برون رفت از سونامی ورشکستگی صندوقهای بازنشستگی

به گزارش خبرنگار شمانیوز: حال و روز صندوقهای بازنشستگی این روزها خوب نیست؛ حق بیمه‌های پرداختی شاغلان و سود شرکت‌های صندوق‌های بازنشستگی حتی کفاف پرداخت نیمی از هزینه‌های صندوق‌ها را هم نمی‌دهد و در حال حاضرصندوق‌های بازنشستگی با کسری بالا روبه‌رو هستند؛ برآوردهای تازه نشان می‌دهد که در سال آینده نیز،صندوق‌های بازنشستگی با حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه رو به رو خواهند شد. به همین دلیل، دولت سه مسئله مهم در پنج سال آینده را بحران آب، محیط زیست و صندوق‌های بازنشستگی عنوان کرده است. در این میان کارشناسان دلایل گوناگونی برای این سونامی ورشکستگی عنوان کرده اند و هر یک نظرات مختلفی ارائه داده اند که در این گزارش به طور اجمالی به بررسی این دلایل پرداخته شده است: برخی از کارشناسان معتقد هستند که یکی از دلایل این بحران، آن است که در اکثر صندوق‌های بازنشستگی تعداد کسانی که حق بیمه می‌پردازند بسیار کمتر از کسانی است که حقوق بازنشستگی می‌گیرند در حالی که شرایط ایده‌ال، هفت به یک است یعنی هفت نفر بیمه بپردازند و یک نفر حقوق بازنشستگی بگیرد. به گفته کارشناسان در سال ١٣٥٥ به ازای هر یک مستمری‌بگیر حدود ٢٤ نفر حق بیمه می‌پرداختند و در سال ٩٣ این تعداد به کمتر از ٥ نفر رسید و این کاهش نسبت وابستگی به معنای نزدیک شدن صندوق به نقطه سربه‌سر است. پس از نقطه سربه‌سر، مخارج بر منابع پیشی می‌گیرد و عملا منابع صندوق تکافوی پرداخت مستمری‌ها و تعهدات صندوق را نخواهد داشت. از سوی دیگر تشدید وابستگی صندوق بازنشستگی کشوری به بودجه عمومی، یکی دیگر از چالش‌های جدی نظام رفاه و تامین اجتماعی است که برخی کارشناسان این عامل را یکی از دلایل بحران موجود در صندوقها دانسته اند. این وابستگی درحدی است در لایحه بودجه ١٣٩٥ دولت، ٥٩ درصد منابع امور رفاه را به صندوق بازنشستگی کشوری و سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح اختصاص داده است. همانطور نیز که آمارها نشان می دهد صندوق بازنشستگی کشوری ماهانه یک هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان حقوق به مستمری بگیران می‌دهد در حالی که یک هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان آن را دولت می‌دهدهمچنین کل مستمری صندوق بازنشستگی نیروهای مسلح را هم دولت می‌پردازد. در حوزه بیمه‌های اجتماعی و سلامت نیز، بخشی از منابع مالی از طریق حق بیمه‌ها و بخش دیگر از طریق منابع دولت تامین می‌شود اما در بین صندوق‌های بیمه و بازنشستگی، صندوق بازنشستگی کشوری و نیروهای مسلح بیشترین سهم را از منابع دولتی دارند و عدم توجه و عزم جدی در این خصوص می‌تواند طی سال‌های آتی باعث بلعیده شدن بیش از دو سوم بودجه سالانه کشور شود. اما در این میان قوانین و مقرراتی که دولت و مجلس برای بازنشسته کردن پیش از موعد کارکنان تصویب کرده‌اند، رکود چند سال گذشته در اقتصاد ایران، کاهش شدید رشد اقتصادی، تورم بالا، افزایش جمعیت بیکاران، افزایش مداوم حقوق، کاهش نرخ مشارکت و فعالیت اقتصادی را باید به دلایل بالا اضافه کرد که باعث شده صندوق‌ها نتوانند به وظایف خود عمل کنند و فشار بیشتری بر صندوق‌های بازنشستگی وارد کرده است. مسئله دیگر از نظر کارشناسان این است که کاهش سن بازنشستگی و افزایش سنوات مستمری بگیری باعث شده تا سن بازنشستگی در ایران به حدود ۵۲ سال برسد در حالی که میانگین سن بازنشستگی در جهان حدود ۶۵ سال است. در همین حال «جلیل مختار» سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس معتقد است افزایش سن بازنشستگی مانع از جذب جوانان جویای کار است و به دلیل بیشتر شدن سال هایی که باید مستمری پرداخت کنند به نفع صندوق ها نیست. جلیل مختار در این باره می‌گوید: با توجه به شرایط رکود اقتصادی و ورشکستگی صندوق های بازنشستگی پرداخت حقوق از طرف این صندوق ها با 35 سال خدمت به نفع هیچ صندوقی از جمله تامین اجتماعی نیست، چنانچه سن بازنشستگی افزایش پیدا کند تا حدودی جذب نیروهای جوان و متخصص در نهادها و دستگاه ها با مشکل روبه رو خواهد شد و مانع از اشتغالزایی و جذب جوانان خواهد بود. از آنجا که در ایران هر وزارتخانه و سازمانی برای خود یک صندوق تشکیل داده و بسیاری از آنها به دلایل مختلف از جمله مدیریت نامناسب در مرحله ورشکستگی قرار دارند به همین دلیل یکی از راهها یپیشنهادی ادغام صندوق های بازنشستگی است. آقای رسول خضری عضو کمیسیون اجتماعی مجلس معتقد است فعالیت چندین صندوق بازنشستگی هیچ معنایی ندارد و صندوق‌های بازنشستگی باید ادغام شوند. همچنین ساختار اشتباه و غلط صندوق‌های بازنشستگی نیز باید اصلاح و یکپارچه شوند؛ به عنوان مثال، ساختار صندوق بازنشستگی کشوری با تأمین اجتماعی در میزان خدمات ارائه شده به مردم و مستمری بازنشستگان متفاوت بوده و این موضوع ناعادلانه است. به گفته این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، در تمامی کشورهای دنیا دو صندوق بازنشستگی فعالیت می‌کنند؛ یک صندوق طبق مزایای معین و صندوق دیگر طبق سهم معین فعالیت می‌کند، مزایای معین یعنی فرد به هر طریقی که بازنشسته شود از مزایای معین و مشخصی برخوردار است، اما سهم صندوق براساس سهم معین، یعنی به همان میزان حق بیمه پرداختی، بازنشستگی دریافت می‌شود.