هفتاد من مثنوی، برای کاغذ ایرانی
چند روزی است که سی و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به کار خود پایان داده و حال که تا حدودی گرد و غبارهای اخبار و حواشی این رویداد مهم فرهنگی فروکش کرده، می توان به «کاغذ»؛ به عنوان یکی از مولفه های مهم و تاثیرگذار در فرآیند تولید کتاب پرداخت.
به گزارش شمانیوز، برخی معتقدند نقطه عطف نمایشگاه امسال بازدید دو ساعته رهبر معظم انقلاب اسلامی از این نمایشگاه بود که ضمن گفت و گو با ناشران، سفارش هایی را در زمینه های مختلف کتاب با آنان در میان گذاشتند.
یکی از نکاتی که رهبر معظم انقلاب اسلامی در این بازدید مطرح کردند موضوع کیفیت و قیمت کاغذ بود و از آنجا که امسال را سال حمایت از کالای ایرانی نامیده اند، درصدد برآمدیم تا مشکلات کاغذ ایرانی را در صنعت چاپ و نشر و به ویژه انتشار کتاب بررسی کنیم.
به سراغ برخی از ناشران و مدیران نشر در نمایشگاه کتاب رفتیم .یکی می گفت چاپ کتاب با کاغذ ایرانی به صرفه نیست، دیگری با اما و اگر گفت که می توان با کاغذ ایرانی هم کتاب چاپ کرد و برخی هم به مشکلات و موانعی که بر سر راه نشر کتاب با کاغذ ایرانی وجود دارد، اشاره کردند.
** میزان تولید کاغذ داخلی جوابگو نیست برخی ناشران معتقدند میزان کاغذی که در کشور تولید می شود، پاسخگوی نیاز ناشران نیست و به همین دلیل بسیاری از کتاب ها با کاغذ خارجی به چاپ می رسد.
مدیرعامل سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از جمله کسانی است که به کمبود کاغذ ایرانی اعتقاد دارد ولی استفاده از تولید ملی و داخلی را فرصتی مغتنم می داند و با وجود این کمبود، استفاده از کاغذ داخلی را در دستور کار این موسسه انتشاراتی می داند.
سید غلامرضا حسینی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا اظهار داشت: از زمانی که کارخانه هایی مانند پارس و مازندران کاغذ تولید می کنند، ما نیز همواره تلاش کرده ایم تا از کاغذ ایرانی استفاده کنیم اما مقدار تولید کاغذ ایرانی و کیفیت آن به شکلی نیست که در دستگاه های چاپ، بهترین خروجی را داشته باشد.
وی افزود: مشکل دیگر این است که کاغذ به اندازه کافی و مورد نیاز در داخل کشور تولید نمی شود و ضروری است که با افزایش تولید، فاصله نیاز و تولید را برطرف کنیم که در این صورت ناشران به دلیل قیمت پائین تر کاغذ ایرانی و امکان تهیه راحت تر، از آن استقبال خواهند کرد.
حسینی اضافه کرد: با توجه به میزان مصرف کاغذ در کشور، امروز چاره ای جز واردات از خارج نداریم اما می توان با افزایش تولید کاغذ با کیفیت در داخل به تدریج نیاز به واردات را به صفر رساند و حتی می توانیم تولیدات باکیفیت داخلی را به خارج صادر کنیم.
وی با بیان این نکته که امروز خمیر کاغذ به خارج صادر می شود، اظهار داشت: باید کاری کنیم که این موازنه برعکس شود یعنی با تغییر فرآیندهای تهیه کاغذ، امکان تولید کاغذ با کیفیت بالا را در داخل کشور فراهم کنیم.
به گفته حسینی در شرایط فعلی وضعیت کارخانه هایی مانند پارس و مازندران به گونه ای نیست که بتوانند کیفیت کاغذ تولیدی خود را بالا ببرند و برای این اقدام نیازمند کمک و حمایت از سوی دولت هستند.
در این میان برخی از ناشران علاوه بر کمبود کاغذ ایرانی در بازار، موضوع تنوع کاغذ خارجی را مطرح می کنند که این مساله باعث می شود تا چاپخانه داران و ناشران از کاغذ ایرانی فاصله بگیرند.
مدیر فرهنگی انتشارات سروش نیز در همین رابطه گفت: تنوع کاغذ خارجی در بازار به اندازه ای است که کاغذ ایرانی در این میان دیده نمی شود و کاغذ داخلی نیز به دلایل مختلفی همچون پائین بودن کیفیت آن، متقاضی چندانی ندارد.
مصطفی اکبری: برخی ناشران به سمت کاغذ تحریر اندونزی می روند و شاید ناشری که برای اولین بار قصد چاپ کتاب دارد، مجبور به استفاده از چنین کاغذی باشد چون بعضی دست اندرکاران چاپخانه به نویسندگان و فعالان عرصه فرهنگی چند نوع کاغذ را پیشنهاد می دهند و در واقع خود ناشر تصمیم نمی گیرد که از چه کاغذی استفاده کند.
وی با اشاره به فراگیر شدن نوعی کاغذ خارجی سبک به نام «بالک» گفت: این کاغذ به صورت صنعتی تولید می شود و در ساخت آن کمتر از درخت استفاده شده و قیمت تمام شده آن برای ناشران نیز بسیار مناسب است.
این فعال حوزه نشر افزود: امروز بازار نشر به سمت کاغذ بالک می رود و اگر بتوانیم فناوری تولید کاغذ بالک ایرانی را داشته باشیم، در آینده این کاغذ بازار خوبی در کشور خواهد داشت.
اکبری با اشاره به نوسانات قیمت ارز در کشور گفت: ناشران با استفاده از کاغذ بالک به سودآوری خوبی می رسند و به عبارت دیگر کاغذ بالک به دلیل گرانی ارز، بازار خوبی پیدا کرده ولی اتفاق دیگری که در این حوزه رخ می دهد این است که برخی ناشران از بی اطلاعی مردم در این زمینه سوء استفاده کرده و با استفاده از کاغذ بالک، قیمت کاغذ تحریر را محاسبه می کنند.
وی این کار را توهین به مخاطبان بی اطلاع از بازار کاغذ دانست و تاکید کرد: قیمت کاغذ معمولا 10درصد بهای پشت جلد کتاب است و هر ناشری می تواند با 35 درصد سود به منافع خود دست یابد درحالی که برخی ناشران با استفاده از کاغذ بالک، حدود چهار برابر قیمت کتاب سود می برند و قیمت کتاب بی دلیل افزایش می یابد.
مدیر انتشارات انقلاب اسلامی نیز از آن دسته ناشرانی است که میزان تولید کاغذ ایرانی را پاسخگوی بازار نشر نمی داند ولی راههایی را برای برون رفت از این مشکل پیشنهاد می دهد.
محمدرضا هراتی به خبرنگار ایرنا گفت: نکته مهم در حمایت از کاغذ ایرانی این است که کشت درخت در کشور ما به صورت صنعتی نیست و تولید بیشتر کاغذ باعث نابودی جنگل ها و محیط زیست خواهد شد و اگر چه تلاش می کنیم تا کتاب را با کاغذ ایرانی چاپ کنیم ولی کشت صنعتی در کشور ما وجود ندارد و اگر هم وجود دارد، جوابگوی میزان تولید کاغذ ما نیست.
وی اضافه کرد: در پایان هر سال تقویم های بسیاری چاپ می شود که افزایش قیمت کاغذ را به همراه دارد و یا در اواخر فروردین به دلیل حضور بسیاری از ناشران در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، قیمت کاغذ افزایش می یابد و این مسائل نشانگر آن است که میزان کشت صنعتی در کشور جوابگوی کاغذ مورد نیاز نیست.
*** مشکلات ناشران و مافیای کاغذ بسیاری از ناشران برای حمایت از کالای ایرانی از جمله کاغذ علاقه دارند تا کتاب های خود را با کاغذ ایرانی منتشر کنند ولی بعضی موانع باعث می شود تا از کاغذ خارجی استفاده کنند. شاید مهمترین مشکل در این زمینه، کیفیت کاغذ ایرانی باشد که به پای کاغذ خارجی نمی رسد و چاپخانه داران نیز این مساله را بهانه می کنند.
مدیر انتشارات انقلاب اسلامی، گرانی کتاب به دلیل استفاده از کاغذ ایرانی را در این امر، مهم دانست و گفت: علت افزایش قیمت کتاب با کاغذ ایرانی مسائلی همچون پوک بودن کاغذ ایرانی و آسیب رسانی این کاغذ به دستگاه های چاپ است و چاپخانه داران، میزان دورریز کاغذ ایرانی را زیاد می دانند.
وی تاکید کرد: ما کاغذ ایرانی را برای حمایت از تولید ملی و کارگر ایرانی می خواهیم ولی یک و نیم یا دو برابر شدن قیمت کاغذ باعث فشار به مردم و خریداران کتاب می شود و بر همین اساس باید به تمام جوانب تولید کاغذ توجه کرد و به نظرم اگر درختان و محیط زیست را حفظ کنیم، بهتر است.
هراتی اضافه کرد: ناشران به شرطی از کاغذ ایرانی استقبال می کنند که بتواند با جنس خارجی رقابت کند نه این که از دیگر کاغذها گرانتر باشد و من به عنوان یک ناشر حاضرم از سود انتشار کتاب هایم بکاهم و از کاغذ ایرانی استفاده کنم ولی به شرطی که چاپخانه هم قبول کند چون چاپخانه ها به سختی در این حوزه ورود می کنند.
مدیرعامل سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در این زمینه به ایرنا گفت: دور ریز کاغذهای تولید داخل به طور معمول بسیار زیاد است و کیفیت آن نیز مشکلاتی را برای چاپخانه ها ایجاد می کند و با توجه به اینکه امروزه سیستم های نشر به سمت چاپ دیجیتال رفته، امکان استفاده از کاغذ ایرانی به دلیل پائین بودن کیفیت در دستگاه های پیشرفته وجود ندارد.
حسینی اضافه کرد: البته ناشران از کاغذ ایرانی که با کیفیت و قابل استفاده باشد، استقبال می کنند و از نظر اقتصادی نیز مصرف کاغذ ایرانی به نفع ناشران خواهد بود چون آن را با ریال خریداری کرده و هزینه کمتری پرداخت می کنند.
بر خلاف نظر این ناشران، برخی دیگر نه تنها امکان چاپ کتاب با کاغذ ایرانی و قیمت مناسب را دور از ذهن نمی دانند بلکه می توانند سود سرشاری از این طریق به دست آورند.
مدیر انتشارات شهید کاظمی و ناشر برگزیده سال های 95 و 96 گفت: رهبر معظم انقلاب شعار امسال را حمایت از کالای ایرانی اعلام کردند ولی ما از چند سال پیش به دنبال کارخانه هایی همچون کاغذ پارس یا مازندران بودیم و از این کارخانجات بازدیدهایی هم داشتیم.
حمید خلیلی افزود: در سال های گذشته ضمن چاپ کتاب با کاغذ ایرانی در محاسباتمان میزان دورریز در کاغذ خارجی را پنج درصد و در کاغذ ایرانی 10درصد در نظر گرفتیم و کیفیت کتاب هایمان هم خوب بود، درحالی که کاغذ ایرانی را بندی 46 هزار تومن می خریدیم ولی قیمت کاغذ خارجی 62 هزار تومان بود و البته کیفیت کاغذ خارجی قابل مقایسه با کاغذ ایرانی نبود ولی از نظر اقتصادی در اوضاع نشر برای من سود زیادی داشت.
وی حمله صدام به کارخانجات کاغذ از جمله کاغذ پارس را نشان از اهمیت این صنعت استراتژیک در دوران دفاع مقدس دانست و گفت: سال 95 تصمیم گرفتم با کاغذ ایرانی، کتاب تولید کنم و شنیدم کارخانه پارس با مدیریت جدید راه اندازی شده و کاغذ ایرانی تولید می کند و من توانستم تمام کتاب های انتشارت شهید کاظمی را در آن سال با کاغذ ایرانی منتشر کنم.
خلیلی خریداری سه هزار بند کاغذ ایرانی در سال 95 و سود سرشار حاصل از انتشار کتاب را از نتایج حمایت از کاغذ ایرانی دانست و گفت: ما توانستیم حتی یک نشان با عنوان «کاغذ ایرانی» در پشت جلدهای کتاب چاپ کنیم تا خریداران و اهالی کتاب بدانند که این کتاب ها با کاغذ داخل کشور منتشر شده است، البته جنس بعضی از این کاغذها کاهی بود.
وی افزود: چاپ این کتاب ها در حالی بود که بسیاری از افراد می گفتند چاپخانه ها از انتشار کتاب با کاغذ ایرانی به دلایلی همچون میزان دورریز زیاد این نوع کاغذ در هنگام برش و سایر مسائل خودداری می کنند ولی ما منتشر کردیم.
خلیلی با اظهار تاسف از این که نتوانسته در سال 96 در بازار نشر به کاغذ ایرانی دسترسی پیدا کند، اظهار داشت: پس از گران شدن کاغذ، موفق شدیم مقداری کاغذ ایرانی 80 گرمی در تعاونی ناشران قم پیدا کنیم و کتاب ولایت فقیه را با آن منتشر و در سی و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران عرضه کردیم که با استقبال خوبی هم روبرو شد.
البته خلیلی هنگام بیان وضعیت زینک به عنوان یک موضوع استراتژیک در صنعت نشر گفت: طی پیگیری هایی متوجه شدم کسانی که زینک را وارد کشور می کنند، به خاطر سودهای کلان، حتی حاضر نیستند در ایران کارخانه زینک تاسیس کنند چون سود کمتری نصیبشان می شود و در موضوع کاغذ نیز این گونه است.
مدیر انتشارات شهید کاظمی افزود: عده ای از سرمایه داران، پشت صنعت کاغذ هستند که با تولید کاغذ در ایران و یا اجاره کارخانه تولید کاغذ در خارج کشور توسط ناشران ایرانی، مخالفت می کنند چون سود کمتری به این سرمایه داران خواهد رسید.
وی تاکید کرد: تمام مسائل مربوط به کاغذ ایرانی از درخت و دستگاه های چاپ گرفته تا زینک و صحافی و مانند آن، یک فلسفه مهمتر دارد که در بیانات رهبر معظم انقلاب بارها آمده و آن اهمیت اشتغال است که بخشی از آن در سایه حمایت از کاغذ ایرانی تجلی پیدا می کند.
خلیلی که قرار است به زودی کتابی درباره زندگی محسن حججی شهید شاخص مدافع حرم منتشر کند، افزود: منظور رهبر معظم انقلاب در حمایت از تولید کالای ایرانی، حمایت از کارگر ایرانی است و به همین دلیل معتقدم وقتی در راستای اقتصاد مقاومتی کاغذ تولید می کنیم باید توجه داشته باشیم که تمام این حمایت ها در راستای ایجاد اشتغال برای مردم است و اگر ضعفی در کاغذ وجود دارد، باید آن را برطرف کنیم.
** چشم انتظاری ناشران ضرورت حمایت دولت از ناشران و چاپخانه داران را می توان نظر مشترک ناشرانی دانست که در نمایشگاه کتاب امسال با ایرنا به گفت و گو نشستند و خواستار توجه بیشتر به مسائل حاشیه ای این صنعت مانند بیمه، مالیات و تسهیلات شدند.
مدیرعامل سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این زمینه گفت: وضعیت دستگاه های چاپ و انتشارات در کشور به گونه ای است که ناشران با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می کنند و نوسازی این دستگاه ها باعث بهبود کیفیت چاپ و همچنین استفاده از کاغذ ایرانی خواهد شد.
وی با اشاره به ضرورت بررسی مسائل فنی در فرایندهای شیمیایی تولید کاغذ گفت: بعضی از دستگاه های تولید کاغذ در کشور نیاز به نوسازی دارد و این موضوع از سوی مسئولان و دست اندرکاران نشر قابل پیگیری است.
برخی نیز خواستار بهبود وضعیت کاغذ ایرانی شدند، به گونه ای که قابل رقابت با کاغذهای خارجی باشد.
مدیر انتشارات انقلاب اسلامی از «بالک» به عنوان کاغذی مناسب برای انتشار کتاب یاد کرد و توضیح داد: اگرچه این نوع کاغذ پوک است ولی بسیار سبک بوده و در هنگام چاپ نیز جوهر پس نمی دهد و از طرف دیگر رنگ آن مناسب مطالعه است.
وی افزود: بعضی ناشران که از یارانه های دولتی استفاده می کنند، از کاغذهای خارجی سبک مانند بالک استفاده می کنند ولی اگر تدبیری صورت گیرد و دولت با ورود در این حوزه به زیرساخت های این صنعت بپردازد، می توان به تولید کاغذ ایرانی امیدوار بود.
مدیر انتشارات شهید کاظمی نیز گفت: تولید کاغذ ایرانی با کیفیت خوب در گروی حمایت دولت است و اگر کارخانجات تولید کاغذ را که محدود هم هستند، به مدت یک سال از بیمه و مالیات معاف کند و از طرف دیگر برای واردات بهترین دستگاه های چاپ دنیا به چاپخانه داران وام بدهد، می توانند بهترین دستگاه های چاپ دنیا را وارد کنند، البته ممکن است نظر کارشناسی این باشد که نمی توان کاغذ خوب در کشور تولید کرد.
خلیلی خواستار تقویت دیپلماسی فرهنگی از سوی دولتمردان شد و گفت: تولیدکنندگان ایرانی می توانند در اندونزی که کاغذ زیاد تولید می کند، به صورت شراکتی کارخانجات کاغذ را خریداری یا اجاره کنند و وزارت امور خارجه هم با هدف تقویت دیپلماسی فرهنگی خود به کمک ناشران بیاید.
مدیر فرهنگی انتشارات سروش نیز ترویج فرهنگ استفاده از کاغذ ایرانی برای چاپ کتاب را نیازمند حمایت دولت دانست و گفت: اگر بتوانیم صنعت تولید کاغذهای بالک را در کشور راه اندازی کنیم، در آینده باعث می شود تا از نابودی درختان جلوگیری کنیم و از طرف دیگر بسیاری از ناشران از آن استقبال خواهند کرد.
