پساساختارگرایی و ناآزمودگی ها

به گزارش شما نیوز ،صبا:«دو اصل مفهوم ماهیت انسان و چگونگی کارکردش مانع از ایجاد یک علم کلاسیک شد » میشل فوکو- نظم امور.

پساساختارگرایی نیازمند نظریه های بنیادین نیست ،چون مبناگرایی در این روش جایی ندارد. پایه های نخست آن در دهه ۲۰ شکل می گیرد و به سرعت گسترش می یابد . اکنون پساساختار دغدغه ای است که نظام مندی های عقلانی را با روش های خود محک می زند . تردیدها به اظطرابی از نوع دکارتی بدل شده و شیوه نوین اندیشه در دسترس مخاطب است .

مایکل . ای پیترز و نیکلاس . سی . بوربولس در کتاب «پساساختارگرایی و خوانش گفتمان ها» به تشریح سوژه های مورد نظر می پردازند . رمضان برخورداری با ترجمه این کتاب ، گزاره های آنان را به پیکره زبان فارسی منتقل کرده است . این کتاب در پانصد نسخه و با قیمت ۱۶۵۰۰۰ ریال به همت نشر گام نو روانه بازار شده است . نشرگام نو همیشه پیشتاز در امر فلسفه بوده و با تاکید بر انتشار اندیشه نحوه های تفکر و نگاه اندیشمندان را به مخاطب معرفی می کند .

موضوعات پسامدرنی هنوز در کشور ما ناآزموده باقی مانده اند . بنابرین انتقال مفاهیم از کشور مبداء می بایست با دقت نظر انجام شود . ویرایش کتاب باعث شده تا مخاطب به خوانش دقیق تری از عبارات برسد ، چرا که گزاره ها و اصطلاحات پساساختارگرایی سنگین اند . اگر مخاطب برداشت های متفاوت و مجهول از جملات بسیط و مرکب داشته باشد ممکن است متن اصلی و یا ترجمه را نارسا بداند .

حسن کریم زاده نیز با برداشتی آزاد از نقاشی رنه مگریت معنا رسانی و معادل سازی های تصویری برای متن کتاب را با طراحی جلد به عهده گرفته است . باید گفت تعویق مفاهیم ، فاصله گذاری بین ذهن مخاطب و متن کتاب ، ناسازگاری و اظطراب از نوع مدرن در طرح روی جلد نهفته است .

دکتر برخورداری در راستای اندیشه پیترز توانسته است دال ها و گزاره های را به بدون نقص به مخاطب برساند و این نشان دهنده همسویی نظامِ فکری ایشان با پیترز بوده است . فهم کاملی از گزاره های فلسفی نویسنده داشتن یکی از حلقه های مفقوده در امر ترجمه است . چنان که مایکل پیترز در مقدمه خود صفحه ۱۱با صراحت می گوید «مدعی هستیم که پیکره ای از آثار در اندیشه فوکو، لیوتار و دریدا وجود دارد که معطوف به تعلیم و تربیت است..بسیار شادمانم که این کتاب به فارسی برگردانده شد..بابت ترجمه کتاب به فارسی صمیمانه سپاس گزار رمضان برخورداری از دانشگاه خوارزمی هستیم . مایکل پیترز-۲۹ مارچ ۲۰۱۷ »

عمل گرایی و تعلیم و تربیت از موضوعات مطروحه در کتاب است و به صورت کاربردی عنوان شده اند . بوربولس و پیترز به مبانی فلسفی و روش های پژوهش در عرصه تعلیم و تربیت می پردازند . همان طور که در ابتدای کتاب می خوانیم ای . پیترز بازنشسته دانشگاه ایلینیوز و استاد روش و پژوهش در دانشکده تعلیم و تربیت در دانشگاه وایکاتواست . آثار گسترده ای درباره پساساختار گرایی و تعلیم و تربیت دارد . کتاب پساساختارگرایی، سیاست و تعلیم و تربیت از جمله آنهاست که اخیرا به چاپ رسیده است .

نیکلاس بوربولس نیز استاد مطالعات سیاستگذاری تربیتی دردانشگاه ایلینیوزاست. او ویراستار مجله ی نظریه تربیتی، مولف کتاب گفت و گو در تدریس، ویراستار کتاب تدریس و دشواری های آن است . در فصل نخست این کتاب مدرنیسم و پست مدرنیسم، ساختارگرایی و پساساختارگرایی، ظهور، شباهت ها، ابداعات نظری و تمایزها بررسی می شوند . اما در فصل دوم اهداف پژوهشی و تربیتی مورد بازبیتی قرار می گیرند . مفاهیمی مانند رقیب علوم اجتماعی ، فوکو و تاریخ علوم انسانی ، به سوی فلسفه ی علوم سیاسی و نقد فن آوری های سرمایه دارانه از منظر لیوتار دغدغه نویسنده در فصل دوم بوده است . فصل بعد مربوط به پژوهش تربیتی و روش شناسی در اقلیم نگاه فوکو ، باستان شناسی و تبارشناسی اش است . در فصل آخر شیوه های مدرن خوانش ارایه می شود .

مارکس ، فریره ، هنری ژیرو ، پاتی لاتر و استفن بال از جمله کسان هستند که در رابطه با اندیشه ی پساساختارگرایی ، تعلیم و تربیت ، انتقاد ، فمینیسم و خطوط مشی نظریاتی ارائه داده اند . پساساختارگرایی چون برضد مبنا حرکت می کند صورت بندی انتقادی را تدر خود پرورانده است . بنابرین تحلیل متن ، بازبینی نطریات جدیدی، افشای الگوها و زبان محوری را در بطن خود دارد و ریشه های آنرد جنبش فرمالیسم است . البته فوکو آن را از جنبش فرمالیسم و پدیدارشناسی جدا می داند . فوکو طی گفت و گویی تحت عنوان «پساساختارگرایی ابداعی فرانسوی نبود» به آنالیز مسایل مطروحه پساساختار و گرایش به آن می پردازد . «فوکو حقیقت را محصول رژیم های گفتمانی یا ژانرها در نظر می گیرد ، هر گفتمان، پیکره تقلیل ناپذیری از قواعد برای ایجاد جملات یا گزاره های شکل یافته است»ص۵۰

اگر به شیوه های خوانش جدید روی بیاوریم متوجه می شویم پساساختارگرایی یعنی آزادی جدید اندیشه . آزادی در عمل و تفسیر ، ارمغان این دستگاه فکری است . پس از اعلانیه مرگ خدا توسط نیچه بنیادها فرو ریختند . فقدان خدا و تمام خدایان فصلی جدید را به بشر صنعتی شده نشان داد . نا استواری، بی گرانگی و جسمانیت در توشه ی پساساختار است . اکنون خلاقیت جایگزین نظام مندی های اخلاق بنیادین شده و ناهشیاری باعث شده که اروپا پیشرو ترین باشد . زبان شناسی و نشانه شناسی با رویکردهای پدیدار شناختی باعث شدند که بدن و حوزه ادراکی آن مورد تاکید قرار گیرد . این میراث عطیم فکری وارث ساختار و فرهنگ و تاریخ است، اما به ابداع و امتداد تجربه گرایی صحه می گذارد.

در پایان باید گفت ارتباط ساختار گرایی به پدیدار شناسی در کتاب «درآمدی بر اندیشه های مرلوپنتی» تشریح شده است . کتاب فوق نیز با ترجمه روان آقای رمضان برخورداری در سال ۱۳۸۹ به کوشش نشر گام نو به چاپ رسیده است.

مجتبی حدیدی