از چوگان ایرانی تا چوگان آذربایجانی

«چوگان با اسب قره‌باغی آذربایجان» را کشور آذربایجان آذر ماه سال 92 و در هشتمین اجلاس سالانه کمیته میراث ناملموس و در فهرست میراث در خطر، به نام خود ثبت کرد؛ اقدامی که از همان زمان هیچ اعتراضی از سوی مسئولان میراث فرهنگی به دنبال نداشت، چون معتقد بودند پرونده‌ی آذربایجان کاری به «چوگان ایرانی» ندارد و هر کدام می‌توانند کار خود را انجام دهند.

به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، ایران نیز حدود دو سال و نیم بعد یعنی اسفند ماه سال گذشته پرونده‌ی «چوگان سوار بر اسب همراه با روایت‌گری و موسیقی» را به یونسکو فرستاد تا در دوازدهمین اجلاس سالانه ناملموس یونسکو در سال 2017 بررسی شود، اما نه به عنوان میراث در خطر، که یک پرونده‌ی نمونه یا عادی در یونسکو چرا که معتقد بودند ایران اقدامات پاسدارانه از این بازی را به خوبی به جا می‌آورد؛ از ثبت ملی این آیین در فهرست میراث ملی گرفته تا ثبت زمین‌های ورزش چوگان، برگزاری مسابقه چوگان در حضور نماینده یونسکو در ایران و حتی توجه به لباس و آیین‌هایی که در کنار برگزاری این بازی باید به آن‌ها توجه شود، مانند روایتگری و موسیقی.

فرهاد نظری - مدیر کل دفتر ثبت آثار تاریخی - درباره‌ی عنوان این پرونده و روند آن تا تهیه و ارسال به مرکز میراث جهانی به خبرنگار ایسنا توضیح می‌دهد.

وی با بیان این که بازی چوگان از گذشته به همین صورت برپا می‌شده است، می‌گوید: آن‌چه که امروز در قالب نام این پرونده «چوگانِ سوار بر اسب همراه با روایتگری و موسیقی» تهیه شده، چوگان واقعی با همه ملزمات آن است.

او ادامه می‌دهد: در زمان اجرای بازی چوگان، روایت‌گری یا موسیقی به شکل کنونی نبوده است، در آن زمان نت موسیقی وجود نداشت، اما از سازهایی مانند کرنا و دهل برای مهیج کردن بازی استفاده می‌کردند.

روایتگری چوگان در کتاب‌های دوره صفویه

وی با بیان اینکه روایتگری در چوگان از کتاب‌های دوره صفوی وجود دارد و حتی نقالی‌هایی نیز در این زمینه موجود است، اظهار می‌کند: روایتگری در چوگان بستگی به موضوع دارد و معمولا به داستان‌ها و روایت‌های چوگان برمی‌گردد.

نظری استفاده از عناوین روایتگری و موسیقی در چوگان را براساس استفاده از اسنادی چون مینیاتورهایی می‌داند که در گذشته به تصویر کشیده شده‌اند و حالا در دسترس هستند و درباره‌ی لباس‌های موجود که چوگان بازان سوار بر اسب باید به تن داشته باشند، بیان می‌کند: در حال حاضر بر اساس اسناد، دو مدل لباس برای چوگان‌بازان وجود دارد، با این وجود برای رسیدن به یک نتیجه مطلوب‌تر، باید به مینیاتورهای مربوط به این موضوع توجه کنیم.

وی در ادامه با ابراز امیدواری برای ثبت جهانی پرونده‌ی «چوگان» در فهرست میراث معنوی یونسکو در سال 2017، از ادامه‌ی برگزاری جام «چوگان» در سال 2018 و در صورت ثبت جهانی شدن پرونده خبر می‌دهد.

او با بیان این‌که شهرهای قزوین، البرز، تهران‌ و اصفهان از گذشته زمین بازی برای چوگان داشته‌اند و حتی ایل بختیاری نیز در زمین‌های معمولی از گذشته چوگان بازی می‌کرده‌اند، تاکید می‌کند: این بازی چیزی نیست که از جای دیگری آورده شده باشد. اما معتقدیم برای گسترش آن در سطح کشور باید برنامه‌های کلان داشت.

لزوم تعیین حریم اضطراری برای زمین چوگان فرح‌آباد

مخدوش کردن حریم منظری زمین سوارکاری فرح‌آباد

وی همچنین به ساخت ساختمانی چند طبقه در انتهای ضلع شرقی زمین سوارکاری فرح‌آباد که باعث از بین رفتن حریم منظری این زمین بازی که از دوره ناصرالدین شاه برای بازی‌های وی استفاده می‌شده است، اشاره می‌کند و می‌گوید: باید هرچه سریع‌تر تعیین حریم این زمین انجام شود.

نظری با تاکید بر اینکه امکان متفاوت بودن برخی از بخش‌های بازی چوگان در شهرهای مختلف وجود دارد، می‌گوید: با این وجود کلیت این بازی یکی است. به همین دلیل آن را ثبت کردیم، نمونه این اتفاق بحث ثبت جهانی نوروز است که در برخی آیین‌ها در حالت جزء تفاوت‌هایی وجود دارد.

اعضای پرونده‌ی چوگان ایرانی

به گفته‌ی نظری نام کشورهای عراق‌، افغانستان‌، هند،‌ تاجیکستان و پاکستان برای مشارکت در پرونده ثبت جهانی چوگان ثبت شده است.

او ادامه می‌دهد: اگر آذربایجان تمایل داشته باشد، پرونده خود را از فهرست درخطر یونسکو در بیاورد، می‌تواند به پرونده ایران ملحق شود در غیر این صورت همچنان پرونده آذربایجان در فهرست میراث در خطر باقی می‌ماند و نیازمند پاسداری فوری است چون ایران پرونده خود را در فهرست نمونه یا عادی به ثبت می‌رساند.

او با بیان اینکه بازی چوگان در میدان نقش جهان اصفهان بیش از صدها سال قدمت دارد، تاکید می‌کند: این میدان نخستین زمین چوگان ایران بود که به دستور شاه عباس صفوی ساخته شد و پس از مدتی حجره‌های دور تا دور میدان ایجاد شدند. در واقع این زمین استانداردترین فضای موجود برای زمین بازی چوگان است.

هدیه داریوش سوم به اسکندر مقدونی

مدیر کل دفتر ثبت آثار تاریخی همچنین درباره قدمت چوگان اظهار می‌کند: بر اساس آنچه در فدارسیون پلو آمده می‌گویند چوگان یک بازی ایرانی است که در 2500 سال پیش وجود داشته است که این معروف است که وقتی اسکندر به ایران حمله کرده داریوش سوم یک گوی چوگان برای وی فرستاد تا بازی کند.

او همچنین با اشاره به نقوش بازی چوگان روی برخی از کتیبه‌های باقی مانده از دوره ایلامی بیان می‌کند: تنگه چوگان با نقوش موجود روی کتیبه‌هایش نمونه‌ای آشکار در ادعای ایران است،‌ همچنین از دوره اشکانی نیز بافته‌های باستان‌شناسی که نقش یک مهر گلی از بازی چوگان در خود دارد، را در دست داریم.

انتهای پیام

مسابقه چوگان ایرانی

مسابقه چوگان ایرانی

مسابقه چوگان ایرانی