پیام تبریک سفارت تاجیکستان در ایران به مناسبت نوروز

سفارت جمهوری تاجیکستان در پیامی نوروز را تبریک گفته و به بررسی پیدایش نوروز در تاریخ و فرهنگ این کشور پرداخت.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در این پیام آمده است:

درباره پیدایش نوروز در منابع و ماخزهای تاریخی اطلاعات مختلفی وجود دارد و معروف‌ترین آن روایتی طبق اساطیر و روایات کهن ایرانی و هم‌چنین، بر اساس " شاهنامه" حکیم ابوالقاسم فردوسی، پیدایش نوروز به جمشید - شاه اسطوره‌ای ایران نسبت داده شده که جشن پیروزی او بر دیوان و ددان و نشانه چیرگی نور بر تاریکی و تباهی است. روایت پیدایش نوروز بر اساس " شاهنامه" چنین است:

" جم جهان را می‌گشت. چون به آذربایجان رسید فرمان داد تختی آراسته در بلندترین نقطه در برابر آفتاب گذاشتند. شاه با تاجی گوهرنشان برآن تخت نشست. تابش آفتاب بر گوهرهای تاج روشنی اطراف را دوچندان کرد. مردم شاد شدند و آن روز را روز نو نامیدند و به نام شاه، که جم نامیده می‌شد، کلمه " شید" را که به معنای فروزان و تابان است افزودند و از آن پس او را " جمشید" یعنی " جم درخشنده" نامیدند و جشنی برگزار ساختند... جمشید فرمان داد که همه مردم بدن خود را بشویند، زیرا خداوند پاکیزگان را دوست دارد و گویند در این روز جمشید نیشکری شکست و از آن خورد و از آن پس خوردن شکر در مراسم نوروز مرسوم شد".

نوروز به معنی روز نو، آغاز حیات، احیا و نوسازی است. نوروز روز تولد دوباره حیات زمین و تمام موجودات روی زمین و بیداری طبیعت پس از خواب است. روزی است که درخان پیراهن سبز دربر و گل‌های رنگارنگ را بر گیسوان خود می‌آویزند. سردی و سرما رخت بر می‌بندد و به جای آن نسیم نوازشگر و حیات بخش طبیعت وزیدن می‌گیرد. زمین قبای مخملین سبز می‌پوشد، عندلیبان بر شاخساران با ترنم عشق نغمه می‌سرایند.

نوروز آغاز آغازهاست. هیچ جشنی همانند نوروز همگام با طبیعت و هماهنگی نیست. نوروز نه تنها عید بشر، بلکه عید و جشن تمام موجودات خاکی است.

به راستی، که نوروز نمادی از حیات مجدد انسانی و بلکه تمام موجودات عالم است. نوروز روز میلاد است و فصل بهار- دوران جوانی و بلوغ. تابستان دوره پختگی و برداشت محصول و رسیدن و حد میانسالی است . پاییز فصل زردی و زمستان فصل سرد زندگی ، کوچیدن و آرامیدن است و نوروز - امید به حیات مجدد...

آدمی از زمان تولد با این چرخش طبیعی زندگی داشته و آن را با تمام وجود درک و لمس می‌کند و این در ذهن او یک جهان‌بینی آفرید.

این نگرش به تدریج به سنت و آیین تبدیل شد که از همه قوانین و آیین‌ها و سنت‌ها والاتر و عزیزتر بود، زیرا تلاش برای زیستن و بقاء برای هر موجود ار خصلت‌های ویژه او به‌شمار می‌رود. کم کم این رسوم و آیین‌ها با اعتقادات دینی سازگار شد و از طرف دولت رسمیت یافت. از این رو، در میان اقوام و ملل نیمکره شمالی زمین به‌ویژه در مناطقی که دارای چهار فصل کامل است مراسم نوروز را با تفاوت‌هایی اندک مشاهده می‌کنیم.

تاجیکان از قدیمی‌ترین مردم ایرانی نژاد و فارسی زبانند که در فلات گسترده آسیای مرکزی اقامت داشته و در رشد تمدن جهانی سهم بزرگی دارند. گذشته‌های تاریخی و فرهنگی مشترک آنان با ایران از پیوندهای استوار فرهنگی این کشور با ایران به‌شمار می‌رود.

عناصر این مشترکات فرهنگی مراسم و عیدهای مردمی است و عید نوروز از شکوهمندترین و والاترین آن‌هاست. امروز عید نوروز در تمام جمهوری‌های آسیای مرکزی با شکوه تقریباً مشابه به یکدیگر برگزار می‌شود.

نوروز در جمهوری تاجیکستان از روزهای ملی و تعطیل است. در مراسم نوروزی نمایندگان تمامی قشرهای جامعه - رییس جمهوری کشور و اعضای دولت، و مهمانان شرکت می‌کنند. در سراسر جمهوری نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های نوروزی، برنامه‌های موسیقی و محافل شعر و ادب برپاست.

در طول 70 سال سلطه شوروی به موجب آن که ایدئولوژی کمونیستی نوروز را یک جشن دینی تلقی می‌کرد، تجلیل آن در سطح دولتی ممنوع بود. اما سنن تاریخی و ملی نوروز طی این مدت میان مردم تاجیکستان به گونه شگرفی حفظ شد و نوروز به عنوان آغاز بهار و سال نو، احیاء و بیداری زندگی ، آغاز موسوم کشاورزی و غیره تجلیل می‌گردد.

مراسم خانه تکانی و ترمیم و تزیین منزل، نظافت باغچه و خیابان‌ها، کاشت درخت و چمن و گل از سنت‌های قدیمی تاجیکان است. قبل از فرارسیدن سال نو عیادت پدر و مادر، دوستان، بیماران و هم‌چنین، زیارت مزار نیز از سنن ملی این مردم محسوب می‌شود. از ویژگی‌های دیگر نوروز در تاجیکستان آماده کردن انواع نان، غذا و شیرینی است.

یکی از مهم‌ترین رسوم نوروزی پهن کردن سفره‌ای بنام هفت سین است. مردم تاجیک این سفره را با هفت ماده که نام آن‌ها با حرف "سین" آغاز می شود ، می آرایند که عبارتند از سیب، سنجد، سمنو ، سوپ ، سماق، سبزه و سکه.

در ارتباط با اینکه چرا برای سفره عید عدد هفت و حرف " سین" برگزیده شده است، اندیشه‌های مختلفی وجود دارد. برخی می‌گویند در ابتدا " هفت سین" نبوده، بلکه "هفت شین" بوده ، یعنی سفره از موادی بوده است که نام آن‌ها با حرف "شین" آغاز می‌شده است. هر چیزی که در سفره گذاشته می‌شد معنای خاصی داشت:

شهد - شیرینی زندگی؛ شیر - پاکی؛ شراب - کیفیت روحی خوب؛ شکر ناب - سربلندی؛ شمع - گرمی روزگار؛ شمشاد - زندگی بادوام؛ شایا (میوه) - فراوانی رزق و روزی.

تا آن جا که پژوهشگران دریافتند "هفت سین" از عبارت "هفت سینی" آمده است. سینی‌ها را در ابتدا از کشور چین می‌آوردند و آن را "چینی" می‌گفتند. " شینی" تبدیل یافته واژه "چینی" است. "هفت سین" معنای هفت سینی را دارد که روی یک سفره چیده می‌شد. اما در مساله آن که چرا عدد هفت و نه کم و نه زیادتر از آن را برگزیده‌اند، اندیشه‌ها خیلی مختلفند و مقالات زیادی هم در این خصوص به چاپ رسیده است. نظر غالب آن است که عدد هفت نمادی از هفت طبقه آسمان‌ها و زمین است. در باور بسیاری از اقوام و ملل دنیا عدد هفت عددی مقدس شمرده می‌شود....

مهمترین شیرینی نوروزی که یک نوع نماد نوروز شمرده می‌شود، سمنو است. سمنو تنها در ایام نوروز پخته می‌شود که آن را در افغانستان نسومنک و در ایران سمنو می‌گویند. سمنوپزی یکی از مراسم زیبای مردمی در تاجیکستان است. طریق درست کردن آن بدین ترتیب است :

• ابتدا مقدار معینی از گندم را بعد از شست‌وشو در آب می‌گذارند که مدت سه شبانه روز باید در آب خوابانده شود . سپس از آب گرفته در ظرفی چوبی یا سفالی یا سینی بزرگ پهن می‌کنند. پس از پنج تا شش روز که گندم جوانه زد و اندکی سبز شد، سبزه را بریده و می‌کوبند و در آب صاف می‌ریزند. سپس افشره‌اش را می‌گیرند. این افشره مایع اصلی سمنو است.

• در شب نوروز بانوان دیگ بزرگی را روی آتشدان گذاشته و زیر آن را آتش می‌افرزوند. افشره را با آرد آمیخته و با روغن نباتی اندکی سرخ می‌کنند. آماده کردن افشره و پختن سمنو معمولاً از ظهر آغاز شده و تا صبح ادامه می‌یابد. بانوان به نوبت سمنو را هم می‌زنند تا از سوختن آن جلوگیری کنند. در تمام طول جریان سمنوپزی بانوان سرود خوانده و پایکوبی می‌کنند و به‌ویژه این بیت را با ترنم می‌خوانند:

سومنک در جوش، ما کفچه زنیم دیگران در خواب، ما دفچه زنیم

و نیز:

سومنک در جوش، روغنش در روش، مرده‌ام در بوش.

بامدادان آتش دیگ خاموش می‌شود و روی دیگ را با پارچه و سرپوش می‌پوشند. در روز نوروز کهنسال‌ترین و بااعتبارترین بانو با صدای بلند بسم ا.. الرحمن الرحیم می‌گوید و با خواندن دعا روی دیگ را می‌گشاید و سمنوی طلایی رنگ را در کاسه‌ها می‌کشد. سمنو به تمام اقوام، خویشان و مهمانان پیشکش می‌شود. هر کس که کاسه سمنو را می‌گیرد، با حال و هوای عیدانه می‌گوید:

بوی بهار است سمنو برار کار است سمنو

نوروز برای تاجیکان عید مردمی است، از این‌رو مردم هر گذر و محله در یک ضیافت جمع شده، آواز می‌خوانند، پایکوبی می‌کنند، مسابقات ورزشی و بازی‌هایی برای کودکان ترتیب می‌دهند. هر خانواده نان یا شیرین و میوه برای سفره می‌آورد.

این گونه تدارکات در روستاها نیز ترتیب می‌یابد با این تفاوت که در روستاها مراسم نوروز در دشت‌ها، کنار رودها و کوهپایه‌ها و دامنه کوه برپا می‌شود. مردم، چه کوچک ، چه بزرگ لباس نو دربرکرده صبح نوروز ابتدا نماز جماعت را برپا می‌کنند و سپس به زیارت اهل قبور رفته، با قرائت سوره‌هایی از قرآن مجید روان درگذشتگان را شاد می‌کنند.

تجلیل عید نوروز در روستاها چنین است:

مردم در میدان مرکزی روستا جایگاهی فراخ و خوش منظره و خوش آب و هوا تجمع کرده و به نواختن موسیقی و رقص و پایکوبی مشغول می‌شوند. مسابقات ورزشی برای جوانان ترتیب داده می‌شود، که به‌ویژه کشتی پهلوانی با حضور جوانان که لیاقت و شجاعت و هنرهای خود را به نمایش می‌گذارند. یکی از ورزش‌هایی که بسیار برای مردم این نواحی جالب توجه است، مسابقه " بزکشی" است، که این ورزش به‌خصوص در ایام عید نوروز برگزار می‌شود و در آن جوانان سوار بر اسب به این ورزش مشغول می‌شوند. هم‌چنین کودکان بازی‌ها و سرگرمی‌های خاص خود را دارند.

عیادت از خویش و تبار و سالخوردگان و بیماران از سنت‌های بارز مردم این نواحی در نوروز است. تاجیکان در روز عید بدون دعوت به نزد خویشان و دوستان می‌روند و با اهدای هدایایی بویژه برای کودکان این روز را تبریک می‌گویند.

عید نوروز برای هر تاجیک به منزله آغاز فعالیت کشاورزی و کشت و کار است. کشاورز به خوبی می‌داند که زمین قدرشناس است و در قبال زحماتی که برای آن می‌کشد پاداش خوبی می‌گیرد. زمین خانواده او را تامین می‌کند.

نوروز نماد امیدها، فراوانی، آبادانی و خوشبختی است. ملت تاجیک با اعتقاد به ارزش‌های سنتی و با اهتمام به بزرگداشت آن، اطمینان دارد که هر عید نوروز خجسته گامی است در جهت رشد باورهای مردم به سوی سازندگی و فراوانی نعمت.

انتهای پیام