آیا ایران پس از 40 سال وارد اتحاد استراتژیک می شود؟

سه روز از آغاز این رزمایش می گذرد  و متعاقب آن بازتاب گسترده ای در رسانه های خبری جهان به همراه داشته است. برخی ناظران با توجه به اقدامات آمریکا در خلیج فارس، این رزمایش را در راستای همان امنیت خلیج فارس قلمداد کرده اند. اما برخی دیگر معتقدند که روس ها از وضعیت موجود به نفع خود در حال بهره برداری و به دنبال امتیازگیری از ائتلاف دریایی آمریکا، درباره ایران و چین  هستند.

از طرفی دیگر این مساله مطرح است که روس ها پس از بندر طرطوس، کریمه، آبخازیا و حضور در آب های آرام سراغ آب های هند در منطقه چابهار آمده اند تا رویای دیرینه تزارها یعنی حضور مستمر در خلیج فارس را عملی کنند. اما مساله تنها این نیست، چراکه دو طرف دیگر ماجرا ، چین و ایران نیز اهداف خود را در این رزمایش به کار بسته اند و در مقابل نیز آمریکا و متحدانش بیکار ننشسته اند!

چینی ها که هزینه هنگفتی را صرف طرح یک جاده یک کمربند کرده اند نیاز جدی به امنیت خلیج فارس و بالابردن امادگی دفاعی دارند بر همین اساس برای امنیت این آبراه ها به دنبال کاهش تنش جدی در منطقه هستند چرا که کوچکترین تنش در این منطقه به نفع پکن نیست. از سوی دیگر روسیه با این رزمایش یک تیر و سه نشان می زند. از طرفی چینی ها را وارد بازی جهان چند قطبی می کند که قطب های قدرت میان دو کشور چین و آمریکا تقسیم نشود. از طرفی دیگر با کارت ایران مقابل کشورهای عربی خلیج فارس و امریکا بازی می کند؛ در همین حال قدرت نمایی دوره جنگ سرد را به آمریکا یاداوری می کند چرا که دو کشور این روزها درگیر قرارداد نورد استریم هستند و کارشناسان معتقدند که بعید نیست جنگ سردی شدیدتر از گذشته شکل بگیرد.

روس ها چه می خواهند؟

در همین رابطه ماه گذشته دکتربهرام امیراحمدیان کارشناس ارشد اوراسیا و استاد دانشگاه در اینباره در کافه خبر خبرآنلاین گفت:

حضور روسیه در خاورمیانه از لحاظ اقتصادی برای این کشور درآمدی آن چنانی ایجاد نمی کند. اگر هم روسیه بخواهد حضور داشته باشد باید هزینه بدهد و این کشور در شرایط فعلی قادر نیست تا هزینه دهد و این کشور سعی کرده تا قدرت نرم خود را جایگزین قدرت سخت خود کند. در این راستا آنها بنیاد صلح (روسکی میر) تشکیل داده اند و تلاش دارند تا آن را توسعه دهند. از طرف دیگر چین نیز بنیاد دیگری به نام کنفوسیوس دارد که درصدد گسترش آن است.

هدف از این کارها این است که بگویند قدرت سخت بدنامی می آورد و کارایی نیز ندارد. در همین بین وقتی روسیه کریمه را اشغال می کند از قدرت سخت استفاده کرده و اروپا  را از خود ترسانده است و اروپا نیز در پاسخ تحریم هایی اعمال کرده است. به نظر من این موقعیت فرصت خوبی را برای ایران فراهم می کرد تا اروپا را به سرمایه گذاری در گاز ترغیب کند که متاسفانه ایران این کار را نکرد. هر چه ایران به روسیه نزدیک تر شد از اروپا نیز دور تر شد.

روسیه حضورش در خاورمیانه فقط برای فرونشاندن حس جاه طلبی شوروی است روسیه از نظر قدرت اقتصادی فرهنگی و سیاسی آن جایگاه را ندارد که به عنوان یک قدرت بزرگ مطرح شود یعنی نمی تواند جای آمریکا را بگیرد، نمی تواند بگیرد چون موردی ندارد بخواهد جای امریکا را بگیرد .

این کارشناس در ادامه افزود از نمایی دیگر اگر بخواهیم این اقدام را تحلیل کنیم باید گفت: اقیانوس هند که یکی از مهمترین آبراهه های جهان است، در آینده ای نزدیک با بهره برداری کامل جمهوری خلق چین از بنادری که به عنوان «گردن بند مروارید» از آن نام می برند، راه ابریشم دریای خود را در چارچوب «ابتکار کمربند و راه» مورد بهره برداری قرار خواهد داد. این امر بر اهمیت منطقه ای و جهانی این آبراهه پر تردد خواهد افزود. در همین عرصه ایران در تدارک توسعه بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی خود است که در دهانه دریای عمان و اقیانوس هند قرار دارد. روسیه برای حضور در خاورمیانه با ایران همکاری دارد و مدل سوریه آغاز این همکاری است. در دهانه دریای سرخ که دروازه ورود به کانال سوئز و دریای مدیترانه است، نا آرامی های شاخ افریقا و بحران یمن از یک سو و نا امنی سومالی از سوی دیگر، این منطقه را با چالشی بزرگ روبرو کرده است

آیا این رزمایش تقابل سه کشور با آمریکا است؟

پس از اعلام طرح ایران در سازمان ملل مبنی بر امنیت منطقه، آمریکا نیز در مقابل طرح ائتلاف دریایی را ارائه کرد و از کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای خواست که به این ائتلاف بپیوندند. برخی ناظران بر همین اساس معتقدند که ائتلاف سه گانه چین، ایران و روسیه در راستای مقابله با ائتلاف آمریکایی ها است.

این نظریه از آنجایی قوت گرفته است که روس ها پس از حضور قدر تمند در سوریه به دنبال احیای قدرت در بلوک شرق هستند. از طرفی دیگر کشورهای شرق اسیا از جمله چین و ژاپن به امنیت خلیج فارس وابسته هستند. از سوی دیگر بندر چابهار شاهراه تازه اقتصادی این قطب بندی های جدید محسوب می شود که نیاز به یک امنیت دسته جمعی دارد.

با این وضعیت رزمایش روس ها در کنار از نظر رسانه های خبری غرب اقدامی تحریک آمیز شده است است.

امیراحمدیان درهمین باره به خبرآنلاین گفت: مانور مشترک سه کشور دراقیانوس هند، که به نام«کمربند امنیت دریایی» برگزار می شود،هشداری به امریکا برای اجتناب از درگیری در این عرصه است و نشان می دهد که دو قدرت بزرگ اقتصادی (چین) و نظامی(روسیه) به همراه یک قدرت منطقه ای هم چون جمهوری اسلامی ایران در برابر هر نوع یکه تازی و یکجابنه گرایی ایالات متحده خواهند ایستاد. این سه کشور قصد دارند که امنیت راههای دریایی منطقه را تامین کنند و به کشورهایی که از بیرون از منطقه به نیت تامین امنیت منطقه در تدارک ائتلافهای بین المللی هستند، هشدار می دهند که می توانند بدون نیاز به آنان امنیت منطقه را تامین کنند. گرچه بنا به گفته وزیر دفاع روسیه، بودجه نظامی آمریکا ۱۶ برابر بودجه نظامی روسیه است، با این حال روسیه با دستیابی به سلاحهای مافوق پیشرفته و ارتشی قدرتمند در برابر هر نوع زیاده طلبی ایالات متحده ایستاده است و همراه با چین و ایران مثلثی قدرتمند پدید آورده اند. مانور دریایی مشترک سه کشور آغازی برای همکاری های امنیتی در این منطقه است. البته نباید از نظر دور داشت که هندوستان مترصد فرصتی است تا حضور خود را در مانور احتمالی با ایالات متحده در چارچوب استراتژی پاسیفیک-ایندین نمایان سازد. باید منتظر بود و دید که در آینده چه اتفاقی ممکن است روی دهد. در هر حال منطقه اقیانوس آرام و اقیانوس هند عرصه ای برای رقابت های استراتژیکی محتمل است.  

عرصه اقیانوس هند، به آوردگاهی برای برخورد استراتژی ها تبدیل خواهد شد. ایالات متحده که در سال جدید با افزایش بودجه نظامی خود تا 730 میلیارد دلار(بیشترین بودجه نظامی ایالات متحده تا کنون)، قصد ماجراجوئی در منطقه دارد، افزون بر رویارویی با چین در دریای چین جنوبی و تنگه مالاکا که مهمترین و استراتژیکی ترین تنگه جهان است، ناگزیر در اقیانوس هند نیز به رویاوریی خواهد پرداخت. زیرا در جنگ تجاری که نمود بیرونی تقابل استراتژیک ایالات متحده با چین است، نا امن شدن راههای واردات انرژی برای چین که منشا اصلی آن از خاورمیانه و غرب آفریقاست، در این نقطه استراتژیک یا مثلث اقیانوس هند می تواند روی دهد. هم چنین روسیه برای حضور در خاورمیانه و بویژه مناطق خلیج فارس و اقیانوس هند و ورود به عرصه اقیانوس آرام، جهت ارتباط استراتژیکی با پایگاههای دریایی خود در شمال غرب اقیانوس آرام در مرز با چین، ناگزیر به حضور در اقیانوس هند است.  

آیا ایران اتحاد استراتژیک بسته است؟

این روزها سوالاتی مطرح است که ایا ایران پس از چهل سال نداشتن متحد استراتژیک در منطقه، با دو کشور صاحب رای وتو در شورای امنیت اتحاد راهبردی بسته است؟ ایا ایران وارد گذار از سیاست مستقل منطقه ای به سیاست ائتلافی می شود؟به طور کلی دیپلماسی نظامی و سیاسی جمهوری اسلامی ، طی چهل سال گذشته بر پایه استقلال بوده است. چه اتفاقی افتاد که برای اولین بار پس از گذار از گام دوم انقلاب امروز با روس ها و چینی ها در اب های جنوب رزمایش نظامی برگزار کرده ایم ؟

امیراحمدیان در رابطه با این موضوع می گوید:

برای روسیه، ایران آن جایگاهی که ما برای خود تعریف می کنیم آن را در سیاست خارجی اش ندارد. ما یک کشور با سیاست خارجی مستقل هستیم ما در سیاست خارجی وابسته نیستیم خودمان تصمیم می گیریم. ممکن است گاهی درست در نیاید. خیلی ها در ایران می گویند که مسکو شریک استراتژیک تهران است ولی روس ها آن را تکذیب می کنند. متاسفانه در ایران مفهوم شریک استراتژیک به خوبی معنا نمی شود. اما نکته مهم اینجاست که ایران می تواند با اتکا به نیروهای داخلی و قدرت ملی که همه مولفه های قدرت منطقه ای را داراست به یک منطقه ژئوپلتیکی مستقل تبدیل شود که پیش شرط های آن تلاش در جهت توسعه و پیشرفت های صنعتی است. در سند چشم انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران گفته شده که ایران در 1404 کشوری است با بیشترین تعامل در محیط بین الملل؛ جهانی که به دیدی دیگر به ما نگاه می کند.

معتقدم که قدرت نرم ایران بسیار قدرتمندتر از قدرت روسیه است. قدرت نرم روسیه در کنار قدرت سخت این کشور است که معنا پیدا می کند اما قدرت نرم ایران ویژگی های دیگری دارد. ایران از کشورهای پیرامون خود بسیار برتر است اما نیاز به تلاش و همدلی داریم.

روسیه برای حضور در خاورمیانه و برای تاثیرگذاری زمانی می توان گفت که موثر عمل کرده که همه بتوانند آن را حس کنند. در همین حال اگر کشوری می خواهد قدرتمند باشد باید برند و همچنین شخصیت داشته باشد. روسیه کشوری نیست که به آن اعتماد کنند.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، از سوی دیگر مساله ای که این روزها واشنگتن و مسکو برای هم خط و نشان می کشند؛ قطعنامه 2231 تحریم تسلیحاتی ایران است. روس ها به درخواست آمریکایی ها مبنی بر خریدن رای روسیه برای از بین بردن قطعنامه پاسخ منفی داده اند و اکنون دو کشور صاحبت وتو با ایران در حال نمایش دادن قدرت نظامی خود هستند. از این جهت مسکو و پکن تکلیف واشنگتن را یکسره کرده اند!

از سویی دیگر رفت آمد های دیپلماتیک و نظامی مسولان کشور در ماه های گذشته گواه این امر است که ایران سیاست رو به شرق را در پیش گرفته است و در راستای همین امر در در دولت یازدهم و دوازدهم سفرهای نظامی به سه کشور ترکیه، چین و روسیه افزایش داشته است. این در حالی است که در تابستان گذشته رئیس گارد ساحلی امارات نیز با همتای ایرانی خود دیدار و گفتگو کرد. این رزمایش نشان می دهد که ایران وارد گذار از راهبرد قدیمی خود شده است و این روزها ائتلاف های نظامی و سیاسی مانند ائتلاف سه کشور ایران و ترکیه و قطر در دستور کار مسولان قرار گرفته است که امری مبارک است اگر به درستی و هوشیاری از ان بهره برداری شود در وضعیت فعلی منطقه و بحران امنیت در کشورهای همسایه تنها راه برون رفت اتحاد و راهبرد های استراتژیک است که سایه ا امنی را از منطقه دور خواهد کرد امری که سالهاست یکی از اولویت های مهم جمهور اسلامی ایران محسوب شده است.