فرابورس در مسیر تبدیل شدن به بورس اختصاصی حوزه دانش‌بنیان

به گزارش شمانیوز: معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری به مناسبت هفته دولت به ذکر اقداماتی که در این معاونت به منظور ارتقای جایگاه شرکت‌های دانش‌بنیان در عرصه اقتصادی کشور صورت گرفته پرداخت و با بیان اینکه در بازار سرمایه نیز تلاش‌های زیادی برای تامین مالی اکوسیستم دانش‌بنیان در حال انجام است، عنوان کرد: فرابورس ایران در حال تبدیل شدن به بورس اختصاصی حوزه دانش‌بنیان است که با ورود صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه این امر محقق می‌شود. سورنا ستاری معتقد است، دستاوردهای بسیاری در دولت یازدهم در خصوص تقویت حوزه دانش‌بنیان حاصل شده است که تاسیس بیش از 3 هزار شرکت دانش‌بنیان، زمینه صادرات محصولات دارویی داخلی به کشورهای همسایه و آمار روبه‌رشد بازگشت نخبگان، بخشی از این دستاوردهاست. وی اما مهم‌ترین دستاورد زیست‌بوم اقتصاد دانش بنیان را در حفظ نیروی انسانی خلاق و کارآمد عنوان کرده و می‌گوید: با گسترده‌تر کردن این فضای محدود، می‌توان به پیشرفت اقتصاد و حفظ و ماندگاری سرمایه‌های انسانی امیدوار بود. مشروح گفت‌وگو با معاون علمی و فناوری رئیس جمهور را می‌خوانید: نظر به اهمیت توسعه علم و فناوری در توسعه اقتصادی کشور و با توجه به نقش مهم معاونت علمی و فناوری برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تحقق اقتصاد مقاومتی این معاونت چه اقداماتی در این زمینه داشته است؟ مهم‌ترین رویکرد اجرایی و عملیاتی دولت یازدهم، اجرایی‎سازی قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان است.این روند با شکل جدی‌تر و با اهتمام بیش‌تری در دولت دوازدهم نیز پیگیری و دنبال خواهد شد. در همین مسیر، رویکرد اصلی معاونت علمی و فناوری در خصوص همکاری های بین المللی، ایجاد بستر مناسب برای فعالیت بازیگران نظام نوآوری، و به ویژه شرکت‌های نوآور است. معاونت سعی می‌کند شرایط، امکانات و زیرساخت مناسب برای نقش آفرینی شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی را در بستر اقتصاد کنونی کشور ممکن کند. همچنین حمایت از طرح‌های تجاری‌سازی فناوری با هدف رفع نیازهای راهبردی کشور، از طریق اعطای تسهیلات به طرح‌های تجاری‌سازی شرکت‌ها و برنامه‌ریزی، شناسایی، تصویب، اجرا و پایش طرح‌های کلان ملی فناوری و نوآوری محصول محور، بر مبنای فناوری‌های راهبردی و اولویت‌دار کشور که با مشارکت بخش خصوصی و نهادهای دولتی ذی‌ربط انجام می‌شود. در این رویکرد، طرح‌های فناورانه با قابلیت تجاری‌سازی را شناسایی و ارزیابی و از برخی طرح‌های منتخب در استان‌ها و دانشگاه‌های مختلف در قالب ارائه تسهیلات مالی و ایجاد هماهنگی میان سازمان‌ها و نهادهای دولتی و شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت می‌شود. همکاری‌های دیگر دستگاه‌ها و وزارتخانه چگونه بوده و معاونت چه حرکتی را در این راستا صورت داده است؟ مسلما قرار نیست معاونت علمی و فناوری این کار را به تنهایی انجام دهد و به حمایت و همکاری همه دستگاه‌ها نیاز دارد. معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به عنوان یک نهاد فرابخشی در بدنه اجرایی دولت، ماموریت اساسی خود را تلاش برای تحقق «اقتصاد مقاومتی و دانش‌بنیان» تعریف کرده است و در این راستا نگاه ویژه و متوازنی به ابعاد مهم در توسعه مولفه های اثرگذار بر این اقتصاد دانش‌بنیان دارد. به عبارت دیگر، معاونت علمی ‌و‌ فناوری تلاش کرده تا با تدوین سیاست‌های جامع و جلب مشارکت ذی‌نفعان کلیدی در بخش‌های دولتی، عمومی و خصوصی، گام‌های موثری در راستای شکل‎گیری زیست‌بوم کارآفرینی و نوآوری در فضای اقتصادی- اجتماعی کشور بردارد. تصویب‌نامه هیأت وزیران برای ارایه برنامه‌ و روش‌های اجرای وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جهاد کشاورزی، نیرو، ارتباطات و فناوری اطلاعات، صنعت، معدن و تجارت، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، راه و شهرسازی، و علوم، تحقیقات و فناوری به منظور بازارسازی برای محصولات دانش‌بنیان تولید داخل به میزان یکصد هزار میلیارد ریال اعتبار تا پایان سال ۱۳۹۶ و تدوین و تصویب «نظام‌نامه پیوست فناوری قراردادهای بین‌المللی و طرح‌های مهم ملی» در قراردادهای بین‌المللی و طرح‌های مهم ملی مصوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در جهت تعامل فعال حوزه اقتصاد دانش‌بنیان و بخش‌های اصلی اقتصاد کشور و توسعه توانمندی فناورانه شرکت‌های دانش‌بنیان و داخلی دو اقدام مهم در راستای بازارسازی محصولات دانش‌بنیان است. در حال حاضر، بیش از ۳ هزار شرکت دانش‌بنیان تاییدشده در کشور داریم که میزان فروش آنها بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان در سال گذشته بوده است. تعداد شرکت‌های دانش‌بنیانی در سال گذشته از صفر شروع کرده و امسال چندین میلیون دلار قیمت گذاری شده کم نیست و این‌ها گام های بزرگی است که برداشته شده است. برخی از شرکت‌هایی که در حوزه‌هایی چون نانو و زیست‌فناوری اقدام به طراحی خط تولید محصولات خود کرده‌اند، از آنجایی که دانش فنی در اختیار این شرکت‌ها است می‌توانند هر نوع تغییری را در آن ایجاد کنند. آخرین وضعیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و برنامه‌های معاونت علمی و فناوری برای حمایت بیشتر از این شرکت‌ها چیست؟ دیگر اتفاقات خوب در راستای حمایت کشور از کسب و کارهای نوآورانه، سرمایه‌گذاری‌های جسورانه یا به اصطلاح Venture capitalها هستند. تاریخ ایران ما با این نوع سرمایه‌گذاری بیگانه نبوده است، اما طی سال‌های اخیر و با ظهور پدیده نفت، آن را به دست فراموشی سپردیم. شیوه تجارت چند هزارساله کشور ما سرمایه‌گذاری خطر پذیر وجود داشته، بازاری‌های ما و فعالان اقتصادی به همین شیوه کسب و کارهای جوان را حمایت و هدایت می‌کردند، ولی در ۱۰۰ سال اخیر آن را کنار گذاشتیم و حالا باید به این سمت حرکت کنیم که حداقل ۴۰ درصد از سرمایه‌گذاری شرکت‌ها از طریق این نوع سرمایه‌گذاری تامین شود. اخیرا نیز اقدامات جدی در راستای ورود این سرمایه‌گذاران به بورس صورت گرفته است. فرابورس رویکرد اقتصاد دانش‌بنیان را دنبال میکند. فرابورس در حال تبدیل شدن به بورس اختصاصی حوزه دانش‌بنیان است که با ورود صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه به در این عرصه محقق می‌شود. در حال حاضر تابلوی مستقل شرکت‌های دانش‌بنیان و بورس ایده یا همان بازار دارایی فکری در فرابورس ایجاد شده و از این راه سرمایه‌های بخش خصوصی به حوزه دانش‌بنیان وارد شده است. مهم‌ترین اتفاق در صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر این است که سرمایه‌گذارانی‌که در حوزه‌هایی چون پتروشیمی، فولاد و سیمان سرمایه‌گذاری می‌کردند اکنون به سمت سرمایه‌گذاری خطرپذیر و استارتاپ‌ها حرکت کرده‌اند چون متوجه شدند که این حوزه، عرصه‌ای با سود زیاد است. سرمایه‌گذاری جسورانه یک روش تأمین مالی نوین و ویژه شرکت‌هایی است که در دوران مخاطره از چرخه عمر خود به سر میبرند. این روش در سراسر جهان به عنوان یکی از کارآمدترین روش‌های تأمین مالی برای طرح‌ها و شرکت‌های نوآور شناخته شده است. بر این اساس، الگوی بومی سرمایه‌گذاری جسورانه به همت معاونت علمی و فناوری طراحی و پس از ارزیابی صاحبنظران و اعمال اصلاحات مقتضی، در نهایت به تصویب رسید. در این الگو که مهم‌ترین هدف آن تسهیل شرایط سرمایه‌گذاری جسورانه در کشور است، یک نهاد حمایتی دولتی و یک نهاد سرمایه‌گذاری قدرتمند برای پیوند بین مجری و دولت در نظر گرفته شده است. در این الگو، نهاد سرمایه گذار نقش مهمی دارد و تاکنون پنج صندوق سرمایه‌گذاری مخاطره پذیر در فرابورس پذیره نویسی شده است. معاونت علمی قصد دارد در صورت اجرای آزمایشی موفق این الگو و شناسایی ضعف‌های آن، با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی برای توسعه سرمایه‌گذاری خطرپذیر در شرکت‌های دانش‌بنیان به صورت گسترده‌تر عمل کند. کار جوان‌های خلاق و نوآور و شرکت‌های آن‌ها را تا چه میزان و چگونه حمایت کرده‌اید؟ می‌دانید که تجربه دهه‌های اخیر نشان داده است ایجاد ظرفیت‌های نوآوری، جایگاهی محوری در پویایی و رشد کشورهای موفق در مسیر توسعه داشته است. از سوی دیگر، توانمندی پایین بنگاه‌ها و شرکتهای نوپا در مدیریت کسب‌وکار و خلق فناوری و نوآوری در ایران و لزوم توسعه و پرورش نوعی زیست بوم نوآوری و فن‌آفرینی از طریق سرمایه‌های فکری و دانشی موجب شده است تا حمایت از شکل‌گیری و توسعه مراکز نوآوری و شتاب‌دهی فناوری به عنوان برنامه‌ای فراگیر در عرصه ملی توسط معاونت علمی و فناوری مدنظر قرار گیرد. بر این اساس، معاونت از سال ۹۳ تاکنون، پشتیبانی از مراکز نوآوری و شتاب‌دهی فناوری را در دستور کار خود قرار داده و تاکنون در مجموع با رقمی قریب به ۷۳۰ میلیارد ریال از را‌ه‌اندازی، توسعه و بالندگی ۴۳ مرکز نوآوری و شتاب‌دهی فناوری در عرصه ملی حمایت به عمل آورده است. در قالب این برنامه، تاکنون (مرداد ۱۳۹۶) از مراکز نوآوری و شتاب‌دهی در ۲۶ دانشگاه، ۹ پارک علم و فناوری، ۶ مرکز پژوهشی و دو بنگاه بخش خصوصی حمایت مادی در قالب اعطای کمک‌های بلاعوض و تسهیلات قرض‌الحسنه حمایت به عمل آمده است. در واقع معاونت با هدف ارتقای کسب‌و‌کار شرکت‌های دانش‌بنیان و تشویق دانشجویان به راه‌اندازی کسب‌و‌کار مبتنی بر فناوری، معاونت علمی ‌و‌ فناوری اقدام به حمایت از راه‌اندازی مراکز نوآوری و خدمات فناوری در دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری در سراسر کشور و حمایت از زیرساخت‌های فناوری و نوآوری کرده است. در خصوص مراکز نوآوری بین ‌المللی چه تجربه‌هایی صورت گرفته است؟ هنوز ابتدای راه هستیم اما تعدادی از آزمایشگاه‌ها و مراکز رشد در دانشگاه‌ها با همکاری آنان راه‌اندازی و محصولات جدید با پتنت امریکا و اروپا ثبت شده است که ادامه این روند منجر به ارتقا سطح کیفی مراکز علمی و فناوری داخلی و افزایش سطح ارتباطات بین‌المللی این مراکز را با دانشگاه‌ها و موسسات علمی محل فعالیت متخصصان ایرانی در خارج از کشور خواهد شد. پایتخت کشور تهران نیز به سوی تبدیل شدن به قطب نوآوری گام بر می‌دارد. به زودی پایتخت کشور با ظرفیتی بزرگ برای شرکت‌ها دانش‌بنیان و محصولات این شرکت‌ها تبدیل می‌شود. باید از این ظرفیت عظیم که عموماً در حوزه کارهای دانش‌بنیان خدماتی نهفته است بیش‌ترین استفاده را ببریم. بنابراین طرح بزرگ «شهر دانش‌بنیان» اجرایی و تهران به شهر بزرگ فناوری تبدیل خواهد شد. ما به دنبال این هستیم که با تاسیس شبکه نوآوری تهران، کل شهر تهران را تبدیل به یک پارک علم و فناوری کنیم. هر کسی که ایده ای دارد و قادر به تجاری سازی است، باید امکانات لازم را در دسترس خود داشته باشد. شبکه نوآوری، شبکه فعالان نوآوری حوزه صنایع فرهنگی و خلاق ایران است. در این شبکه با ارائه چارچوب پویای «جورچین نوآوری» به ارائه راهکارهایی برای توسعه کسب و کار نوآور پرداخته می‌شود. در خصوص اختراعات مخترعان آیا حمایتی صورت گرفته است؟ بله. در خصوص پتنت‌های بین‌المللی، با توجه به هزینه بالای ثبت پتنت‌ها در سطح بین‌المللی، معاونت علمی و فناوری هزینه ثبت این پتنت‌ها حمایت می‌کند. ثبت پتنت فرآیندی زمان‌بر نیز هست و از زمان تایید یک درخواست و ثبت موقت تا زمان منتشر شدن حداقل یک سال طول می‌کشد. در سال ۲۰۰۹ بالغ بر ۳۵ پتنت، در سال ۲۰۱۰ بالغ بر ۴۷، تعداد ۵۶ پتنت در سال ۲۰۱۱ ، سال ۲۰۱۲ حدود ۵۷ پتنت ، سال ۲۰۱۳ تعداد ۳۵ پتنت، سال ۲۰۱۴ تعداد ۴۴ پتنت، بالغ بر ۵۸ پتنت در سال ۲۰۱۵، در سال ۲۰۱۶ ۹۴ و تا ماه گذشته سال میلادی جاری ۶۵ پتنت ثبت شده است. با توجه به روند روبه رشد پتنت‌ها انتظار داریم پتنت‌های منتشر شده‌ ایران در ادارات ثبت اختراع اروپا و امریکا بالغ بر ۱۳۰ پتنت باشد. با توجه به زمان و فرآیند ثبت، پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۹۶ نزدیک به ۱۳۰ پتنت به صورت دائمی و ۷۰ پتنت به صورت فایل ثبت شود در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال گذشته شاهد ۵۳% افزایش در تعداد خدمات درخواستی و ۲۴۱% افزایش در ارائه خدمات بودیم و از میان ۱۸۶۳ خدمت، بالغ بر ۹۵۰ شرکت مورد حمایت قرار گرفتند. سرعت پیشرفت علم و فناوری در کشور در مقایسه با کشورهای توسعه یافته چقدر است؟ چه تغییراتی در سال های اخیر داشته است؟ تا سال ۲۰۱۷ شاخص جهانی نوآوری، رتبه ایران از نظر شاخص‌های مختلف علم، فناوری و نوآوری طی سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۴ بهبود یافته و با ۴۵ پله بهبود نسبت به سال ۲۰۱۴ به جایگاه ۷۵ جهان در سال ۲۰۱۷ رسیده است. از سوی دیگر اقداماتی که در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و بنیاد ملی نخبگان در دولت یازدهم انجام شد، منجر به تسهیل‌گری بازگشت قریب به ۱۰۰۰ نخبه و شروع به کار ۷۱۰ نفر از محققان و متخصصان ایرانی دانشگاه‌های برتر دنیا (اکثریت از کشورهای امریکا، کانادا و کشورهای اروپایی) در ۲۸ ماه گذشته در قالب‌ مدل‌های مختلف همکاری (پسادکتری، نظام وظیفه تخصصی، جذب هیات علمی، شرکت‌های دانش‌بنیان و اساتید مدعو) شده و پیش‏بینی می‏شود با توجه به موفقیت نسبی این طرح و کسب اعتبار لازم در میان متخصصان ایرانی خارج از کشور و مراکز علمی و فناوری برجسته داخلی این روند افزایش یابد. جوانان ما هم در حوزه کسب و کار و هم در حوزه علم و فناوری اتفاقات خوبی رقم زده‌اند که به عنوان نمونه می توان به رشد کیفی مقالات اشاره کرد که این رشد در سال ۲۰۱۷ نسبت به سال ۲۰۱۶ بیش از ۱۷ درصد بوده است و بالاترین میزان رشد تولید مقالات را در دنیا داریم. نقشه راه این معاونت برای رسیدن به اهداف برنامه ششم توسعه چگونه است؟ معاونت علمی ‌و‌ فناوری ریاست جمهوری به عنوان دستگاهی فراسازمانی، سیاست‎گذاری، تسهیل‌گری، حمایت‌ و هماهنگی برای توسعه فناوری‎های راهبردی بر اساس اولویت‌های برنامه‌های توسعه‌ای، نقشه جامع علمی کشور و سیاست‌های ابلاغی مقاوم معظم رهبری را با در نظر گرفتن نیازها و مسائل فناورانه کشور در نظر گرفته است. شکل دادن به ستادهای توسعه فناوری در همین راستا بوده و تاکنون ۱۶ ستاد تشکیل شده است. حاصل تلاش این ستادها در دوسال اخیر، تعریف بالغ بر ۹۰۰ طرح توسعه فناوری و نوآوری در مرز دانش با اعتباری بیش از ۲۵۰۰ میلیارد ریال در حوزه‎های مرتبط با اولویت‎های نقشه جامع علمی کشور است که عمدتاً طرح‌های توسعه فناوری، زیرساختی و پژوهشی به صورت کمک بلاعوض و طرح‌های تجای‌سازی با استفاده از مدل تسهیلات مورد حمایت قرار گرفته‌اند. در همین راستا سطح همکاری ها را با دیگر دستگاه‌های اجرایی گسترش داده‌ایم به گونه ای که با وزارتخانه های مختلف برای پیگیری اقتصاد دانش‌بنیان در راستای برنامه‌های توسعه‌ای همکاری و تعامل داریم. حلقه مفقوده برای توسعه علم و فناوری در کشور چیست و چگونه می توان با سرعت بیشتری مسیر توسعه کشور را از این طریق پیمود؟ مهم‌ترین لازمه‌ی تحقق اقتصاد دانش‌بنیان و به پشتوانه‌ آن توسعه علم و فناوری در کشور، مسأله فرهنگی است. اقتصاد دانش‌بنیان به همراه خود فرهنگ جدیدی می‌آورد که می‌تواند وضعیت بازار و کسب و کار را تحول ببخشد و توسعه علمی و فناوری را نیز به همراه داشته باشد. نمونه‌ی این فرهنگ جدید را در کسب و کارهای نوپا و فناور می‌توان مشاهده کرد. این کسب و کارها، فرهنگ جدیدی با خود آورده اند که منجر به شکل‌گیری یک محیط فرهنگی جدید می‌شود. این محیط جدید فرهنگی نه تنها در حوزه حمل و نقل شهری بلکه در گردشگری، صنایع دستی، طراحی لباس، علوم انسانی و تولید بازی های کامپیوتری و انیمیشن تحول‌آفرین خواهد بود. باید زمینه‌سازی‌های لازم برای ظهور و شکوفایی این کسب و کارها، در تمامی بخش‌های جامعه، از دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ما گرفته، تا صنایع و بازار ایجاد شود. اگر بتوانیم این فرهنگ سازی را در کشور صورت دهیم که برای رسیدن به این اقتصاد باید همه همکاری کنند و ارزش نیروی انسانی را دریابیم، در مدت کوتاهی شاهد تحولات جدی در این زمینه خواهیم بود؛ چراکه استارتاپ ها علاوه بر آنکه اشتغال ایجاد می کنند، افراد جامعه را آگاه می‌کنند که فردی که نه خانواده پولداری دارد و نه خود وی صاحب سرمایه هنگفتی است می تواند با ارائه ایده های نوآورانه در جامعه زمینه ساز تحولات عظیم شود. معاونت علمی و فناوری با عنایت به ضرورت توسعه و ترویج گفتمان اقتصاد دانش‌بنیان از یک سو، و با هدف ترسیم سیمای واقعی اقتصاد دانش‌بنیان و مفاهیم مرتبط با آن از سوی دیگر، در مردادماه ۱۳۹۴ اقدام به راه اندازی «ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان» کرد که هدف اصلی آنگفتمان سازی علم و فناوری در جامعه و کمک به توسعه زیست بوم فناوری و نوآوری است. در طی این مدت، برگزاری جشنواره بزرگ ایران‌ساخت با هدف جریان‌سازی در فرآیند تولید محصولات ساخت داخل، برگزاری هم‌اندیشی فعالان اقتصاد دانش‌بنیان با هدف بهبود تعامل دولت با شرکت‌های دانش‌بنیان و رونق بخشیدن به فعالیت‌های فناورانه، حمایت از تولید و پخش برنامه‌های متنوع تلویزیونی با موضوع «اقتصاد دانش‌بنیان»، برگزاری تورهای ترویجی و دوره‌های آموزشی، حمایت از برگزاری رویدادهای ترویجی مرتبط با اقتصاد دانش‌بنیان، برگزاری رویدادهای آموزشی دانش‌آموزی و دانشجویی، ایجاد و حمایت از کمپین‌های حمایت از ساخت و تولید داخلی، حمایت از تولید محتوای آموزشی و ترویجی در بستر فضای مجازی و انتشار نشریات با موضوع علم و فناوری و حمایت و همکاری با کسب‌کارهای نوپا نیز صورت گرفت. منبع:روابط عمومی فرابورس