عرضه اولیه یک شرکت بورسی با شیوه ای نوین

به گزارش شما نیوز: امروز (دوشنبه) بورس تهران، شاهد عرضه اولیه یک شرکت با شیوه‌‌‌ای نوین است. عرضه اولیه این هفته در حالی راهی بازار می‌شود که بر سر نحوه عرضه آن گمانه‌زنی‌های بسیاری وجود داشت. اما سرانجام و پس از کش و قوس‌های فراوان و دو بار لغو عرضه اولیه ۵درصد سهام شرکت ریل‌‌‌پرداز نوآفرین امروز برای اولین‌‌‌بار بر اساس دستورالعمل جدید، عرضه‌‌‌های اولیه انجام می‌شود. به این ترتیب بر اساس دستورالعمل پذیره‌‌‌‌نویسی و عرضه اولیه اوراق‌‌‌ بهادار در فرابورس ایران، سهام شرکت ریل‌‌‌‌پرداز نوآفرین با نماد «حآفرین» ابتدا در دامنه قیمتی مشخص شده به صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک فروخته می‌شود. از روز دوم صندوق‌های سرمایه‌گذاری تا ۵۰ درصد دارایی خریداری شده‌‌‌ را می‌توانند به فروش رسانده و سرمایه‌گذاران حقیقی می‌توانند اقدام به خرید سهام مذکور در معاملات ثانویه کنند. بازارگردان هم از روز دوم وارد میدان می‌‌‌شوند.
در همین رابطه، امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس با اشاره به روش جدید عرضه‌‌‌های اولیه بیان کرد: در روش ترکیبی بیش از ۸ میلیون سرمایه‌گذار صندوق‌های سرمایه‌گذاری از منافع عرضه‌‌‌های اولیه بهره‌‌‌مند می‌‌‌شوند. وی با بیان اینکه با اختصاص عرضه‌‌‌های کوچک و متوسط به صندوق‌های سرمایه‌گذاری، عدالت در تخصیص بهینه سهام شرکت‌ها بین سرمایه‌گذاران رعایت می‌شود، اظهار کرد: نگاهی به آمارها نشان می‌دهد که مشارکت مستقیم در عرضه‌‌‌های اولیه رقم بسیار پایین‌‌‌تری است به ‌‌‌طوری که در آخرین عرضه اولیه فرابورس (جهان فولاد سیرجان) که بالاترین میزان مشارکت در سال ۱۴۰۰ بود، سه میلیون و ۱۱۹هزار کد حاضر شدند. به گفته هامونی در این روش بیش از ۸ میلیون نفر از سودی که نصیب صندوق‌ها می‌شود بهره‌‌‌مند خواهند شد.

 فرآیند متفاوت کشف قیمت سهام

«روش ثبت‌سفارش همچنان مورد استفاده قرار خواهد گرفت و عرضه‌‌‌ سهام شرکت‌های بزرگ‌تر به رویه سابق خواهد بود.» مدیر نظارت بر بورس‌‌‌های سازمان بورس با بیان این مطلب عنوان کرد: یک روش جدید به مدل‌های موجود در عرضه‌های اولیه افزوده شده است. گرچه روش‌هایی که در گذشته نیز برای عرضه‌های اولیه مورد استفاده قرار می‌گرفت همچنان قابل اجراست و ممانعتی از سوی بورس‌ها برای انتخاب نحوه عرضه وجود ندارد.
مهدی پارچینی مدل جدید عرضه اولیه را روشی ترکیبی خواند و اظهار کرد: در برخی روش‌هایی که در گذشته برای عرضه‌های اولیه به کار گرفته می‌شد سهام ارزنده به برخی از کدهای خاص اختصاص می‌یافت و همه سهامداران نمی‌توانستند سهام ارزنده را خریداری کنند. روشی که ایرادهای بسیاری به آن وارد بود و کارگزاری‌‌‌ها از طریق کد خرید گروهی در کشف قیمت حضور می‌یافتند و پس از خرید سهام و کشف قیمت، اقدام به واگذاری سهام می‌‌‌کردند. اما در شیوه جدید ترکیبی، حجم و قیمت سفارش‌ها در فرآیند ثبت‌سفارش برای همه مخفی است و در پایان رقابت اگر تقاضای ثبت‌‌‌شده در قیمت کشف‌‌‌شده بیش از میزان عرضه باشد، سهم به صورت «تسهیم به نسبت» به متقاضیان خرید تخصیص پیدا می‌کند.
این مقام مسوول افزود: در این مرحله صندوق‌ها بر اساس سهمیه اعلامی از سوی بورس در فرآیند کشف قیمت حضور می‌‌‌یابند و سپس در این مرحله، قیمت کشف‌‌‌شده به عنوان مبنای عرضه سهام (عرضه به قیمت ثابت) به عموم سرمایه‌گذاران اعلام می‌شود.

 محدودیت در معاملات ثانویه بورس

یکی دیگر از نکاتی که در دستورالعمل جدید عرضه‌‌‌های اولیه به تصویب رسیده است امکان محدود کردن معاملات ثانویه برخی از عرضه‌‌‌های اولیه به سرمایه‌گذاران حرفه‌‌‌ای است که این دسته از سرمایه‌گذاران از سوی هیات‌مدیره بورس‌‌‌ها تعریف و تعیین خواهند شد. این موضوع حضور سرمایه‌گذاران حرفه‌‌‌ای با دید بلندمدت را در بازار فراهم خواهد کرد به طوری که جلوی بسیاری از التهابات و رفتارهای هیجانی را سد می‌کند.
مدیر نظارت بر بورس‌‌‌ها در ادامه اظهار کرد: در دستورالعمل جدید عرضه‌‌‌های اولیه، وظیفه قیمت‌گذاری برعهده متعهد خرید خواهد بود که یک نهاد مالی ثبت شده نزد سازمان بورس است. در رویکرد جدید، تمام گزارش‌‌‌های قیمت‌گذاری (در تمامی روش‌های عرضه) باید تحت نظر بورس و طبق الزامات تعیین شده توسط بورس در قالب Road Show مورد بررسی و توجه دارندگان مجوز تحلیلگری و ارزش‌‌‌گذاری قرار گیرد.
پارچینی تاکید کرد: در دستورالعمل پیشین، عرضه‌‌‌های موفق تعریف دقیقی نشده بودند اما در حال حاضر عرضه موفق، به عرضه‌‌‌ای گفته می‌شود که حداقل ۵۰ درصد میزان سهام عرضه‌‌‌شده بدون درنظر گرفتن تعهد ایفاشده از سوی متعهد خرید، در روز عرضه اولیه به فروش برسد. عرضه موفق در روش ترکیبی، عرضه‌‌‌ای است که حداقل ۸۰ درصد میزان سهام عرضه‌‌‌شده در مرحله اول (یعنی همان مرحله‌‌‌ای که به سرمایه‌گذاران واجد شرایط عرضه می‌شود)، معامله شود.
وی ادامه داد: موضوع دیگری که در مدل ثبت‌سفارش و همچنین روش ترکیبی در دستورالعمل جدید عرضه‌‌‌های اولیه تغییر کرده، این است که در دستورالعمل پیشین، دامنه رقابت در ثبت‌سفارش از قیمت پایه اعلامی ۱۰درصد بالاتر بود. بر اساس بازنگری انجام شده در دو روش یادشده، این دامنه به مثبت و منفی دو برابر دامنه نوسان بازار که اکنون ۱۰ درصد مثبت و منفی است، تغییر پیدا کرد. بر اساس این نکته، امکان کشف قیمت حتی کمتر از قیمت اعلامی خواهد بود.
یکی دیگر از مزایای استفاده از این شیوه عرضه اولیه، برگزاری حراج به شیوه dark است. پارچینی در همین راستا توضیح داد: عرضه اولیه به روش‌های ثبت‌سفارش، حراج و روش ترکیبی، به‌‌‌صورت dark خواهد بود و سرمایه‌گذاران فقط می‌توانند درخواست خود را در دوره ثبت‌سفارش ارسال کنند و اینکه چه سفارش‌‌‌هایی با چه قیمت‌هایی در سامانه ثبت شده است برای عرضه‌‌‌کنندگان و همچنین متقاضیان خرید، قابل مشاهده نخواهد بود. این موضوع، مانع از الگوبرداری یا تاثیرپذیری از سفارش‌‌‌های دیگران می‌شود و در نتیجه، افراد بر اساس تحلیل و نه رفتارهای هیجانی و روانی به ثبت‌سفارش‌‌‌های خود می‌‌‌پردازند و در صورتی که این قیمت منطقی نباشد و سرمایه‌گذاران آن را نپذیرند، عرضه با شکست مواجه می‌شود.

 روش‌های متداول عرضه‌های اولیه در بورس

خرید عرضه اولیه سهام همواره یکی از موارد مورد علاقه فعالان بورسی است و روش‌های مختلفی برای عرضه‌های اولیه وجود دارد. اما سه روش مرسوم و پرکاربرد در قیمت‌گذاری و نحوه عرضه اولیه وجود دارد: عرضه عمومی به روش حراج، به روش ثبت دفتری و به روش قیمت ثابت. تا پیش از سال ۹۵، روش حراج در عرضه‌‌‌های اولیه مورد استفاده قرار می‌‌‌گرفت اما بعد از آن عرضه‌‌‌های اولیه به روش ثبت‌سفارش دفتری یا بوک‌بیلدینگ انجام شد و حالا پس از ۵ سال، متولیان بورس در نظر دارند تا در کنار روش قبلی، از روش ترکیبی نیز استفاده کنند.
در روش اول، دارایی به فردی تعلق می‌گیرد که بیشترین پیشنهاد خرید را داده است. هنگام عرضه اوراق بهادار به این روش، از همین قانون با مقررات مشخص در حوزه بورس اوراق بهادار استفاده می‌کنند. روش مزایده معمولا برای عرضه اوراق دولتی و همچنین اوراق خصوصی‌سازی‌‌‌هایی استفاده می‌شود که مجبورند تغییر ماهیت مالکیتی سهام بدهند و در عرضه عمومی اولیه شرکت‌ها کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ زیرا عموما بر این باورند که روش ثبت دفتری برای این شرکت‌ها که برای نخستین بار عرضه عمومی می‌‌‌‌‌‌شوند، کارآیی بیشتری دارد. عرضه عمومی به شیوه حراج، خود دارای روش‌های متعددی است که نحوه ارائه درخواست سفارش و هدف از مشارکت در آن متفاوت است. از آن جمله می‌توان به روش حراج انگلیسی، حراج هلندی و حراج با سفارش مهر و موم شده اشاره کرد.
در روش عرضه عمومی به روش ثبت دفتری، ابتدا قیمت سهام شرکت طی فرآیندی از طریق بازاریابی، جمع‌آوری سفارش‌های خرید و قیمت‌های پیشنهادی و برآورد میزان تقاضا، مشخص می‌شود که مزایایی نظیر امکان کنترل و انعطاف‌پذیری بیشتر، هزینه کمتر در عرضه‌‌‌های با حجم بالا، امکان تعیین بهای بالاتر توسط ناشر و ایجاد هماهنگی در تعداد سرمایه‌گذاران آگاه و ناآگاه باعث می‌شود تا روش ثبت دفتری کاربرد بیشتری نسبت به دو روش دیگر داشته باشد.
در مدل سوم به روش قیمت ثابت، ابتدا شرکت تامین سرمایه با هماهنگی ناشر قیمت عرضه را مشخص می‌کند. این قیمت در پیش‌‌‌نویس امیدنامه ذکر و بین دو هفته تا دو ماه قبل از تاریخ عرضه اعلام می‌شود که بعد سرمایه‌گذاران با همان قیمت مشخص و ثابت، درخواست سفارش خود را اعلام می‌کنند. این روش یکی از روش‌های قدیمی عرضه به حساب می‌‌‌آید به نحوی که قبل از روی کار آمدن روش ثبت دفتری، بیشتر کشورها از آن استفاده می‌‌‌کردند و همچنان نیز در بسیاری از کشورها، ترکیبی از روش‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع قیمت در این روش قبل از جمع‌آوری درخواست خرید از سوی سرمایه‌گذاران مشخص می‌شود و به این ترتیب سرمایه‌گذاران از قبل قیمت را می‌‌‌دانند و بر اساس آن در مدت زمان مشخص شده که در امیدنامه بیان شده است درخواست خود را به شرکت تامین سرمایه اعلام می‌کنند. پس از جمع‌آوری درخواست‌‌‌ها، با هماهنگی ناشر واگذاری سهام به سرمایه‌گذاران انجام می‌شود که اگر میزان تقاضا از میزان عرضه بیشتر باشد ممکن است به صورت تصادفی سهمیه‌بندی یا به نسبت‌های مشخص بین درخواست‌کنندگان تقسیم ‌شود تا کل سهام مورد نظر به عموم واگذار شود.