گفتگو با پژوهشگر برتر و کارشناس ارشد آب و محیط زیست امور تحقیق و توسعه مجتمع مس سرچشمه:
نانوذرات زیر ذره‌بین پژوهش
«مهران اسپهبدی» یکی از سه پژوهشگر برتر مجتمع مس سرچشمه است که علاوه بر چندین پروژه تحقیقاتی در زمینه نانوذرات، یکی از مهم‌ترین تألیفات در حوزه آزمایشگاه شیمی تجزیه را به رشته تحریر درآورده است.
به گزارش خبرنگار شمانیوز و به نقل از مس پرس: پژوهشگر برتر مجتمع مس سرچشمه گفت: «یکی از معیار‌های انتخاب پژوهشگر برتر، مجموعه فعالیت‌های تحقیقاتی انجام شده در بازه زمانی آذر ۱۳۹۶ تا آذر ۱۳۹۷ بود. ازجمله فعالیت‌های تحقیقاتی من همکاری با پروژه‌های قراردادی نظیر تعیین راهکار مناسب برای جلوگیری از اکسید شدن باطله‌های فرآوری در سد رسوب‌گیر سرچشمه و طرح تولید نانوپارتیکل‌های تلوریوم توسط اکتینومیست‌های جداشده از خاک‌های مجتمع مس سرچشمه است.»
«مهران اسپهبدی» ادامه داد: «من در برخی پروژه‌های دانشجویی نیز مشاور بوده‌ام که در این میان می‌توان به پروژه طراحی محیطی زون سد باطله معدن مس سونگون براساس اصول مرمت اکولوژیک و پروژه ارزیابی زیست‌محیطی عناصر کمیاب و فرعی در فاز‌های سولفیدی باطله‌های کانه‌آرایی سد رسوب‌گیر سرچشمه اشاره کرد.».
اما از پروژه‌های مهم انجام‌شده توسط این پژوهشگر پروژه تولید نانوذرات سلنیوم و تولید نانوذرات تلوریوم به روش شیمی سبز است. اسپهبدی در این زمینه گفت: «به دلیل اهمیت موضوع محیط‌زیست برای صنایع، در تولید این نانوذرات تلاش شده تا از روش شیمی سبز که کمترین آسیب را برای محیط‌زیست دارد، استفاده شود.»
وی افزود: «برای تأمین یون سلنیوم به منظور تولید نانوذرات سلنیوم کلوئیدی، از سلنات سدیم تولید شده از لجن آندی استفاده شده که یکی از محصولات جانبی مجتمع مس سرچشمه است و توسط شرکتی خصوصی تولید می‌شود. هر لیتر نانوذرات کلوئیدی سلنیوم با غلظت ۱۰۰۰ میلی‌گرم در لیتر با قیمت بیش از ۵۰ دلار وارد کشور می‌شود؛ درحالی‌که با دانش فنی به دست آمده، پتانسیل‌های موجود مجتمع مس سرچشمه و امکانات واحد تحقیقات آب و محیط‌زیست می‌توان این ماده را با هزینه‌ای بسیار کمتر (حدود پنج دلار) تولید کرد. آنالیز‌های مشخصه‌یابی محصول نیز نشان‌دهنده کیفیت خوب آن است. ضمن اینکه ما در امور تحقیق و توسعه مجتمع مس سرچشمه امیدوار هستیم با این کار جلوی خروج ارز برای واردات این ماده گرفته شود.»
به گفته اسپهبدی این نانوذرات کاربرد‌های فراوانی در صنایع، کشاورزی، دامپروری، دامپزشکی و پزشکی دارند. کارشناس ارشد آب و محیط‌زیست همچنین ادامه داد: «نانوذرات تلوریوم نیز کاربرد‌های مشابهی دارد. یکی از کاربرد‌های ویژه آن استفاده در ساخت سلول‌های خورشیدی است. براساس بررسی‌های به عمل آمده روش به کار برده شده در این پژوهش برای تولید نانوذرات تلوریوم تاکنون در گزارش‌های علمی دیده نشده است و واحد تحقیقات آب و محیط‌زیست در تلاش است تا این شیوه سنتز را به‌عنوان یک روش جدید ثبت کند.»
یکی از نانوذرات ارزشمند دیگری که به روش شیمی سبز در امور تحقیق و توسعه مجتمع مس سرچشمه در سال‌های گذشته تولید شده، نانوذرات کلوئیدی طلا است. این نانوذره کاربرد‌های بسیاری در صنایع، پزشکی و همچنین در تولیدات آرایشی و بهداشتی که از گردش مالی بالایی برخوردار هستند، دارد.
پژوهشگر برتر امور تحقیق و توسعه مجتمع مس سرچشمه در این زمینه گفت: «برای تولید نانوذرات طلا نیاز به ماده‌ای به نام کلروآئوریک اسید است که در بازار‌های جهانی قیمت بالایی دارد؛ یک گرم از این ماده بهایی بیش از ۱۰۰ دلار دارد. این در حالی است که اکنون واحد تحقیقات آب و محیط‌زیست امور تحقیق و توسعه مجتمع مس سرچشمه با استفاده از تجربه کارکنان خود و نظارت رئیس این واحد به توانایی تولید این ماده دست یافته است و با کمک بخش فنی امور محترم حراست مجتمع مس سرچشمه در خصوص تأمین شن طلا، با هزینه‌ای بسیار کمتر توانسته این ماده ارزشمند را سنتز کند. لازم به ذکر است آنالیز‌های انجام شده، کیفیت بالای محصول را نشان دادند. اکنون با دستیابی به دانش فنی سنتز این ماده، می‌توان نیاز کشور را به این ماده رفع و از خروج ارز برای واردات آن جلوگیری کرد.»
اسپهبدی تأکید کرد: «در حال حاضر این واحد پژوهشی در تلاش است تا پروژه‌های معرفی‌شده را تجاری‌سازی کند، زیرا سودآوری محصولات نهایی این پروژه‌ها بسیار بالاست.» کتابی کاربردی برای آزمایشگاه‌های شیمی تجزیه نویسنده کتاب «آمار کاربردی با نرم‌افزار مینی‌تب برای آزمایشگاه شیمی تجزیه» که از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۴ در آزمایشگاه مرکزی مجتمع مس سرچشمه در سِمت‌های تکنسین، کارشناس و مسئول شاغل بوده است درباره این کتاب گفت: «من همیشه خلأ یک کتاب آماری مختص آزمایشگاه شیمی تجزیه را احساس می‌کردم. اساتیدی که برای تدریس این حوزه تخصصی به امور آموزش سرچشمه می‌آمدند، مطالب مورد نیاز را از منابع گوناگون گردآوری و ارائه می‌کردند. همواره آرزو داشتم تا کتابی در دانشگاه کاربردی و بزرگ مجتمع مس سرچشمه نوشته شود و دانشجویان شیمی تجزیه کشور بتوانند مطالب مورد نیاز خود را در چنین کتابی بیابند. سرانجام پس از چندین سال تلاش و کوشش در تیرماه ۱۳۹۶ با همراهی یکی از اساتید برجسته دانشگاه علم و صنعت که در حوزه آمار و کنترل کیفیت در رشته مهندسی صنایع شناخته‌شده و صاحب‌نظر هستند، مطالب گردآوری شده به معاونت پژوهشی دانشگاه مذکور فرستاده
شد و پس از بررسی و ارزیابی توسط داوران برگزیده شد و برای چاپ مورد تأیید قرار گرفت.» اسپهبدی ادامه داد: «سرانجام کتاب در اردیبهشت ۱۳۹۷ با حمایت روابط‌عمومی مجتمع مس سرچشمه چاپ شد و در اولین نمایشگاه توانمندی‌ها و نیازمندی‌های مجتمع مس سرچشمه رفسنجان در بستر اقتصاد مقاومتی در دانشگاه حضرت ولیعصر (عج) توسط مدیر محترم مجتمع مس سرچشمه، جناب آقای مهندس احمدی و یکی از اساتید برجسته شیمی تجزیه دانشگاه شهید باهنر کرمان، جناب آقای دکتر مصطفوی رونمایی شد. تاریخ چاپ و رونمایی این کتاب نیز باعث شد که این کتاب به عنوان یکی از فعالیت‌های علمی انجام‌شده من مورد توجه قرار گیرد و در انتخاب عنوان پژوهشگر برتر برایم اثرگذار باشد.»
او همچنین گفت: «کمیته شیمی تجزیه انجمن شیمی ایران در مهر ۱۳۹۷ این کتاب را مورد ارزیابی قرار داد و آن را برای استفاده جامعه دانشگاهی مرتبط با این حوزه تخصصی، در وبسایت این انجمن معرفی کرد. امیدوارم این کتاب بتواند گام مؤثری برای ترویج علوم تحلیلی در صنعت باشد و به رشد و ارتقای کیفیت کالای ایرانی کمک کند.»
کارشناس ارشد آب و محیط‌زیست امور تحقیق و توسعه مجتمع مس سرچشمه در پایان خاطرنشان کرد: «مدیر محترم امور تحقیق و توسعه مجتمع مس سرچشمه شعار «منابع محدود است و خلاقیت نامحدود» را به عنوان شعار سال ۱۳۹۸ این امور برگزیدند. امیدوارم من هم بتوانم به‌عنوان پژوهشگر برتر در این زمینه نقش‌آفرین باشم و در راستای اهداف صنعت مس نقش خود را به‌خوبی ایفا کنم. زیرا تحقیق و پژوهش بهترین مکان برای بروز خلاقیت است. تحقیق و توسعه حتی می‌تواند کمبود منابع را جبران کند و به تولید بیشتر بینجامد. در انتها نیز از جناب آقای دکتر حسن صحرایی‌پاریزی، مدیر محترم امور تحقیق و توسعه مجتمع مس سرچشمه، سرکار خانم مهندس اسماعیل‌زاده، رئیس محترم تحقیقات آب و محیط‌زیست و همکاران ارجمند تحقیقات آب و محیط‌زیست کمال تشکر و قدردانی را دارم. همچنین از همکاری‌های جناب آقای مهندس سلیمانی، رئیس محترم آزمایشگاه مرکزی مجتمع مس سرچشمه و همکاران ارجمندشان نیز سپاس‌گزاری می‌کنم. فرصت را مغتنم می‌شمارم و در اینجا از همراهی و همدلی خانواده‌ام نیز کمال تشکر را دارم.»
