تفاوت کارمزد تسهیلات قرض الحسنه با سود تسهیلات بانکی

روزنامه شرق نوشت: چندی پیش مباحثی در رابطه با کارمزد تسهیلات قرض الحسنه و نحوه محاسبه آن توسط برخی از مراجع عالیقدر عظام مطرح شد؛ در همین رابطه و به منظور تبیین نحوه محاسبه کارمزد تسهیلات قرض الحسنه و تفاوت آن با سود تسهیلات بانکی به سراغ دکتر مرتضی اکبری مدیرعامل بانک قرض الحسنه مهرایران به عنوان نخستین و بزرگترین بانک قرض الحسنه کشور آمدیم و با او به گفتگو نشستیم که در زیر بخش‌هایی از این گفتگو را مطالعه می‌کنید.

لطفاً برای مخاطبان بفرمایید، کارمزد تسهیلات قرض الحسنه چیست و محل مصرف آن در بانک‌ها کجاست؟

کارمزد‌های بانکی، هزینه‌های اسمی برای تنظیم و نگهداری حساب‌های مختلف و خدمات معاملات جزئی مشتریان است که جهت پوشش هزینه‌های جاری و عملیاتی بانک‌ها تعریف شده است.

در بانک‌های قرض الحسنه تسهیلات اعطایی بدون سود و تنها در قبال دریافت کارمزد صفر تا ۴ درصد پرداخت می‌شود. این کارمزد به پوشش هزینه‌های عملیاتی بانک‌های قرض الحسنه از قبیل: تامین و نگهداری زیرساخت‌های فنی و نرم افزاری هزینه‌های جاری نگهداری شعب مانند: نیروی انسانی، اجاره بهاء، تلفن، برق، گاز و ... اختصاص پیدا می‌کند.

مبانی قانونی محاسبه و دریافت کارمزد تسهیلات قرض الحسنه چیست؟

شورای پول و اعتبار در بخشنامه نب/۲۹۹۰/۲۱ مورخ ۸/۷/۱۳۶۳ بانک‌ها را ملزم به دریافت کارمزد برای اعطای تسهیلات قرض الحسنه کرده و نحوه دریافت این کارمزد و چگونگی اعطای قرض الحسنه را تبیین نموده است؛ در بند ۳ از یکهزار و بیست و چهارمین صورتجلسه شورای پول و اعتبار ذکر شده است که «کارمزد قرض الحسنه در ابتدای پرداخت قرض الحسنه و نیز در سالروز‌های بعدی نسبت به مانده و مدت، از گیرنده تسهیلات دریافت شود»؛ در این صورتجلسه آمده است که به منظور تقسیط و وصول مبلغ قرض الحسنه اعطایی، سال‌های دوره بازپرداخت قرض الحسنه به جای دوازده ماه، یازده ماه در نظر گرفته می‌شود و در هر سال یک قسط برای وصول کارمزد اختصاص می‌یابد. به طور مثال: برای قرض الحسنه اعطایی با دوره بازپرداخت سی و شش ماهه مبلغ قرض الحسنه در سی و سه قسط، (مبلغ هر قسط= ۳۳ ÷ مبلغ قرض الحسنه اعطایی) و کارمزد متعلقه در سه قسط اول، سیزدهم و بیست و پنج تقسیط و وصول می‌شود.

عملکرد بانک قرض الحسنه مهرایران در این باره چگونه است؟

بر اساس قانون، بانک‌های قرض الحسنه از محل دریافت این کارمزد‌ها حق شناسایی سود را ندارند و چنانچه درآمد حاصل از کارمزد‌های اکتسابی تمامی هزینه‌های عملیاتی را پوشش بدهد این بانک‌ها ملزم هستند تا کارمزد خود را کاهش دهند.

در حال حاضر بانک قرض الحسنه مهر ایران علیرغم اینکه برای پوشش هزینه‌های جاری خود هیچگونه منبع درآمدی (شرکت داری، بنگاه داری و ...) را غیر از دریافت کارمزد تسهیلات ندارد، در بسیاری از بخش‌ها مانند: ارائه طرح‌های تسهیلاتی به مددجویان سازمان‌های حمایتی، پرداخت وام به نیازمندان مناطق محروم و کمتر برخوردار کشور و همینطور دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی تسهیلاتی با کارمزد صفر، ۲ یا ۳ درصد پرداخت می‌کند.

تفاوت کارمزد وام‌های قرض الحسنه با سود سایر تسهیلات بانکی در چیست؟

باید در نظر داشت که فرمول نحوه محاسبه کارمزد وام قرض الحسنه متفاوت از فرمول محاسبه سود تسهیلات دیگر می‌باشد. فرمول محاسبه سود تسهیلات برای تسهیلات غیر از قرض‌الحسنه تقریبا شبیه به هم و کاملاً متفاوت از کارمزد تسهیلات قرض‌الحسنه است.

بنابراین اشتباهی که بسیاری از مشتریان و تسهیلات‌گیرندگان انجام می‌دهند این است که با فرمول‌های سایر تسهیلات دارای سود، کارمزد تسهیلات قرض‌الحسنه را محاسبه می‌کنند و با توجه به مغایرت پیش آمده فکر می‌کنند سیستم بانکی به آن‌ها دروغ گفته و سود تسهیلات آن‌ها بیشتر از ۴ درصد می‌باشد.

محاسبه کارمزد بر اساس چه فرمولی انجام می‌شود؟

با این توصیف همانطور که قبلاً عرض کردم بر اساس قانون، کارمزد تسهیلات قرض الحسنه بر اساس مانده وام دریافتی در پایان دوره سالیانه محاسبه می‌شود، نه بر مبنای مبلغ کل تسهیلات در تمامی سال‌های بازپرداخت اقساط آن. بر این اساس کارمزد سال‌های مختلف تسهیلات قرض الحسنه از فرمول زیر محاسبه می‌شود: کارمزد سال اول (قسط ۱) = (۱۰۰*۱۲/ (تعداد ماه‌های سال) * (درصد کارمزد وام قرض الحسنه) * (مبلغ تسهیلات قرض الحسنه) کارمزد سال دوم (قسط ۱۳) = (۱۰۰*۱۲/ (تعداد ماه‌های سال) * (درصد کارمزد وام قرض الحسنه) * (مانده سال دوم تسهیلات قرض الحسنه) کارمزد سال سوم (قسط ۲۵) = (۱۰۰*۱۲/ (تعداد ماه‌های سال) * (درصد کارمزد وام قرض الحسنه) * (مانده سال سوم تسهیلات قرض الحسنه)

باتوجه به اخذ کارمزد‌های اندک در بانک‌های قرض الحسنه، آیا بانک قرض الحسنه مهرایران توانایی ایفای نقش خود در حوزه‌های مسئولیت اجتماعی را داشته است؟

باتوجه به رسالت و ماموریت ذاتی بانک‌های قرض الحسنه، این بانک‌ها نقش بسزایی در توانمندسازی اقشار آسیب پذیر جامعه و کمک به بهبود شرایط و رونق اقتصادی در مناطق محروم و کمتر برخوردار کشور ایفا کرده اند.

در این راستا، بانک قرض الحسنه مهرایران در طول یازده سال عملکرد موثر خود بیش از ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار فقره تسهیلات قرض الحسنه به ارزش ۳۳۰ هزار میلیارد ریال پرداخت کرده است که از این میزان ۷۳ هزار و ۲۰۰ فقره تسهیلات به ارزش ۴ هزار و ۴۸۰ میلیارد ریال به مددجویان کمیته امداد امام خمینی (ره)، ۳۳ هزار فقره تسهیلات به معاونت امور زنان ریاست جمهوری به اعتبار هزار میلیارد ریال، ۷ هزار و ۴۰۰ فقره تسهیلات به اعتبار ۸۴۲ میلیارد ریال به تسهیلات اشتغالزایی بنیاد برکت، ۷ هزار و ۹۰۰ فقره تسهیلات به اعتبار ۴۰۵ میلیارد ریال به تسهیلات مسکن روستایی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و بالغ بر ۶ هزار و ۶۰۰ فقره تسهیلات به اعتبار ۷۶۸ میلیارد ریال به مددخواهان بهزیستی، اعطاء شده است و مابقی نیز به سایر اقشار مردم به ویژه قشر متوسط به پایین جامعه تسهیلات داده شده است. این بانک تنها از ابتدای سال ۱۳۹۷ تا کنون به بیش از یک میلیون نفر وام قرض الحسنه اعطا کرده است.

محور‌های اصلی فعالیت‌های بانک قرض الحسنه مهرایران در چه راستایی ترسیم شده است؟

اعطای تسهیلات قرض الحسنه اشتغال، کارآفرینی و کسب و کار‌های خرد و خانگی، پرداخت تسهیلات قرض الحسنه توانمندسازی زنان با الویت زنان سرپرست خانوار، اعطای تسهیلات قرض الحسنه توانمندسازی و اشتغال روستائیان، توانمندسازی مددجویان سازمان حمایتی همچون کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، سازمان امور زندان‌ها و اقدامات تأمینی و ...، اعطای تسهیلات قرض الحسنه توانمندسازی کارگران مراکز تولیدی و صنعتی، توانمندسازی دانشجویان و دانشگاهیان، اعطای تسهیلات قرض الحسنه کمک هزینه مسکن، کمک هزینه درمان و توانمندسازی کارکنان مراکز دولتی، عمومی و خصوصی تنها بخشی از مسئولیت‌های اجتماعی و ماموریت‌های بانک قرض الحسنه مهرایران است که به ویژه با هدف محرومیت زدایی در مناطق محروم و کمتر برخوردار کشور در دستور کار قرار دارد.

باتوجه به درآمد پایین حاصل از اخذ کارمزد‌های قرض الحسنه و هزینه‌های بالای تامین زیرساخت برای خدمات الکترونیک، عملکرد بانک در این بخش به چه صورت است؟

تکنولوژی‌های الکترونیکی، تاثیرات بسیاری بر شیوه زندگی ما داشته و این تغییرات در صنعت بانکداری به وضوح قابل مشاهده است. در عصر حاضر بانک‌ها دستخوش تغییراتی هستند که پیشتر در تاریخ خود تجربه نکرده بودند. این تغییرات هم بر ساختار صنعت و هم ماهیت رقابت تاثیر شگرف داشته است.

بانک‌ها با توجه روزافزون به ارائه خدمات بانکی از طریق ابزار‌های الکترونیکی با هدف تسهیل فرآیند خدمات‌رسانی به مردم و کاهش هزینه‌های بانکداری هزینه‌های زیادی را در این زمینه متحمل شده اند و بنابراین استفاده از ابزار‌های بانکداری الکترونیک مانند: دستگاه‌های خودپرداز، پایانه‌های پوز فروشگاهی، درگاه‌های پرداخت اینترنتی، موبایل بانک، اینترنت بانک و به صورت کلی خدمات مبتنی بر اینترنت، نقش بسزایی در تسهیل امور روز مره مردم و تقویت آسایش آنان در برخورداری از خدمات بانکی را مهیا نموده است.

خوشبختانه بانک قرض الحسنه مهرایران در عرصه خدمات بانکداری الکترونیک و توجه به ترویج بانکداری سبز در شبکه بانکی کشور پیشگام است و علاوه بر اینترنت بانک و موبایل بانک، با راه اندازی سامانه‌های آنلاین افتتاح حساب، درخواست تسهیلات، معدل گیری امتیاز وام قرض الحسنه و ... میزان مراجعه حضوری به شعبه را به حداقل رسانده است.

به نظرم بانک‌ها به جهت خدمات بانکداری الکترونیک خدمات بسیار ارزشمند و تاثیرگذاری را به جامعه و مردم ارائه می‌کنند که شاید نیاز است این نوع از خدمات بانک‌ها بیشتر برای عموم مردم بازگو شود.

شما تصور کنید یک روز و یا نه حتی یک ساعت خدمات الکترونیک بانک‌ها قطع شود؛ چقدر رفت و آمد افزایش می‌یابد؟ صف انتظار در بانک‌ها چقدر افزایش می‌یابد؟ شهروندان چقدر اتلاف وقت و زمان دارند؟ چه میزان به آلودگی هوا افزوده می‌شود؟ شاید فقط فکر کردن به این پرسش‌ها نشان دهد که بانک چه خدمتی را برای آسایش و راحتی جامعه ارائه می‌دهند؟

برای کاهش کارمزد تسهیلات قرض الحسنه چه راهکاری وجود دارد؟

باتوجه به تاکید اسلام بر موضوع قرض الحسنه در صورتی که منابع مالی دولت و نهاد‌های عمومی و انقلابی و همچنین وجوهات دینی و به ویژه رهبران فکری که در جامعه تاثیر گذارند، به سمت بانک‌های قرض الحسنه هدایت شود، با تقویت منابع قرض الحسنه کشور دیگر حتی نیاز به دریافت کارمزد هم نیست.