بررسی انواع بیمه‌های زندگی
یادداشت وارده/ مسعود وحیدی کارشناس بیمه
به طور حتم افزایش سهم بیمه‌های زندگی از حق بیمه‌های تولید شده در صنعت بیمه و به تبع آن تعادل در ضریب خسارت این رشته‌ها و در نتیجه سود دهی در صنعت بیمه و ایجاد آرامش خاطر و سلامت روانی در سطح جامعه و اثرات بسیار آن با ارایه راهکار‌های کوتاه مدت، آنی وچند تغییر جزیی کارآمد نخواهد بود.
برای بدست آوردن نتایج مذکور صنعت بیمه نیازمند تغییرات بسیار درشیوه‌های اطلاع رسانی، تغییر در مواد قانونی، نرخ و شرایط، آیین نامه‌ها و همگامی با بیمه گزاران میباشد.
جهت توسعه بیمه‌های عمر انفرادی در کشورمیتوان به مواردی از جمله:آموزش پایه، سیاست‌های تشویقی بر اساس سیستم‌های اعطای پاداش (Reward System)، ایجاد مباحث و نمایش اثرات بیمه‌های عمر انفرادی بر زندگی بیمه گزاران این رشته ها، تاثیر عملکرد روابط عمومی شرکت‌های بیمه، مطبوعات و رسانه ملی، ارایه بسته‌های (Package policy) بیمه‌ای، تاثیر آزاد سازی واگذاری اتکایی، نرخ و کارمزد فروش غیر مستقیم بر بیمه‌های عمر، ایجاد شرکت‌های تخصصی در رشته‌های اشخاص و تاثیر آن بر ترویج بیمه‌های عمر انفرادی و در نهایت فرهنگ سازی و اعتماد سازی برای تهیه این پوشش‌ها جهت بیمه گزاران و بهره مندی جامعه از اثرات آن اشاره کرد که در این نوشتار ضمن مقایسه بیمه‌های عمر رایج و بررسی مطلوبیت هر یک از این بیمه نامه هابرای بیمه گزاران، ارایه بسته‌های بیمه‌ای مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
بسته بیمه‌ای، بیمه‌های عمر انفرادی، طرح‌های بازاریابی بر اساس آمار و اطلاعات ارایه شده از سوی بیمه مرکزی ایران سهم بیمه‌های زندگی در سال ۱۳۸۴ معادل ۶/۶% از مجموع حق بیمه‌های تولید شده میباشد.
همین آمار نشان دهنده رشد ۳۳/۴۸ درصدی تولید حق بیمه نسبت به سال ۱۳۸۳ میباشد، ولی علت آن اقبال رشته‌های زندگی در صنعت بیمه کشور نیست زیرا در همین سال رشد تعداد بیمه نامه‌های زندگی صادر شده نسبت به سال ۱۳۸۶، ۳/۱- درصد میباشد و علل رشد حق بیمه را نیز در مسایلی مانندعوامل واحد پولی، عدم تعادل در تولید حق بیمه، افزایش سرمایه‌ها و روند فزاینده تورم در سطح اقتصاد کلان میتوان جستجو کرد.
البته غالب حق بیمه‌های تولید شده در آمار‌های فوق الذکر نیز مربوط به بیمه‌های گروهی می‌باشند که اکثر قریب به اتفاق نیز جهت سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی صادر شده است.
به علت پایین بودن سطح تولید حق بیمه، رشته‌های زندگی در کشور ما، با ضریب خسارت ۹/۶۸ درصدی مواجه می‌باشند.
به طور حتم افزایش سهم بیمه‌های زندگی از حق بیمه‌های تولید شده در صنعت بیمه و به تبع آن تعادل در ضریب خسارت این رشته‌ها و در نتیجه سود دهی در صنعت بیمه و ایجاد آرامش خاطر و سلامت روانی در سطح جامعه و اثرات بسیار آن با ارایه راهکار‌های کوتاه مدت، آنی وچند تغییر جزیی کارآمد نخواهد بود.
برای بدست آوردن نتایج مذکور صنعت بیمه نیازمند تغییرات بسیار درشیوه‌های اطلاع رسانی، تغییر در مواد قانونی، نرخ و شرایط، آیین نامه‌ها و همگامی با بیمه گزاران میباشد.
جهت توسعه بیمه‌های عمر انفرادی در کشورمیتوان به مواردی از جمله:آموزش پایه، سیاست‌های تشویقی بر اساس سیستم‌های اعطای پاداش (Reward System)، ایجاد مباحث و نمایش اثرات بیمه‌های عمر انفرادی بر زندگی بیمه گزاران این رشته ها، تاثیر عملکرد روابط عمومی شرکت‌های بیمه، مطبوعات و رسانه ملی، ارایه بسته‌های (package policy) بیمه ای، تاثیر آزادسازی واگذاری اتکایی، نرخ و کارمزد فروش غیر مستقیم بر بیمه‌های عمر، ایجاد شرکت‌های تخصصی در رشته‌های اشخاص و تاثیر آن بر ترویج بیمه‌های عمر انفرادی و در نهایت فرهنگ سازی و اعتماد سازی برای تهیه این پوشش‌ها جهت بیمه گزاران و بهره مندی جامعه از اثرات آن اشاره کرد که در این نوشتار ضمن مقایسه بیمه‌های عمر رایج و بررسی مطلوبیت هر یک از این بیمه نامه هابرای بیمه گزاران، ارایه بسته‌های بیمه‌ای مورد بررسی قرار خواهدداد.
بیمه عمر یا بیمه زندگی قراردادی است که به موجب آن بیمه گر در مقابل دریافت حق بیمه، متعهد می‌شود که در صورت فوت بیمه شده یا در صورت زنده ماندن بیمه شده در موعد تعیین شده در قرارداد، سرمایه تعیین شده را به بیمه گزار، بیمه شده یااستفاده کننده‌ی معین شده از سوی وی بپردازد.
انواع بیمه‌های عمر انفرادی را میتوان به انواع ذیل تقسیم نمود: A: بیمه عمر به شرط فوت در این بیمه نامه بیمه گر متعهد می‌شود در صورت فوت شخص بیمه شده در مدت اعتبار قرارداد، سرمایه بیمه در قرارداد را به استفاده کننده‌ی تعیین شده در بیمه نامه بپردازد.
انواع آن عبارتند از:
بیمه تمام عمر
در قرارداد بیمه تمام عمر، فوت بیمه شده در هر زمان که اتفاق افتد موجب ایفاء تعهد بیمه گر می‌گردد. به عبارت دیگر، بیمه تمام عمر، دارای تاریخ انقضاء نبوده و تامینی دائمی تلقی می‌گردد.
در برابر تعهد بیمه گر، بیمه گزار نیز متعهد پرداخت حق بیمه میباشد که این پرداخت اشکال گوناگون دارد. پرداخت حق بیمه این بیمه نامه، می‌تواند به صورت یکجا یا به صورت اقساطی باشد. در زمان پرداخت اقساطی نیز به دو روش عمل می‌شود، یا بیمه گزار متعهد می‌شود حق بیمه‌ها را در تمام طول مدت بیمه نامه (تا زمان فوت بیمه شده) پرداخت نماید و یا این که متعهد می‌شود که اقساط حق بیمه را تا پایان مدت تعیین شده در قرارداد بپردازد.
برای مثال، بیمه گذار برای مدت معین ۱۵ تا ۲۰ سال حق بیمه می‌پردازد و پس از آن مدت، پرداخت حق بیمه قطع می‌شود ولی بیمه شده مادام العمر بیمه بوده و در هر زمان که فوت نماید سرمایه بیمه عمر به استفاده کننده پرداخت خواهد شد. امتیاز این نوع بیمه این است که بیمه گزار حق بیمه‌های مربوطه را در زمان اشتغال به کار که درآمد بیشتری دارد می‌پردازد و هنگام بازنشستگی یا عدم توانایی کارکردن و کم شدن درآمد، پرداخت حق بیمه قطع می‌شود، اما پوشش بیمه‌ای مادام العمر وجود دارد.
دراین بیمه نامه به علت مدت زمان بالا جذب بیمه گزار دشوار بوده و اثر آن براحتی برای بیمه گزار قابل درک نمی‌باشد و در صورت ارایه در بسته‌های بیمه با سایر رشته‌ها سازگاری ندارد.
بیمه عمر ساده زمانی (با مدت محدود) نوعی از بیمه عمر است که موضوع آن فوت به هرعلت بیمه شده، می باشد وبیمه گر متعهد می‌شود در صورت فوت بیمه شده در مدت اعتبار بیمه نامه سرمایه تعیین شده را به استفاده کننده بپردازد. هدف از ارائه آن، تأمین و ایجاد پشتوانه مالی جهت اعضاء خانواده بیمه شده است که در صورت از دست دادن وی سرمایه‌ای را از بیمه گر دریافت نمایند.
بیمه عمر ساده زمانی را میتوان بر حسب سرمایه مورد تعهد شرکت بیمه به انواع ذیل تقسیم نمود:
بیمه عمر ساده زمانی (با مدت محدود) با سرمایه ثابت معمولترین شکل بیمه عمر با مدت محدود بیمه نامهای است با سرمایه ثابت، که در طول مدت بیمه سرمایه بیمه تغییر نمی‌نماید. در این نوع بیمه، بیمه گر تعهد می‌کند که در ازاءپرداخت حق بیمه توسط بیمه گزار، برای مدت معین و در صورتی که بیمه شده در خلال آن مدت فوت نماید، مبلغ ثابتی که در شروع اعتبار بیمه نامه مورد توافق بیمه گزار و شرکت بیمه قرار گرفته است به استفاده کننده (گان) بپردازد.
این بیمه نامه با توجه به قابلیت تغییر در زمان بیمه نامه (به عنوان مثال یکسال) برای درج در بسته‌های بیمه‌ای باعنایت به صدور یکساله سایر بیمه‌های مورد نظر جهت درج در یک بسته بیمه‌ای مناسب میباشد و به همین علت برای بیمه گزاران نیز مطلوب‌تر میباشد.
بیمه عمر ساده زمانی با سرمایه نزولی (مانده بدهکار) بیمه‌ای است که با هدف حمایت شخص بیمه شده در مقابل بدهی‌های وی طرح ریزی گردیده و مبلغ بیمه (تعهد بیمه گر)سال به سال نسبت به مبلغ بیمه نامه کاهش می‌یابد و سرانجام در تاریخ انقضاء بیمه نامه به صفر می‌رسد.
به عبارت دیگر، در این نوع بیمه نامه تعهدات بیمه گر همانند بیمه به شرط فوت است با این تفاوت که سرمایه متناسب با زمان کاهش می‌یابد. این نوع بیمه بیشتر به نفع وام گیرندگانی است که مایل هستند در صورت فوت آنان در طول مدت وام وراث آن‌ها متعهد به پرداخت اقساط باقی مانده نباشد.
تصور بر آن است که این نوع بیمه نامه مورد استقبال قرار گرفته است در صورتی که از طرف ارایه دهندگان تسهیلات یک ضرورت شناخته شده است وبرای دریافت کنندگان تسهیلات به امری اجباری تبدیل شده است، هرچند این بیمه نامه موجب حمایت وراث بیمه گزار از جهت باز پرداخت بدهی‌های بیمه گزار می‌گردد، ولی به هرحال ذینفع این بیمه نامه شخص حقیقی یا حقوقی وام دهنده میباشد وبرای بیمه گزار به طور عام جذابیت ندارد.
B: بیمه عمر به شرط حیات نوعی ازانواع بیمه عمر است که موضوع آن حیات بیمه شده میباشد. در این بیمه نامه تعهد می‌شود در صورت حیات فرد بیمه شده در پایان مدت مقرر در بیمه نامه، سرمایه بیمه نامه به استفاده کننده پرداخت شود و هدف از ارائه آن، ایجاد سرمایه‌ای در پایان دوره خاص برای بیمه شده یا ذینفعی که از جانب وی تعیین می‌گردد، میباشد. این بیمه نامه به علت بلند مدت بودن، قابلیت درج در بسته بیمه‌ای را ندارد.
بیمه عمر با استرداد حق بیمه‌ها در این حالت بیمه گر در صورت زنده ماندن بیمه شده در سررسید معین سرمایه بیمه را به او می‌پردازد. در صورت زنده نبودن بیمه شده در سررسید تعیین شده بیمه گر متعهد پرداخت سرمایه بیمه نیست ولی باید حق بیمه‌های دریافتی را بازپس بدهد.
این بیمه نامه بلند مدت بوده و به علت آن که در پایان {در صورت حیات}اصل حق بیمه بازگردانده می‌شود بدون آن که سودی به آن تعلق گیرد، از این رو در صورت پذیرش ریسک فوت از طرف بیمه گزار، وی می‌تواند این حق بیمه‌ها را در محل دیگری مثل بانک سرمایه گذاری نموده و نتیجه بهتری کسب کند.
C: بیمه‌های عمر مختلط بیمه عمرمختلط یکی از پرطرفدارترین بیمه‌های عمر در جهان است که با اضافه نمودن یک برنامه سرمایه گذاری سیستماتیک به بیمه عمر بلند مدت، روز به روز طرفداران بیشتری را در اکثر کشورهابه خود جلب می‌نماید.
این بیمه، ترکیبی از بیمه‌های عمر به شرط حیات و فوت است که در آن، تعهد بیمه گر قطعی است و چه در حیات و چه در صورت فوت بیمه شده، سرمایه بیمه به وی در پایان مدت بیمه نامه و یا به ذینفع وی در طول مدت بیمه نامه قابل پرداخت است.
به موجب این بیمه نامه علاوه بر پوشش بیمه عمر (به شرط فوت) موجبات تشکیل سرمایه برای آینده نیز فراهم می‌آید. که سرمایه مذکور می‌تواند برای تامین مواردی از قبیل:: تهیه مسکن، هزینه ازدواج، هزینه‌های تحصیلی و. استفاده گردد.
بیمه عمر وپس انداز نیز برای مدت معین صادر می‌گردد. تعهد بیمه گر در این بیمه نامه به این صورت است که در صورتی که بیمه شده در طول مدت قرارداد فوت نماید مبلغ بیمه به استفاده کننده (گان پرداخت و یا هم چنین در صورتی که بیمه شده در پایان مدت بیمه نیز در قید حیات باشد مبلغ بیمه به خود بیمه شده و یا استفاده کننده (گان) پرداخت می‌گردد.
بیمه نامه مختلط عمر و پس انداز با توجه به نوع تعهدات با نامهای مختلفی از طرف شرکت‌های بیمه عرضه می‌گردد، نظیر بیمه عمر و تشکیل سرمایه، بیمه نامه عمر و سرمایه گذاری، بیمه نامه عمر و پس انداز و.. پوشش‌های تکمیلی
پوشش تکمیلی فوت بیمه شده براثرحادثه در این حالت در صورت فوت بیمه شده در اثرحادثه، سرمایه فوت بیمه عمر و پس انداز می‌تواند به ۲ یا ۳ یا ۴ برابر افزایش یابد.
پوشش تکمیلی معافیت از پرداخت حق بیمه در اثر از کارافتادگی پوشش از کارافتادگی دائم و کامل در اثرحادثه، نیز به عنوان خطر تبعی ارائه می‌گردد. در این صورت هر گاه بیمه شده بطور کامل در اثر حادثه (یا در برخی مواردبیماری) از کار افتاده شود، بیمه گر، بیمه گزار را از ادامه پرداخت حق بیمه تا زمانی که ازکارافتادگی ادامه دارد، معاف خواهد نمود.
پوشش بیمه بیماری‌های صعب العلاج در این حالت بیمه شده در برابر پنج بیماری (سکته قلبی، سکته مغزی، سرطان، پیونداعضاءو عمل جراحی کرونر وقلب باز) بیمه می‌شود که در صورت ابتلا به هرکدام از این بیماری‌ها سرمایه مورد توافق در بیمه نامه (به نام سرمایه امراض) را، به صورت یکجا دریافت خواهد نمود. بنابراین اگر بیمه شده در اثر این پنج بیماری مشخص فوت نماید ذینفع بیمه نامه سرمایه بیمه عمر و پس اندازی را بعلاوه سرمایه امراض دریافت خواهد نمود.
ازانواع بیمه‌های مختلط که به منظور جلب نظر مشتریان موارد استفاده از بیمه نامه یا استفاده کنندگان آن در عنوان اصلی قید شده است، میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
بیمه عمر تامین آتیه فرزندان، بیمه چتر سفید (بیمه تامین مخارج فوت)، بیمه تامین جهیزیه، بیمه مهریه
هرچند این بیمه نامه‌ها جذابیت‌های بسیاری دارند، ولی متقاعد کردن بیمه گزار برای پرداخت حق بیمه در طول دوره‌های بلند مدت برای بیمه گر وشبکه فروش آن بسیار زمان گیر است (در شرایط فرهنگی حال) زیرا علاوه بر ایجاد انگیزه برای بیمه گزار و پی گیری در پرداخت حق بیمه‌ها تفاوت نوع سرمایه گذاری در ابتدا باید برای بیمه گزار شفاف نبوده و نرخ فزاینده تورم ارزش سرمایه گذاری این بیمه نامه‌ها را بلااثر می‌کندوبه علت صرف مدت زمان زیاد تا حصول نتیجه نهایی برای بیمه گزار امکان درج در بسته‌های بیمه‌ای وجود ندارد.
۲-انتخاب بیمه نامه مناسب جهت درج در یک بسته بیمه ای: با عنایت به توضیحات فوق الذکر و تفاوت میان رشته ها، تنها رشته‌ای که قابلیت درج در یک بسته بیمه‌ای را داردو امکان ارایه در طرح‌های مختلف یک بسته را دارد بیمه عمر زمانی (با مدت محدود) با سرمایه ثابت میباشد که به علت قابلیت صدور به صورت یکساله در هرنوع بسته بیمه‌ای ودر کنار هر رشته‌ای قابل ارایه میباشد، و از طرفی به علت عدم آگاهی عموم مردم با بیمه‌های عمر انفرادی {بیمه‌های گروهی توسط سازمان‌ها و ارگان‌ها جهت پرسنل ایشان صادر می‌گردد}این بیمه نامه می‌تواند سهم بسزایی در آشنایی مردم با بیمه‌های عمر داشته باشد.
به آن علت که به استثنای چند رشته خاص در کشور ایران سایر رشته‌ها با اقبال روبرو نیستند ابتدا باید شناخت عمومی از بیمه‌های زندگی ایجاد گردد که پس از شناخت عمومی و ارایه خدمات بیمه گران و نمایان شدن اثرات بیمه‌های زندگی و درک اثرات آن بر بیمه گزاران وابستگی صنعت به چند رشته از بین رفته و با شناخت بیمه گزاران از رشته ها‌ی زندگی تمایل به اخذ سایر پوشش‌ها نیز حاصل می‌شود و میتوان به رشد بیمه‌های زندگی امیدوار بود.
به نظر نویسنده یکی از عوامل تاثیر گذار در ترویج فرهنگ استفاده از بیمه‌های عمر، ترویج و ارایه بیمه‌های عمر انفرادی درکنار سایر رشته‌های بیمه‌ای که برای بیمه گزاران یا حالت اجباری داشته باشد (شخص ثالث) یا جذابیتی که بیمه گزار برای بدست آوردن آن تلاش می‌کند، ولی به نتیجه نمیرسد (درمان تکمیلی) میباشد.
