ایران بین المللی و تحریم ترامپ

رییس جمهور آمریکا در کنفرانس خبری مشترک با نخست‌وزیر ایتالیا در پاسخ به پرسش خبرنگار که «چه‌طور می‌توان تنش‌ها با ایران را کاهش داد؟»، پاسخ داد: «البته که حاضرم با آنها ( ایران ) ملاقات کنم. هروقت که بخواهند نمی‌دانم آنها آماده باشند. هیچ پیش‌شرطی نداریم. هر وقت بخواهند. هم برای آنها خوب است، هم دنیا.

به نظر می رسد ترامپ با این سخنان به ظاهر هوشمند و به حقیقت فریبنده خود به دنبال رو در رو قرار دادن ایران با افکار عمومی دنیا است و نکات زیر را می توان از بطن اظهارات ایشان برکشید.

۱- به ظاهر آمریکا به دنبال گفت و گو است و مذاکره راه حل جدی و کم هزینه در مناقشه با ایران است. ۲- این پیام قبل از آنکه مخاطبش ایران باشد ، افکار عمومی جهان و به طور خاص اتحادیه اروپا ، روسیه و چین است. ۳- عدم استفاده از پیش شرط و قید زمان و مکان گفت و گو برای نشان دادن چهره ای به ظاهر مصلح برای حل مسائل بین المللی است. ۴- قرار دادن ایران در موضع تدافعی و واکنش گرا که در میدان آمریکا بازی کند. ۵- تاکید بر این نکته که ایران رو در روی دنیا ایستاده است نه آمریکا . ۶- تلاش برای مدیریت افکار عمومی و توجیه تحریم های ظالمانه یکجانبه و خارج از قواعد بین المللی .

حوادث بزرگ دنیا از سال ۱۹۱۹ میلادی تا کنون نشان داده است که آمریکایی ها استاندارد خاص خود را در کنار اصول و قواعد آمره بین المللی و منشور ملل متحد در مواجهه با نظام بین الملل دارند . دولتمردان آمریکایی چه جمهوری خواه و چه دموکرات دنیا را قطاری می دانند که آمریکا لکوموتیو و بقیه کشورها واگن های آن هستند. نظام تصمیم گیری در آمریکا بیشتر تابع ساختار است تا بازیگر و گرچه ترامپ یک بازیگر متفاوت است اما در چارچوب نظری و راهبرد امنیت ملی آمریکا حرکت می کند و از سقف و خطوط قرمز عبور نمی کند. گرچه ابزار ها و تاکتیک های همه دولتمردان متفاوت بوده است اما همه در راستای حفظ برتری نظام سرمایه داری لیبرال به رهبری آمریکا بوده است. چهره دموکراتی چون اوباما در میدان ظرفیت های حداقلی سلطه گرانه آمریکا بازی می کرد و چهره جمهوری خواه تاجر پیشه ای چون ترامپ در میدان ظرفیت های حداکثری بازی می کند. ترامپ به دنبال مدیریت میدان بازی در چالش کنونی با ایران برای خلق فرصت های اقتصادی در خاورمیانه در ظاهر و نارضایتی و بحران اجتماعی در هدف پنهان است.

متاسفانه باید گفت که استفاده از ابزار تحریم یکی از نقطه های آسیب کشور ما بوده است که بعد از چهل سال از عمر انقلاب اسلامی نتوانسته ایم ظرفیت های بین المللی خود را به نحو مطلوبی افزایش دهیم. البته توافق برجام فرصت های تازه ای خلق کرد که با عهد شکنی آمریکایی ها ، پایه هایش لرزان گشت. بین ظرفیت بین المللی یک کشور و اثر گذاری تحریم رابطه معکوسی وجود دارد. هر چه ظرفیت های بین المللی یک کشور بیشتر باشد، اعمال تحریم کمتر و بی اثر تر خواهد بود. حضور فعال و نقش آفرین در ترتیبات مهم بین المللی و سازمان های اثرگذار منطقه ای و جهانی و مشارکت های اقتصادی و جذب سرمایه گذاری خارجی تصویر بین المللی تر از کشور می تواند به نمایش بگذارد. کشوری که سطح بین المللی اش در حد بالا باشد و مناسبات اقتصادی و امنیتی پایدار داشته باشد و همچنین قفل منافع مشترک کشورهای بزرگ و قدرت های جهانی و منطقه ای را با خود داشته باشد، به آسانی در مقابل با تحریم ها آسیب نخواهد دید . نگاه تعاملی و سازنده در روابط بین الملل در کنار دیپلماسی حرفه ای با رویکرد چند جانبه گرایی ارتباط با اروپا و محور شرق و بهره گیری مناسب از مقدورات ملی و تکیه به ظرفیت های داخلی می تواند کشور را در عبور از این چالش جدی سیاست خارجی یاری کند. اسرائیل و عربستان به عنوان دشمنان کنونی منطقه ای فرصت های بیشماری را برای یکه تازی آمریکا و بهره گیری از منافع سرشار اقتصادی در منطقه فراهم آورده اند. نزدیکی اسرائیل و عربستان علیه ما ، در پروژه ایران هراسی خوشایند نبوده و نیست. برخی از ریز کشورهای منطقه و همسایه تابع سیاست های عربستان است و دستگاه دیپلماسی ما باید در این مسیر فعالتر عمل کند تا بتوان بر مسائل و مشکلات بین المللی و داخلی فائق آمد.