5 بهمن - 25 ژانویه؛ در تاریخ چه گذشت؟
امروز 5 بهمن برابر با 25 ژانویه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.
امروز 5 بهمن برابر با 25 ژانویه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم. رویداد ها: 1942 - فروغی کتک خورد پنجم بهمن سال 1320 محمدعلي فروغي نخست وزير وقت هنگام دفاع از لايحه دولت مبني بر امضاي پيمان اتحاد با انگلستان و شوروي (دو دولتي كه ايران را اشغال نظامي كرده بودند) درمجلس شوراي ملي، توسط يك تماشاگر كتك خورد و اگر نمايندگان به كمك او نشتافته بودند كشته شده بود. با وجود اين، لايحه وي در جلسه بعدي مجلس (ششم بهمن ماه) به تصويب رسيد و ايران رسما به صف كشورهاي درحال جنگ با آلمان، ايتاليا و ژاپن پيوست. در این جلسه تنها 13 نماينده به لایحه راي مخالف داده بودند و گفته بودند كه در طول تاريخ بستن پيمان اتحاد یک دولت با دولت هايي كه آن كشوررا در اشغال نظامي داشتند بي سابقه بوده است (اتحاد غالب با مغلوب!). اين دو دولت [لندن و مسکو]، نخست بايد نيروهاي خود را خارج سازند، عذرخواهي كنند، غرامات وارده را بپردازند و سپس موضوع اتحاد بررسي شود. پيمان اتحاد نهم بهمن ماه ميان نمايندگان سه دولت به امضاء رسيد. همين اتحاد سبب شد كه ايران بعدا (پس از جنگ جهاني دوم) از اعضاي سازمان ملل متحد (متحدان در جنگ با آلمان و ژاپن و فاتحان جنگ جهاني دوم) شود ـ سازماني كه در نزديک به 70 سال عمر خود، تنها در خدمت و ابزاري در دست پنح دولت فاتح جنگ بوده است و كوچكترين گام عملي در اجراي اعلاميه حقوق بشر و گسترش فرهنگ عمومی برنداشته است.
«محمدعلي روشن» ضارب محمدعلي فروغي در جریان مذکرات مجلس، با صدای بلند و فریاد فروغي را متهم كرده بود كه عامل انگلستان بوده و ژنرال نخجوان را كه مانع دفاع ارتش از وطن شده بود كه رسالت ميهني آن بود به جاي محاكمه و اعدام، دوباره وزير جنگ كرده بود. 1979 - مخالفت کارتر با سفر شاه به آمریکا نوزدهم ژانویه 1979 سفیر آمریکا در قاهره به شاه (محمدرضا پهلوی) که شانزدهم این ماه کشوررا ترک و وارد اَسوان در جنوب مصر شده بود اطلاع داد که مصلحت نیست فعلا به آمریکا برود و از آن لحظه به بعد سرگردانی شاه [که سالها متحد وفادار آمریکا بود] آغاز شد. طبق اسناد و عمدتا تاریخ شفاهی (مصاحبه مقامات وقت و نزدیکان شاه ازجمله امیراصلان افشار رئیس تشریفات سلطنتی که با او در اسوان مصر بود)، قرار بود که شاه پس از تأیید نخست وزیری شاپور بختیار در سنای ایران به آمریکا برود و مدتی [و تا بازگشت آرامش به ایران] در اینجا باشد و بیماری سرطان او زیر کنترل درآید. ویلیام سولیوان سفیر وقت آمریکا در تهران ظاهرا ترتیب کار را داده، برنامه را تنظیم کرده و به شاه اطلاع داده بود که در پی آن، شاه فرزندان کوچکتر خودرا به آمریکا فرستاده بود. اندکی پیش از خروج شاه از تهران به او اطلاع داده شده بود که اقامت او در اسوان ـ به رغم سفر انورسادات به سودان ـ کمی طولانی خواهد بود زیراکه که ممکن است مذاکرات جرالد فورد [رئیس جمهور سابق آمریکا که دوست شاه بشمار می آمد] با او در اسوان به درازا بکشد!
شاه پس از ورود به اسوان از همراهان خواست که به سفارت آمریکا در قاهره از برنامه سفر او به آن کشور که از پیش تدارک دیده شده است اطلاع دهند. این کار انجام شد ولی سفیر آمریکا در قاهره پس از مکاتبه و دریافت پیام از کاخ سفید، سه روز بعد به شاه اطلاع داد که فعلا مصلحت نیست! به آمریکا برود. با دریافت این پیام بود که شاه یقین حاصل کرد که شنیده ها درست بوده و لندن، پاریس و واشنگتن، مخصوصا دولت لندن نمی خواهند که او بیش از این رئیس کشور ایران باشد [و به اصطلاح؛ کشتیبان را سیاست دگر آمده بود.]. در همین جا بود که اطلاع یافت که مسکو هم با دریافت این اطمینان که [در ایرانِ پس از انقلاب] فعالیت حزب توده آزاد خواهد بود با طرح رفتن او از قدرت موافق شده است. شاه قبلا و بعدا بارها گفته بود که با فعالیت حزب توده از این جهت مخالفت می کرد که این حزب عامل و «گوش به فرمان» مسکو شده بود و عامل بیگانه بودن در وطن، یعنی خیانت. شاه گفته بود: طیفی از سوسیالیسته ای ملی گرا، سوسیال دمکرات ها نظیر خلیل ملکی، انور خامه ای و ... و نیز گروهی مارکسیست این حزب را در سال 1320 (1941 میلادی و دوران اشغال نظامی) تاسیس کردند که ناگهان دربست نوکر مسکو شد و دیدیم که در ماجرای آذربایجان چه ها کرد و .... 1358 - نخستين انتخابات رياست جمهوری در ايران پنجم بهمن سال 1358 نخستين انتخابات رياست جمهوري ايران برگزار شد. در اين انتخابات پنج نفر اول به اين ترتيب اعلام شده بودند: ابوالحسن بني صدر، احمد مدني كرماني (دریادار)، دکتر حسن حبيبي، دكتر سامي کرماني و داريوش فروهر. بني صدر رئيس جمهور شد و مدني که ميليونها راي آورده بود به نتيجه انتخابات اعتراض كرد.
وي در استانهاي كرمان، كردستان، سيستان و بلوچستان، بندر عباس و زنجان اول شده بود. سبب اعتراض او اين بود كه برغم منع قانونی، در 24 ساعت پيش از راي گيري هم تبليغات له بني صدر و عليه او ادامه يافته بود و موارد ديگر. قطب زاده كه بيش از نامزدهاي ديگر براي خود تبليغ كرده بود تنها 25 صدم درصد آرا را به دست آورده بود.
1955 - دولت شوروي به حالت جنگ با آلمان پايان داد. 1972 - درجريان يك كودتا در شيخ نشين شارجه، امير آن كشته شد و پسرش جاي او را گرفت. 1356 ش - ادامه اجتماعات مردمي ضد رژيم طاغوت با وجود اين كه عوامل رژيم شاه، اجتماع بيش از دو نفر را در اكثر شهرهاي ايران منع كرده بودند، قشرهاي مختلف مردم، بدون اعتنا به هشدارهاي حكومت نظامي، به راهپيمايي و تظاهرات عليه رژيم ادامه دادند و مزدوران شاه، علي رغم توسل به شديدترين شيوههاي سركوب، موفق به كنترل مردم نشدند. در اين ميان برخوردهاي خشونتآميز مأموران حكومتي با مردم، منجر به شهادت تعداد زيادي از مردم در شهرهاي مختلف كشور شد. 1871 - كشف ميكروب جذام بيماري عفوني و مزمن جذام با زخمهاي شديد توأم است كه بافتهاي مبتلا شده را از بين ميبرد. همچنين عامل مولد بيماري جذام در سلسله اعصاب نيز انباشته و سبب از بين رفتن بخش عمده عصبهاي حسي ميشود. اين بيماري بيشتر درمناطق گرمسير بروز ميكند اما مردم ساير مناطق نيز از خطر آن مصون نيستند. در 25 ژانويه 1871 موفق به كشف ميكروب اين بيماري گرديد و در راه درمان آن گامي اساسي برداشته شد. اما با وجود پيشرفتهاي قابل ملاحظه در كنترل بيماري جذام، هنوز راه درمان قطعي اين بيماري شناخته نشده است و افراد زيادي در كشورهاي مختلف از اين بيماري رنج ميبرند.
1456 - چاپ نخستين كتاب جهان توسط "گوتنبرگ" مبتكر آلماني تا عصر گوتنبِرگ، مبتكر آلماني، كتابها با صرف وقت و زحمت بسيار با دست نوشته ميشد و در نتيجه، كم و گران قيمت بود و اين امر موجب شده بود كه تنها ثروتمندان قادر به تهيه كتاب باشند. از اين گذشته نسخههاي خطي غالباً داراي غلطها و اشتباهات زيادي بود. در آن زمان نوعي چاپ موسوم به چاپ قالبي وجود داشت كه با حك كردن حروف و مطالب به صورت معكوس، آن را به سطح نرمي ميفشردند تا نقش ايجاد شود. گوتنبرگ در سال 1450م تمام توان خود را براي ابداع روشي براي چاپ مصروف داشت. او به اين فكر افتاد كه در ابتدا بايد مادهاي ارزان قيمت كه قابل دسترسي همگان باشد تهيه نمايد. وي پس از تهيه مُركب مخصوص چاپ، حروف ريز و نازك و يك اندازه را از فلز تهيه كرد و با قالببندي آنها و زحمت فراوان موفق شد تا در 25 ژانويه سال 1456م، صنعت چاپ را به جهان علم عرضه كند. گوتنبرگ براي چاپ اولين كار چاپي خود كه كتاب مقدس در 1282 صفحه بود دست به قرض زد و چون نتوانست دين خود را ادا نمايد سر و كارش به دادگاه كشيده شد و محكوم گرديد تا چاپخانه و كليه لوازم چاپ را به طلبكارانش تسليم كند. با چاپ كتاب مقدس شامل تورات و انجيل به وسيله حروف سربي متحركي كه گوتنبرگ مخترع آلماني ساخته بود، صنعت چاپ، متولد شد. همچنين با اختراع حروف سربي متحرك، تحولي عظيم در فرهنگ نشر و مطالعه به وجود آمد و كتاب با تيراژ بالا در دسترس عموم مردم قرار گرفت و از انحصار خواص خارج شد. امروز به جز چند برگ، چيزي از چاپ اول كتاب مقدس باقي نمانده و آنها نيز درموزههاي مهم جهان نگهداري ميشوند.
1919 - تاسيس «جامعه ملل» تاريخ تاسيس جامعه ملل را 25 ژانويه سال 1919 و روزي نوشته اند كه در مذاكرات ورساي با پيشنهاد تاسيس آن موافقت شد، ولي نخستين مجمع عمومي آن يك سال بعد كار خود را آغاز كرد . مقرّ اين جامعه كه ايران ازاعضاي اوليه آن بود شهر ژنو در كشور بي طرف سويس بود. اين جامعه كه در آن امتيازي ميان كشورهاي عضو نبود و حق رد (وتو) وجود نداشت بر پايه اصول 14 گانه «وودرو ويلسون» رئيس جمهور وقت امريكا كه يك دانشگاهي بود تاسيس شده بود تا حافظ صلح و حقوق اعضاء باشد. باوجود این، سناي امريكا در آن زمان با عضويت اين كشور در جامعه ملل موافقت نمي كرد، زيرا که نمي خواست درگير مسائل ساير كشورها شود. نخستين اجلاس اين جامعه دهم ژانويه 1920 تشكيل شده بود.
خروج بعضي از كشورها از اين جامعه آن را بيش از پيش تضعيف كرد. اين كشورها هركدام به دليلي مورد اعتراض جامعه ملل قرارگرفته بودند. از 1933 تا 1940 اين كشورها از عضويت جامعه خارج شدند: ژاپن، المان، پاراگوئه، شيلي، ونزوئلا، اسپانيا، پرو، مجارستان و روماني. جامعه ملل در 1939 شوروي را به دليل حمله نظامي به فنلاند از عضويت خود بركنار كرد. دارايي هاي اين جامعه در سال 1946 به سازمان ملل انتقال يافت كه به ابتكار سران آمريكا و انگلستان برپايه اتحاد كشورهاي در حال جنگ با آلمان و ژاپن (متحدین) تشكيل شده است و پنج كشور فاتح جنگ جهاني دوم در آن نسبت به ساير اعضاء داراي امتيار و برتري هستند و مجمع عمومي سازمان كه نماينده همه كشورهاي عضو است نقش اجرايي، جز انتخاب دبيركل و پذيرش عضو جديد و ایراد نطق ندارد. 1872 - واگذاري امتياز استخراج معادن به "رويتر" انگليسي توسط دولت ايران در نيمه دوم دوران سلطنت ناصرالدين شاه قاجار، عدهاي از خارجيان تقاضاي امتياز بهرهبرداري ازمعادن و ساير منابع كشور را نمودند. از نخستين و مهمترين آنها، امتيازي بود كه به "بارون جوليوس دو رويتر" اعطا شد. علت واگذاري اين امتياز كه در 25 ژانويه 1872م و به پيشنهاد صدراعظم عملي گرديد، فراهم نمودن وجوه مورد نظر براي پرداخت غرامات جنگي به روسيه بود. اما در واقع بيشتر وجوه دريافتي صرف هزينههاي سفر اروپايى ناصرالدين شاه گرديد. در اين ميان، رويتر براي دريافت امضاي شاه حدود دويست هزار ليره خرج نمود و با پرداخت رشوههاي گزاف به اطرافيان شاه، زمينه را براي امضاي قرارداد فراهم ساخت. بر اساس اين معاهده، امتياز استخراج معادن و تأسيس يك بانك ملي به رويتر واگذار شد. در اين قرارداد كه در 24 فصل تنظيم شده بود همچنين امتياز ساختن راهآهن از رشت تا تهران و از تهران به خليج فارس، استخراج سنگهاي قيمتي، استفاده از تمامي جنگلها به هر صورت، ساختن سدها، احداث قنوات، مهار رودخانهها، استخراج آبهاي زيرزميني، بهرهبرداري از گمركات، كنترل تلگراف خانه، در اختيار گرفتن زمين به هر مقدار و رايگان، تأسيس كارخانجات مختلف و... به مدت 70 سال در اختيار رويتر و در حقيقت انگلستان قرار گرفت. اين امتياز به قدري وسيع بود كه اجراي آن براي رويتر نيز مشكل مينمود و دو طرف معاهده به زودي فهميدند كه اين كار بدون مطالعه دقيق انجام يافته است. بعدها ناصرالدين شاه، از بيم عكسالعمل مردم مشكلاتي در راه اقدام رويتر ايجاد كرد به طوري كه رويتر نتوانست طبق قرارداد، در سر موعد معين، كار خود را شروع كند. از سوي ديگر مخالفت مردم و علما و نيز اعتراض روسيه اوج گرفت. مردم به رهبري حاج ملاعلي كني مجتهد برجسته تهران به مخالفت برخاستند. همزمان با بازگشت شاه از سفر اروپا بازار تهران تعطيل شد و نمايندگان مردم و برخي از درباريان كه به دلايل شخصي با صدراعظم مخالف بودند، خواستار بركناري وي و لغو قرارداد شدند. در نتيجه، اين قرارداد لغو شد و مبلغي غرامت به رويتر تعلق گرفت. بعدها امتياز محدودتري از طرف دولت به فرزند رويتر واگذار شد كه به تأسيس بانك شاهنشاهي و بانك صنايع و معادن ايران منتهي گشت.
1924 - برگزاري نخستين دوره بازي هاي زمستاني المپيك در فرانسه از همان آغاز بازیهای المپیک تابستانی 1896 آتن، در کشورهای اسکاندیناوی و کشورهایی که در دامنه‌های آلپ قرار داشتند، ورزشهای زمستانی با قوانین و مقررات سنتی جریان داشت. در نروژ، سوئد، فنلاند، سوئیس، ایتالیا، اتریش و فرانسه راه رفتن برروی برف و یخ با چوب دستی امری متداول بود اما مسئله راه رفتن روی برف در جریان بازیهای المپیک یک دشواری داشت و آن هم اینکه در جریان بازیهای تابستانی، فصل مساعد نبود تا ورزشهای زمستانی نیز برگزار شود. از سوی دیگر کوبرتن با دوگانه شدن بازیها موافق نبود، اصولاً او و دوستانیش همواره به این موضع فکر می‌کردند که عامل اضمحلال بازیها می‌تواند گسترش آن باشد. پافشاری ورزشکاران شمال اروپا و ترتیب یافتن برخی از پیکارها در سوئد، نروژ و فنلاند سرانجام باعثشد بازیهای غیررسمی زمستانی که از سال 1901 تا 1917 به نام بازیهای نوردیک جریان داشت، جنبه رسمی پیدا کند. مسابقه‌های نوردیک عبارت بود از اسکی صحرانوردی، اسکی با چوگان، پرش با اسکی و هاکی روی یخ که شهر اسلو پایتخت نروژ از سال 1892 بارها میزبان این مسابقه‌ها شده بود. اسکی بازان بریتانیایی از سال 1911 به اسکی کردن از شیبهای تند و شیوه مارپیچ توجه پیدا کردند و در کنگره 1914 آن شیوه‌ها را مطرح ساختند که مورد تصویب قرار گرفت. موضوع قابل تأمل این بود که چند ماده از ورزشهای زمستانی نظیر هاکی روی یخ و اسکیت در بازیهای 1908 لندن و 1920 آنتورپ در برنامه‌های تابستانی گنجانیده شده بود. با برگزاری چند ماده از ورزشهای زمستانی در المپیک آنتورپ و پیروزی یک زوج فنلاندی که برنده مدال طلای اسکیت در المپیک تابستانی شدند، رفته رفته راه اصلی یافته شد و قرار شد که در سال 1924 در شامونی فرانسه در دامنه های پربرف، روزهای بین 25 ژانویه تا چهارم فوریه، هفته بین‌المللی ورزشهای زمستانی برگزار شود. ورزش دوستان جهان خاصه اروپائیان دریافتند که در فصل زمستان هم می توان بازیهای المپیک زمستانی را برگزار کرد و بر همین اساس بود که نخستین دوره بازیهای المپیک زمستانی به رسمیت شناخته شد و فدراسیون بین‌المللی ورزشهای زمستانی تشکیل گردید. در نخستین دوره بازیهای المپیک زمستانی که در شامونی فرانسه برگزار شد، 258 ورزشکار از 16 کشور حضور داشتند که در 14 ماده به رقابت پرداختند و در پایان نروژ با 4 طلا، 7 نقره و 6 برنز بالاتر از سایر کشورها درجدول توزیع مدال‌ها قرار گرفت. از آن زمان تاکنون بازیهای المپیک زمستانی به طور منظم هر چهار سال یک بار برگزار می‌شود.
2011 - آغاز انقلاب مصر با هدف سرنگونی حسنی مبارک. زادروزها ۷۵۰ - لئوی چهارم، امپراتور روم شرقی (م. ۷۸۰) ۱۶۲۷ - رابرت بویل، فیلسوف طبیعی و مخترع انگلیسی (م. ۱۶۹۱) ۱۷۴۳ - فریدریش هاینریش یاکوبی، فیلسوف آلمانی (م. ۱۸۱۹)
۱۷۴۶ - فلیسیته دو ژنلی، نویسنده فرانسوی (م. ۱۸۳۰) ۱۸۰۶ - آگوست آنیسه-بورژوا، نمایشنامه نویس فرانسوی (م. ۱۸۷۰) ۱۸۵۶ - پی‌یر دوکورسل، رمان نویس و نمایشنامه نویس فرانسوی (م. ۱۹۲۶) ۱۸۷۰ - هانری بردو، نویسنده فرانسوی (م. ۱۹۶۳)
۱۸۷۴ - ویلیام سامرست موآم، داستان‌نویس و نمایشنامهنویس انگلیسی (م. ۱۹۶۵) ۱۸۸۲ - ویرجینیا وولف، رمان‌نویس، مقاله‌نویس، ناشر، منتقد و فمنیست انگلیسی (م. ۱۹۴۱) ۱۸۹۱ - گوئن فرانگکون دیویس، بازیگر انگلیسی (م. ۱۹۹۲) ۱۹۲۷ - آنتونیو کارلوس ژوبیم، نوازنده گیتار و پیانو، خواننده، شاعر و آهنگ ساز برزیلی (م. ۱۹۹۴) ۱۹۳۵ - کنراد برنز، سیاستمدار آمریکایی، سناتور مونتانا
۱۹۳۷ - بیل پاسکارل، سیاستمدار آمریکایی ۱۹۳۸ - اتا جیمز، خواننده آمریکایی (م. ۲۰۱۲) ۱۹۴۲ - اوزه‌بیو، فوتبالیست پرتغالی (م. ۲۰۱۴)
۱۹۴۴ - ایوان چندلر، نمایشنامهنویس و دندان‌پزشک آمریکایی (م. ۲۰۰۹) ۱۹۴۸ - خلیفه بن زاید آل نهیان رئیس امارات و امیر ابوظبی ۱۹۷۱ - آنا اورتیز، بازیگر و خواننده آمریکایی ۱۹۷۵ - میا کرشنر، بازیگر و فعال اجتماعی کانادایی
۱۹۸۰ - ژاوی، فوتبالیست اسپانیایی ۱۹۸۱ - آلیشا کیز، خواننده، ترانه‌سرا، پیانیست و بازیگر آمریکایی ۱۹۸۴ - روبینیو، فوتبالیست برزیلی ۱۹۸۵ - مایکل تروینو، بازیگر آمریکایی ۱۹۸۹ - شریفه لونا، خواننده فرانسوی
مرگ‌ها ۴۷۷ - گایسریک، پادشاه مجارستانی (ت. ۳۸۹) ۸۴۴ - گرگوری چهارم، پاپ (ت. ۸۲۷) ۱۰۶۷ - یینگ زونگ، امپراتور چینی (ت. ۱۰۳۲)
۱۵۷۸ - مهرماه سلطان، دختر سلیمان یکم (ت. ۱۵۲۲) ۱۹۴۷ - آل کاپون، گانگستر آمریکایی (ت. ۱۸۹۹) ۱۹۷۲ - ارهارد میلش، فرمانده ارتش آلمانی (ت. ۱۸۹۲)
۱۹۹۰ - اوا گاردنر، بازیگر آمریکایی (ت. ۱۹۲۲) ۲۰۰۳ - ساموئل ویمز، وکیل و نویسنده آمریکایی (ت. ۱۹۳۶) ۲۰۰۵ - فیلیپ جانسون، معمار آمریکایی، طراح پی‌پی‌جی پلیس و کلیسای کریستال (ت. ۱۹۰۶) ۲۰۱۰ - علی حسن المجید، فرمانده نظامی و سیاستمدار عراقی (ت. ۱۹۴۱)
***** منابع: -پايگاه نوشيروان کيهاني زاده -ویکی پدیای فارسی -صفحه امروز در تاریخ در توئیتر -راسخون
