خرید هواپیما از کشورهای ناقض برجام ما را دچار مشکل می کند

یکی از وعده های دولت یازدهم کاهش تصدی گری دولتی و واگذاری کارهابه بخش خصوصی بود اما در مسئله خرید هواپیما شاهدیم که دولت به جای خصوصی سازی دست به تقویت بخش خصوصی در مقابل ایرلاین های خصوصی زده است و این در حالی است که هزینه بالایی که برای خرید هواپیما از منابع ملی صرف می شود را می توان برای ایجاد شغل صرف کرد. در همین خصوص با دکتر ابراهیم رزاقی، اقتصاددان برجسته کشورمان به گفتگو نشسته ایم. این مصاحبه را پیش رو دارید.

جناب دکتر! به اعتقاد شما چرا دولت به جای خصوصی سازی هما، با پول مردم، بخش دولتی را در مقابل ایرلاین های خصوصی تقویت می‌کند؟ این سؤال دوجنبه دارد، جنبه اولش این است که اصلا این ملت با این شرایطی که در آن هستیم چقدر به هواپیما محتاج است. چرا از اولین چیزهایی که ایران در مذاکرات بعد از برجام با غربی ها مطرح می کند و حتی رییس جمهور روی آن تاکید می کند هواپیما است، چقدر این هواپیما ضروری است؟ چه کسی از این هواپیماها استفاده می کند؟ ما الان بعد از این همه سال باز هم قطعات خودرو را از خارج وارد می کنیم. هواپیما هم همینطور است، آنها هر وقت بخواهند می توانند ما را تحریم کنند، اصلا چقدر ما به هواپیما نیاز داریم؟ وقتی فضا اینطور است به نظر می آید مسؤلان به مسایل مردم یا آشنا نیستند و یا نمی خواهند اهمیت بدهند که بیشتر این دومی مطرح است. اما چرا؟ جنبه دوم قضیه بر سر سرگرم کردن مردم است، وقتی کسی به مسائل فردی خود همانند پست، مقام، پول، ثروت، داشتن کاخ های مختلف، مسافرت های مختلف و داشتن اتومبیل های مختلف معتاد شد هر چیز دیگری را مثل فساد مدیران و عدم مجازاتشان را فراموش می کند. باید بگویم مسؤلان ما به هواپیما بیشتر از اشتغال در داخل اهمیت می دهند از طرفی فکر می کنند دولتی باشد بهتر است چون رانت های مختلفی دارد و هزینه هایش را دولت از درآمد نفت می دهد و به فکر بخش خصوصی نیستند. چند میلیارد برای خرید هواپیما هزینه می شود در حالیکه خارجی ها هم هر زمان بخواهند می توانند ما را تحریم کنند و نه قطعات بدهند و نه تعمیر کنند! خوب به نظرتان این هواپیماها به درد چند درصد از مردم ایران می خورد؟ و چقدر می تواند مشکلات معیشتی مردم را حل کند؟ دولت از منظر خود دارد مسائل جامعه را حل می کنند در حالیکه دیدشان تنها به قشر خاصی از جامعه است و نه همه مردم. چنانچه در انتخابات ۸۸ هم دیدید که یکی از نامزدهای ریاست جمهوری گفت چرا برای آراء شمال شهری ها با جنوب شهری ها ارزش یکسانی قائل هستید. ببینید از یک دیدگاه دو جور انسان وجود دارد یکی آنکه پول دارد، شمال شهری است، ماشین دارد، هواپیما سوار می شود، خارج می رود و اینها شأنشان بیشتر از بیکارها و افراد نیازمند جامعه است و این خطر بزرگی برای جامعه اسلامی است که متاسفانه دارند به آن دامن می زنند. از طرف دیگر شاهدیم که یک عده ای با خصوصی سازی ها و دلار ارزان و واردات ارزان قیمت پولدار می شوند و فعالیت های دلالی ایجاد می کنند. به نظر می رسد آقای رییس جمهور خود را نماینده این طبقه می داند که هم دلار ارزان می دهد و هم واردات را تسهیل می کند و مالیات هم نمی گیرد در حالیکه شاهدیم هیچ کدام از کشورهای صنعتی از طریق فروش نفت اداره نمی شوند بلکه اداره این کشورها از طریق وصول مالیات انجام می شود. خرید اقساطی هواپیما از کشورهایی که ناقض برجام هستند در آینده نزدیک ما را با مشکل مواجه می کند و ما زیر فشار کمبود ارز قرار می گیریم. ما داریم منابع نفتی مان را به خارجی ها می دهیم، دلار ارزان می دهیم و واردات را آسان می کنیم تا تولیدکننده بیکار شود. دولت با پول ملت هواپیما می خرد هواپیمایی که به درد تنها قشر خاصی می خورد و از خصوصی سازی طفره می رود. به اعتقاد شما دلال‌های این خرید ده‌ها میلیارد دلاری چه کسانی هستند و چقدر عایدشان شده است؟ این خیلی شبیه همان قراردادهای نفتی است که دارند با خارجی ها می بندند و نمونه اش هم که کرسنت بود که زمان آقای خاتمی بستند. اینها دارند ایران را وارد بحث پول شویی می کنند که از طریق بانک ها و غیره که ایران خودش پول شویی کند پس حتما منافع کلانی در میان است. امام جمعه قم در یکی از خطابه های خود عنوان کرد که ۶۰ درصد از ۷۰ مدیر ارشد جمهوری اسلامی ایران دوتابعیتی هستند پس اینها دارند سیاست های آمریکایی و منافع خود را پیاده می کنند که این هواپیماها را انتخاب کردند مگر هواپیماهای دیگر با شرایط خیلی هم ارزان تر در دنیا وجود ندارد!. نکته دیگر اینکه چرا هواپیماسازی ایجاد نمی کنند؟ وقتی هواپیمای نظامی می سازید معلوم است که هواپیمای غیرنظامی هم می توانید بسازید. به نظر من می شود تکنولوژی وارد شود و ایران خودش بسازد. همه اینها این نکته را می رساند که مسؤلین ما به چیزی مثل منافع ملی عملا فکر نمی کنند و یا نمی خواهند فکر کنند و منافع خودشان را به هرچیزی ترجیح می دهند و قطعا خارجی ها همانطور که در قرارداد کرسنت دیدیم رشوه می دهند و مسؤلین ما عملا نمایندگان آن شرکت ها هستند. وقتی قراردادی بسته می شود و زیر نظر یک وزیر است مگر می شود گفت وزیر نمی دانسته است؟ چرا جلوگیری نکرده است حتما یک مسائل دیگری وجود دارد. وزیر و رییس جمهور باید در یک دادگاهی پاسخ بدهند که چرا شما این را انتخاب کردید و این امکانات و رشوه ها به چه کسانی رسیده است؟ چون همه می دانند که همینجوری که نمی شود یک قرارداد با ایران ببندند و هواپیما به ایران بفروشند. آیا خرید هواپیمای نو صرفه اقتصادی دارد؟ این چطور توجیح می شود؟ اولا یک بخشش مربوط به طرف قرارداد است، طرف قرارداد آنچه که خودش مایل است می خواهد تحمیل کند. مثل برجام، ببینید چه اتفاقی برای برجام افتاد، در حالی که دو طرف بود اما صنایع هسته ای ما نابود شد و آن ها فقط یک قول هایی دادند و ما عملا چکار کردیم؟ گفتیم به هر شکلی قرارداد بسته شود بهتر از بسته نشدنش است. غربی ها هم این را می دانستند و فهمیدند و هیچی به ما ندادند ولی هر چه خواستند از ما گرفتند. این نوع قراردادها هم همینطور است طرف غربی شرایط خودش را تحمیل می کند. لذا ما باید تکنولوژی وارد کنیم چرا نباید خودمان هواپیما بسازیم؟چه دلیلی دارد وارد معامله تکنولوژی شویم! حالا ایرباس نباشد، بویینگ نباشد، خوب نباشد چقدر لازم است که ما نفت بفروشیم و هواپیما بخریم. من فکر می کنم که مسؤلین به طور واداده عمل می کنند یعنی می خواهند حتما این قرارداد به هر شکلی بسته شود یعنی هر جور که آن ها می خواهند اینها امتیاز می دهند. برجام را ببینید، قراردهای نفتی را ببینید، بانک ها را ببینید همین پول شویی و قضیه FATF را ببینید همه اینها در صورتی روی می دهد که ما حدود ۹۰ درصد خوداتکایی در داخل داریم. ما نگاه آمریکایی به درون داریم و می خواهیم آنچه که آمریکایی می خواهد تأمین کنیم یعنی من ایرانی نیستم. نگاه، نگاه غلطی است. نگاهی است که از یک دید می توان گفت خیانت درآن است وگرنه یک ایرانی اگر هیچ اطلاعی هم نداشته باشد وقتی اینها را می بیند سؤال می کند و بعد اگر اعتقاد داشته باشد تحصیل می کند وحالا هیچ سابقه تحصیلی هم در این زمینه نداشته باشد یاد می گیرد، مگر دیگران چکار کردند؟ خود صنایع دفاع مان چه بود و اکنون به کجا رسیده است؟ به نظر می رسد که این مسؤلینی که تصمیم می گیرند اصلا به دستاوردهای داخلی اعتقاد ندارند و اصلا فکر می کنند کارهایی که شده غلط بوده است. حرف صرفه اقتصادی هواپیمای نو و کهنه نیست مسئله اینجاست که برخی مسئولین نمی خواهند تکنولوژی ساخت هواپیما وارد شود چرا که منافعشان تامین نمی شود. صحبت از برجام و نقض تعهدنامه طرف غربی شد بفرمایید آیا خرید میلیاردی هواپیما باجی برای امضای برجام بی حاصل نیست؟ خود برجام که برای غربی ها خیلی حاصل داشت، ما روی صنایع مان ۲۰ سال زحمت کشیدیم و چقدر شهید دادیم اما برای هیچی همه این صنایع را تعطیل کردیم و این دائما زیر نظر آنهاست. به نظر می آید که فقط این نیست که ما باید به آن ها باج بدهیم چون امتیازی به ما ندادند که حالا ما باج بیشتری به آن ها بدهیم، امتیازی که ما دادیم تمام صنایع هسته ایمان بود و در مقابل قرار بود تمام تحریم ها برداشته شود ولی نگاه مسؤلین داخلی است که فکر می کنند ما باید در بازار آمریکایی ادغام شویم، ما باید سرسپرده آمریکا باشیم، ما باید ژاندارم منطقه ای باشیم همان کاری که زمان شاه روی داده بود. این دیدی بیمارگونه است که اگر خارجی ها بیایند و ما با آنها معامله کنیم به نفع منافع ملی است چرا که برجام در عمل حاصلی برای ما نداشته که بخواهیم برای حفظش به خارجی ها باج بدهیم. این در حالی است که آمریکایی ها و غربی ها از تولید داخلی خودشان دارند دفاع می کنند، ولی ما از تولید خارجی داریم دفاع می کنیم واین تولیدکننده داخلی را نابود می کند و او باید مونتاژ کار باید بشود که اکنون شده و تولید داخلی غیر از صنایع دفاع ریشه دیگری ندارد. ما فقط سرمایه ملی را برای خرید کالایی مصرف می کنیم که عده خاصی می توانند از آن استفاده کنند و در عمل فکری به حال بیکاری که کمر مردم را شکسته نمی کنند. به نظر شما با هزینه ای که صرف خرید هواپیما می شود چقدر می توانیم اشتغال ایجاد کنیم؟ این بحث دو نوع است، یک بحث این است که ما اصلا می خواهیم اشتغال را ایجاد کنیم یا نه و اشتغال هم از تولید به وجود می آید، خوب اینها که به تولید داخلی اعتقاد ندارند ولی این چند صد میلیارد دلاردر روابطی که سازمان های بین المللی مطرح کردند، که می گویند با هر ۱۰ هزار دلار یک شغل پایدار ایجاد می شود و اخیرا گفتند بیست هزار دلار یک شغل پایدار ایجاد می شود. حالا فرض کنید با ۱۰۰ میلیارد دلار می خواهیم هواپبما بخریم. یک حساب و کتاب میزان اشتغال حاصل از آن را مشخص می کند. شاید با خریدن هواپیما تا یک حدودی اشتغال ایجاد شود ولی خوب چه تعداد؟ تعداد اندکی برای حمل و نقلش، برای کارکنانش اشتغال ایجاد می شود ولی یک نکته که خیلی مهم است، صد میلیارد دلار باید ۱۰ میلیون شغل پایدار ایجاد کند. مشاغلی که از تولید به دست می آید مشاغلی هستند که معمولا شغل پایدار است و به طور زنجیره ای خودشان شغل ایجاد می کنند مثلا اگر یک کارخانه ذوب به وجود می آید وقتی که تولیداتش را تولید کرد و در داخل مصرف شد صنایعی به وجود می آید که این تولیدات را می گیرند و تبدیل می کند به شمش و یا هر چیز دیگری و صنایع دیگری به وجود می آید و یا مثلا تبدیل می کند به قطعات خودرو، قطعات هواپیما و ماشین سازی ها و غیره؛ در صورتی که اینکاری که ما الان داریم می کنیم تنها تعداد اندکی شغل ایجاد می کند. اگر با نگاه استقلال خواهی و نگاه رهبری یعنی اقتصاد مقاومتی و قانون اساسی بنگریم می بایست با ۱۰ هزار دلار ۱۵۰ میلیون شغل در ایران ایجاد می کردیم. خوب این معیار ۲۰ هزار دلار که به تازگی تعیین کردند ۷۵ میلیون شغل باید ایجاد می شده این در حالی است که 11 میلیون شغل ایجاد شده که نصفش هم دلالی است. ببینید این بستگی دارد که ما نگاهمان چه باشد، آنوقت این به درون فکر می کند و آن به بیرون فکر می کند و بعد فرهنگ تولیدی به وجود می آید. این فرهنگ الان ما با خرید هواپیما این فرهنگ بیرونی به وجود می آید و ضربه پذیری افزایش پیدا می کند، یعنی هم از دید فرهنگی و هم از دید استقلال ، هم از دید تولید و هم از دید توانمندی داخلی که امام راحل هم در وصیت نامه شان می گویند که ما می توانیم و واقعا هم ما می توانیم. با هواپیماهای دست دوم نوع دیگر که بسیار ارزان تر و تکنولوژی پایین تر ولی ایمنی بیشتر دارد هم می توان کشور را اداره کرد و هزینه اضافی را صرف ایجاد شغل کرد.