چرا دلار به وعده روحانی و سیف توجه نکرد؟

هفت آذر ماه رییس جمهور در گفت و گویی تلویزیونی مقابل مرتضی حیدری در پاسخ به سوالی درباره نرخ ارز گفت: «در سال جاری به خاطر شایعاتی نرخ غیر قابل پیش بینی ارز داشتیم، اما همه سال‌ها در آذر و دی نرخ ارز بالا می‌رود و بعد پایین می‌آید.»

او شایعات درباره کسب درآمد دولت از طریق بالا و پایین کردن نرخ ارز را تکذیب کرد و افزود: «برنامه دولت افزایش درآمد از نرخ ارز نیست. برنامه ما متعادل نگه داشتن نرخ ارز است؛ تراز ما مثبت است و مردم نگران نباشند که نوسان شدیدی برای نرخ ارز به وجود خواهد آمد.»

روحانی تاکید کرد "مهم‌ترین اصل ما برای اقتصاد مردم، آرامش است؛ مردم بدانند نوسان شدید ارز نخواهیم داشت."

نرخ ارز در آذر دی روند افزایشی داشت؛ و این روند در اوایل بهمن ماه به اوج خود رسید. به گونه‌ای که از رقم ۴۵۰۰ تومان نیز عبور کرد. در یکی از همان روز‌های اوج گیری ارز رییس جمهور دوباره در گفت و گویی تلویزیونی حاضر شد و این بار به سوال رضا رشید پور درباره ارز پاسخ داد.

روحانی باز هم شایعات را تکذیب کرد وگفت: «من به مردم به صراحت می‌گویم که دولت هیچ گاه دنبال افزایش نرخ ارز برای تامین کسری بودجه خودش نیست. حتما این طور است.»

روحانی در پاسخ به این سؤال که آیا خیال‌مان بابت دلار راحت باشد، گفت: "بله. " البته او نگفت مردم تا چه سطحی باید خیالشان از دلار راحت باشد.

این اطمینان‌ها فقط در بیان رییس جمهور نبود، رییس بانک مرکزی هم از کاهش نرخ ارز سخن می‌گفت. او دوم بهمن ماه به مردم توصیه کرد که از خرید ارز خودداری کنند، چون قیمت ارز در روز‌های آینده کاهش خواهد یافت.

اما اینگونه نشد، وعده رییس جمهور و رییس کل بانک مرکزی نتوانست، خیال کسی را راحت کند.

روند افزایش نرخ ارز در یک بازه چند روزه کنترل شد و دلار دوباره به کمتر از ۴۵۰۰ تومان رسید اما، این وضعیت خیلی طولانی نبود و نرخ ارز روند افزایشی در پیش گرفت تا جایی که در روز‌های گذشته به رقم ۴۸۰۰ تومان هم رسید.

قیمت دلار در ابتدای فروردین ماه حدود ۳۷۰۰ تومان بود و حالاپس از کمتر از یک سال با افزایش حدود ۱۰۰۰ تومانی مواجه شده است. اتفاقی که در کل ۴ سال اول ریاست جمهوری حسن روحانی رخ نداد و دلار با نوسان حدود ۵۰۰ تومانی همراه بود.

برای این نوسانات شدید و بالا و پایین رفتن ارز دلایل مختلف ذکر می‌شود که مهمترین آن‌ها را می‌توان این گونه خلاصه کرد: کاهش عرضه ارز به صرافی‌های از سوی دولت، تلاش دولت برای تک نرخی کردند ارز، برخی دلایل فنی از جمله اجرای قانون افزایش مالیات بر ارزش افزوده در امارات، ناآرامی‌های اخیر و اعتراضات در کشور که باعث شده نگرانی‌ها درباره آینده اقتصاد را افزایش دهد، فشار‌های آمریکا بر جام و احتمال خروج از توافق و....

شاید یکی دلایل برای افزایش نرخ ارز آزاد سازی نرخ در راستای تک نرخی کردن آن باشد. سیاستی که مدت هاست از سوی رییس بانک مرکزی اعلام شده است. او ابتدا سال اعلام کرد که نرخ ارز تا پایان سال تک نرخی می‌شود. مهمترین اقدام برای تک نرخی کردن ارز کاهش فاصله ارز مبادلاتی با ارز بازار است. اما با افزایش شدید نرخ ارز در بازار این فاصله کاهش پیدا نکرده است و حدود هزار تومان ارز مبادله‌ای با ارز بازار فاصله قیمتی دارد.

هزار توی ارز اقتصاد دانان دلایل فنی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی فراوانی برای وضعیت فعلی نرخ ارز بیان می‌کنند و تقریبا هیچ یک راهکاری ارائه نمی‌کنند. عده‌ای معتقدند باید به سیر طبیعی افزایش نرخ ارز تن داد و عده‌ای دیگر معتقدند دولت باید تمام قد وارد شده و از افزایش نرخ پیشگیری کند.

بایزید مردوخی اقتصاددان و از مدیران ارشد اقتصادی در دوران اصلاحات در یادداشتی در روزنامه شرق نگاهی متفاوت به وضعیت نرخ ارز و افزایش‌های اخیر آن داشته است.او مسئله کنونی ارزی در ایران را عمیق تر می بینید.

مردوخی در این یادداشت نوشته است: «صاحب‌نظران درباره علل افزایش نرخ ارز، دیدگاه‌های مختلفی دارند، اما درباره یک نکته تقریبا اتفاق نظر دارند؛ تقاضای مردم عادی که بر اثر التهابات روانی، سراغ خرید ارز رفته‌اند، از ٥٠ تا ١٠٠ میلیون دلار فراتر نمی‌رود. تأمین این تقاضا، اساسا نمی‌تواند به جهش نرخ ارز منجر شود و نیازمند استقرار نیرو‌های انتظامی در مراکز فروش آن در کلان‌شهر‌ها و در میدان ١٥ خرداد یا چهارراه استانبول تهران باشد.»

به نوشته این اقتصاددان: "منابع دولت مشخص است؛ یا درآمد حاصل از نفت است که آن‌هم به‌سادگی نقل‌وانتقال وجوه دریافتی‌اش امکان‌پذیر نیست یا مالیات و صادرات غیرنفتی است که آن‌هم معمولا یا گاهی تحقق پیدا نمی‌کند یا در تحقق تأخیر دارد. هزینه‌های جاری افزایش زیادی داشته و تأمین منابع پرداخت یارانه نقدی نیز بر گرده دولت سنگینی می‌کند؛ مصارفی که با توجه به مسائل اجتماعی و سیاسی، کاستن از آن به‌غایت دشوار است."

مردوخی در ادامه می‌نویسد: «دولت بنای دخالت در امور شهروندان را ندارد، اما سوء‌استفاده از این دخالت‌نکردن نیز می‌تواند بهای گزافی برای کشور و مردم داشته باشد. الگوی تجملی و مسابقه ارتقای خودرو، مسکن و سبک زندگی تا روستا‌ها گسترده شده است. در این شرایط، تأمین منابع برای دولت آسان نیست و ناچار باید سراغ محل‌های جدید کسب درآمد برود. افزایش نرخ ارز در کنار فشار تقاضای داخلی می‌تواند دستاورد دولت در تک رقمی‌کردن تورم را نیز به خطر بیندازد، اما از آن گریزی نیست.» او تاکید کرد: «روز گذشته در مجلس پیشنهاد شد از سود سپرده‌ها مالیات دریافت شود که البته رأی نیاورد. با این روند سیاست‌گذاری، طبیعی است بخشی از مردم که منابعی در اختیار دارند، سراغ خرید ارز بروند. ما با انواع و اقسام پیچیدگی‌ها در نظام تدبیر اقتصادی مواجه هستیم. باید سرانجام به یک تصمیم جامع در سطوح بالای نظام برسیم.» مردوخی افزود: «مشکل امروز ایران، فقط رابطه ریال و دلار نیست، باید روند سرمایه‌گذاری در کشور، الگوی مصرفی مردم، ایجاد اشتغال با استفاده از سرمایه‌های راکد داخلی و البته سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یک اولویت فوری در نظام تصمیم‌گیری کشور باشد. نمی‌توان از دولت انتظار معجزه در شرایط بسیار پیچیده فعلی را داشت، آن‌هم دولتی که پاسخ‌گوی نهاد‌های بسیاری در زمینه تأمین ارز و ریال است. درعین‌حال رسانه‌ها می‌توانند از توده‌ای‌شدن موضوع بسیار تخصصی و حساس ارز جلوگیری کنند.» منبع: فرارو