رمزگشایی از رفتار متفاوت بازار
اگه ترامپ می‌تونست خارج از بدنه حقوقی برجام را از خاصیت بندازد، حالا قطعا بحث حمایت رهبران کشورهای قدرتمند مانع این کار می‌شود؛ و اگر چنین امری صورت می‌گرفت زمینه انزوای آمریکا را فراهم می‌آورد.
به گزارش شمانیوز: بازارهای داخلی و جهانی به سخنان جمعه ترامپ بر خلاف تصور واکنش نشان دادن و بی‌تفاوت از کنار سخنان رئیس جمهور آمریکا گذشتند. یک کارشناس اقتصادی می‌گوید: شاخص‌های اقتصادی در ایران، واکنش برعکس و متضادی نسبت به اظهارات خشم‌آلود و پر از تهدید ترامپ نشان دادند. علیرضا سلطانی کارشناس اقتصاد سیاسی و استاد دانشگاه در گفتگو با فرارو به تشریح تاثیر اقتصادی استراتژی جدید آمریکا در برابر ایران پرداخت که در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید:
تاثیر سخنان ترامپ در مورد عدم پایبندی ایران به برجام را در جذب سرمایه خارجی برای کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من لازم است که قبل از پاسخ به این سوال یک مقدمه‌ای عرض بکنم و بعد بروم سراغ این سوال. برآیند سخنرانی پر تنش، خشم‌آلود و پر از تهدید ترامپ در مورد ایران برای بازارها و اقتصاد جهانی از یک طرف و اقتصاد ایران از طرف دیگر به نظر می رسد آرامش و تثبیت و امیدواری است.
در واقع در فضای داخلی اقتصاد ایران وقتی ما شاخص اقتصادی را در فردای سخنان ترامپ رصد می‌کنیم می‌بینیم این شاخض‌ها روبه رشد و روبه بهبود است در واقع شاخص‌های اقتصادی در ایران واکنش برعکس و متضادی در نسبت به اظهارات خشم‌آلود و پر از تهدید ترامپ داشتند.
این مساله در مورد اقتصاد جهانی و همچنین فضای اقتصاد بین المللی نسبت به ایران هم دیده می‌شود هرچند که آثار و نشانه‌های آن در مناسبات تجاری و اقتصادی با ایران دیرتر تجلی پیدا بکند.
اما در مورد آنچه که می‌شود در مورد بازارهای بین‌المللی فعالان اقتصادی، شرکت ها، بنگاه‌ها و موسسات مالی در مورد ایران ارزیابی کرد این است که آن‌ها هم به نوعی برخلاف تصور ترامپ و اهدافی که دنبال می‌کرد، انگیزه‌شان برای همکاری با ایران جدی‌تر و بیشتر شده چرا که در عمل سخنان ترامپ در مورد ایران جدی گرفته نشد. نه در فضای اقتصادی ایران و نه فضای اقتصاد بین الملل.
در گذشته اظهارات مقامات سیاسی وقتی که در قالب طرح استراتژی و اعلام رویکردهای کلان سیاسی کشور‌ها متمرکز بود، مخصوصا اگر از طرف مقامات ارشد مانند رییس‌جمهور مخصوصا رئیس جمهور امریکا می‌بود واکنش بازارها خیلی سریع و در راستای اهدافی بود که آن استراتژی دنبال می‌کرد، یعنی اگر رئیس جمهور آمریکا موضعی را علیه کشوری اتخاذ می‌کرد بلافاصله شاخص‌های اقتصادی هم واکنش مثبت نسبت به آن اظهارات نشان می‌دادند و همراهی می‌کردند؛ و برعکس اگه موضع منفی اتخاذ می‌کرد بازارها هم به همان میزان و همراستا با آن واکنش نشان می‌دادند.
اما صحبت‌های جمعه ترامپ در مورد ایران این شرایط را نداشت؛ و ما در واقع شاهد یک واکنش متفاوت بودیم. به دو دلیل.
یکی اینکه شرایط اقتصادی و سیاسی جهانی عوض شده و دیگر مثل گذشته اظهارات سیاسی مقامات سیاسی مثل این تاثیر سریع و مستقیم روی فضای اقتصاد بین المللی ندارند؛ و ساختارهای جهانی به نوعی در مقابل تهدیدات سیاسی واکسینه شده است که بعضا ممکن است این تهدید‌ها بیشتر جنبه توخالی هم داشته باشد.
نکته‌ی دیگر در مورد شخص آقای ترامپ است. سابقه حدود ۹ ماه حضور او در مصدر ریاست جمهموری امریکا و رفتارهای غیر قابل پیش‌بینی و متناقض و ناهماهنگی که داشته عملا برای فعالان اقتصادی و ساختار اقتصاد بین الملل شناخته شده است بنابر این فضای بین المللی به این صورت است که بازارهای جهانی چندان صحبت‌های ترامپ را جدی تلقی نمی‌کنند. آن را به عنوان سیاست اصلی دولت امریکا ارزیابی نمی‌کنند و واکنش‌ها مستقیم و همراهی نیست به خصوص صحبت‌های جمعه اینطور شد.
در فضای داخلی همانطور که عرض کردم برخلاف تصور اتفاقا آرامش به بازارهای ارز بازگشت. حالا به‌طور خاص در مورد سوال شما نه تنها جذب سرمایه‌های خارجی متوقف نمی‌شود بلکه با توجه به مقدمه‌ای که خدمتتان عرض کردم به نظر می‌رسد که روند جذب سرمایه گذاری خارجی با آهنگی که قبلا داشته، حالا تصور نیست که حتما این اهنگ بسیار بالا باشد، اما با همان اهنگی که بوده بصورت تدریجی رشد خواهد داشت. به خصوص در بازار نفت ما شاهد این خواهیم بود که انعقاد قرارداهای نفتی با شرکت‌های مطرح بین المللی افزایش پیدا کند.
از طرف دیگر به هرحال برجام با صحبت‌های آقای ترامپ تثبیت شد. این تثبیت پیامی است به سرمایه گذاران خارجی که می‌توانند به مناسبات تجاری با ایران خوشبین باشند.
از طرف دیگر اگرچه ترامپ از تحریم صحبت کرد و تحریم سپاه پاسداران، اما نمی‌تواند تاثیر منفی داشته باشد روی جذب سرمایه‌های خارجی. سپاه همواره تحت تحریم امریکا بوده و این چیز جدیدی نیست که بتواند فضای منفی در مورد اقتصاد ما بوجود آورد.
در صورتی که کنگره خروج آمریکا از برجام را تصویب کند ایران برای توسعه اقتصادی چه راهکاری را باید در پیش بگیرد؟
من تصورم این است که کنگره هیچوقت چنین تصمیمی نمی‌گیرد، چون اگر چنین قراری بود قطعا این کار را ترامپ می‌کرد و چون همانطور که مقامات مختلف و کارشناسان حقوق بین‌المللی تاکید کرده اند برجام یک معاهده بین المللی است و هیچ کشوری بصورت یکجانبه چه در قالب دولت یا کنگره امریکا قادر نیست توافق را از نقض کند. پس این سناریو که بیان شد کنگره می‌تواند برجام را لغو کند یا ضمیمه خروج امریکا از برجام را فراهم بکند این تصور، تصور با احتمال ضعیف است که نباید روی آن حساب باز کرد. برجام به مرحله‌ای از تثبیت رسیده.
نکته‌ای که هست اینکه آمریکایی‌ها می‌خواهند با برجام بازی کنند علیه ایران. حالا که نتوانسته اند برجام را به کل حذف بکنند می‌خواهند تاثیرش بخصوص در حوزه‌های اقتصادی کاهش بدهند. به همین دلیل روی آورده اند به بازی با برجام و طرح اتهامات. ابهامات و تهدیدات نسبت به برجام و اینکه امریکا نسبت به آن بدبین است و می‌خواهد خارج بشود.
ممکن است در صورت تحقق این کار تاثیرش بر ایران گذاشته شود، اما اولا محقق نمی‌شود و اثراتش در مورد بازی با برجام دائمی نخواهد بود و کنگره و کاخ سفید نمی‌توانند تا آخر با برجام بازی کند و اهداف سیاسی اقتصادی خودشان را اعمال بکنند، چون بازارهای جهانی خیلی سریع نسبت به واقعیات موجود اگاهی پیدا می‌کنند آگاه هستند که این باعث می‌شود قدرت مانور دولتمردان امریکا برای بازی با برجام کاهش پیدا کند.
ایران باید در این شرایط تمام رایزنی‌ها و فعالیت‌ها و تلاش‌های خودش را متمرکز کند برای جلب توجه موسسات مالی بین المللی. فضای سیاسی خوبی را بخصوص با اتحادیه اروپا ایجاد کند که تاثیر مناسبی روی مناسبات اقتصادی داشته باشد و رایزنی خودش را برای جذب بنگاه اقتصادی بخصوص حوزه‌های دارای مزیت مثل نفت و گاز را افزایش دهد. صحبت‌های ترامپ آغازی بود برای جدیت و تلاش ایران در جهت گسترش تلاش‌های خود برای جذب سرمایه گذاران خارجی.
علت تثبیت شدن برجام را در چه می‌بینید؟
دو دلیل وجود دارد که ترامپ نتوانست برجام را از بین ببرد. یکی آن چهارچوب‌های حقوقی بسیار قوی و مستحکم که برجام برآن‌ها استوار شده که در اظهار نظرهای موگرینی بود که برجام سند بین المللی است که هیچ کشوری به تنهایی نمی‌تواند آن را نقض بکند. در واقع اگر دولت امریکا و ترامپ امکان داشتند که از این چهارچوب حقوقی عبور بکنند و برجام را نابود کنند. چون نتوانستند نشان می‌دهد یک پایه قوی حقوقی دارد که حتی رئیس جمهور آمریکا قادر نیست آن را از بین ببرد. بنابر این ناتوانی ترامپ در این زمینه خود کمک کرد به تثبیت برجام.
نکته دوم که به تثبیت برجام کمک کرد بحث واکنش رهبران و کشورهای مختلف دنیاست که غیر از یکی دو کشور که اسراییل و عربستان سعودی و برخی از متحدین آن بود بقیه جهان به‌خصوص قدرت‌های اروپایی از برجام حمایت کردند انگلیس و فرانسه و آلمان که خود متحد آمریکا به حساب می‌آیند. حضور این‌ها و دفاع سرسختانه این‌ها از برجام عملا دست ترامپ را برای هرگونه تخطی از برجام بست.
اگه ترامپ می‌تونست خارج از بدنه حقوقی برجام را از خاصیت بندازد، حالا قطعا بحث حمایت رهبران کشورهای قدرتمند مانع این کار می‌شود؛ و اگر چنین امری صورت می‌گرفت زمینه انزوای آمریکا را فراهم می‌آورد.
بنابر این اینکه ترامپ بعد از ۹ ماه تلاش بی وقفه و فراهم کردن تیمی قوی برای متوقف کردن برجام پذیرفت که آن را به کنگره واگذار کند، خود این نشان دهنده قدرت و تثبیت برجام است. حتی کنگره هم نمی‌تواند آن را نقض کند و ترامپ که در این زمینه مستاصل ماند برای زنده نگه داشتن این مساله توپ تعیین تکلیف برجام را در زمین کنگره انداخت، اما به طور قطع، کنگره هم قادر نخواهد بود در مورد برجام تصمیمی برخلاف واقعیت‌های موجود برجام به لحاظ حقوقی و سیاسی بردارد.
