شهلا ریاحی، در این بخش مروری داریم بر زندگینامه و بیو گرافی جدید اولین کارگردان زن سینمای ایران خانم شهلا ریاحی. با نگاهی به خاص ترین تصاویر تونل زمان این هنرپیشه بسیار مشهور و حال و روز دردناک امروز این بازیگر پیشکسوت سینما، تلوزیون و تئاتر با ناز وب در این بخش همراه باشید.

شهلا ریاحی بانوی پیشکسوت هنر تئاتر، سینما و تلویزیون ایران، مدتی قبل میهمان سبزوار شد، تا در این سفر کوتاه در دیار سربداران، به جستجوی آرامگاه پدر مرحوم خود بپردازد.

ریاحی که در تاریخ سینمای ایران عنوان اولین کارگردان زن کشورمان را از آن خود کرده است و به دلیل ایفای نقش مادر در بسیاری از فیلم های سینمایی و سریال های تلویزیونی قبل و بعد از انقلاب به عنون یکی از مادران سینمای ایران محسوب می شود.

در این سفر کوتاه مدت یک روزه میهمان سیدمهدی محسنیان یکی از شهروندان هنردوست سبزواری بود که به واسطه علاقه شخصی ارتباطی نزدیک با بسیاری از بازیگران و دست اندرکاران سینما و تلویزیون ایران دارد.

شاید مهمترین و جالب ترین نکته در سفر اخیر خانم ریاحی (با نام اصلی قدرت الزمان وفادوست) به دیار سربداران کشف اصالت سبزواری این بانوی شاخص در تاریخ سینمای ایران باشد.

به گونه ای که هرچند خود او متولد 1305 تهران است اما پدرش حاج شیخ آقا وفادوست سبزواری، از اهالی شهر سبزوار ریشه فرهنگی خراسان بوده است و هرچند به دلایل شغلی مدتی در مشهد سکونت گزیده اما پس از وفات در قبرستان قدیمی شهر سبزوار به خاک سپرده شده است.

ازدواج و تغییر نامش

قدرت الزمان وفادوست (معروف به شهلا ریاحی) در سال 1305 در تهران به دنیا آمد .پدر او “آقا شیخ آقا وفادوست سبزواری” نام داشت که اصالتا اهل سبزوار ومادر او “زهرا عسگری “از اهالی قم بود ودر سن 14 سالگی قدرت الزمان را به دنیا آورد اما قدرت الزمان در کودکی پدر خود را از دست می دهد.

قدرت زمان وفادوست در 14 سالگی با پسر عموی ناتنی اش اسماعیل ریاحی کارگردان معروف تئاتر ازدواج کرد و به علت عشق به همسر و چشمهای شهلایی اش، نامش را به شهلا ریاحی تغییر داد!

ثمره این ازدواج یک دختر و یک پسر می باشد

اینک قدرت الزمان وفادوست (شهلا ریاحی) در ایام کهنسالی به سودای یافتن آرامگاه پدر در محل آرامگاه قدیمی سبزوار که مدتی است به یک پارک فضای سبز تبدیل شده است، (پارک جانبازان در مجاورت میدان کارگر) در سفری نیمه خصوصی به همراه پسر و عروسش، میهمان زادگاه اجدادی خود شده و با تعداد معدودی از شخصیت های سبزوار دیدار کرده است.

مدتی پس از انجام این سفر خصوصی سید مهدی محسنیان به درخواست اسرارنامه طی یادداشتی جزئیات حضور سرکارخانم ریاحی را در سبزوار به همراه بیوگرافی کامل و آرشیوی از عکس های ناب و کمتر دیده شده این بانوی هنرمند کشورمان را که با کمک فرزندش دکتر منوچهر ریاحی از آلبوم خانوادگی وی تهیه شده، در اختیار تحریریه این مجله قرار داده است.

اسرارنامه در ادامه ضمن انتشار یادداشت سیدمهدی محسنیان درباره گزارش سفر شهلاریاحی به سبزوار به انتشار تعدادی از عکس های آلبوم خانوادگی و حرفه ای این بانوی هنرمند که قابلیت انتشار عمومی دارند، می پردازد:

ماجرای ورود به تئاتر

بعد از 3 سال ازدواج به اصرار همسرش اسماعیل در 17 سالگی با نقش اول نمایشی بنام سیاست هارون الرشید وارد تئاتر شد و بعد از سه تجربه خود در تئاتر به بازیگر سرشناس و محبوبی تبدیل شد

وی همچنان در سینما وتئاتر فعالیت می کرد ودر سال 1335 پس از بازی در چندین فیلم سینمایی وتئاتر با آشنایی از تکنیک های فیلمبرداری ومهارت بازیگری وهمچنین حمایت ها ی همسرش “اسماعیل ریاحی “فیلم سینمایی “مرجان ” را بازی وکارگردانی کرد وبا ساخت این فیلم نام او در تاریخ هنر ایران به عنوان “نخستین کارگردان زن سینمای ایران ” ثبت شد.

دکتر منوچهر ریاحی فرزند وی که در آن زما ن پسر بچه ای خردسال بود ، در این فیلم ایفای نقش کرد.

اولین کارگردان زن ایران

خانوم ریاحی در سال 1330 وقتی 25 ساله بود با فیلم خوب های طلایی وارد سینما شد و 5 سال بعد در سال 1335 در قامت کارگردان و بازیگر فیلم مرجان را ساخت. او با این فیلم اولین زن کارگردان ایران نام گرفت

بعد از انقلاب

با وجود اینکه سالها در قبل از انقلاب با شرایط آن زمان در بیش از 40 فیلم و سریال بازی کرده بود بعد از چند سال از انقلاب 57 توانست دوباره با شرایط بعد از انقلاب به بازیگری ادامه دهد

اولین فیلم او بعد از انقلاب گل مریم در سال 1366 بود وی بعدها از سوی وزارت ارشاد مدرک معادل دکترا را گرفته است

شاعری

خانوم ریاحی بجز بازیگری، شعر سرودن را یکی از دل مشغولی هایش عنوان می کند که اکثر آنها را برای خانواده و بخصوص نوه هایش سروده است

آخرین بازی

آخرین بازی خانوم ریاحی در سال 1379 با فیلم دعوت به شام بود

اما در سال 1395 در نهنگ عنبر 2 نیز حضور خیلی کوتاه داشت، او آخرین بار در سال 1381 در سریال مهمان پذیر طوبی بازی کرد.

سیدمهدی محسنیان:
قدرت الزمان معروف به شهلا ریاحی ،فرزند “آقا شیخ آقا وفا دوست سبزواری “بوده که مدتی ریاست عدلیه مشهد را برعهده داشته است وبه نمایندگی برای مجلس موسسان به تهران آمده وازدواج می کند.

او پس از تولد قدرت الزمان در سال 1305 به مشهد می رود در حالیکه در تدارک بردن همسر وفرزند خود به آنجا بود فوت می کند و چون اصالت سبزواری داشته در محل قبرستان قدیمی سبزوار دفن می شود.

اما شهلا ریاحی که از کودکی از قبل از انقلاب (سال 1354) دیگر نیامده بود، پس از ورود به سبزوار با نشانه هایی که از مدفن پدرشان داشتند، از بنده خواستند تا محل دفن آن مرحوم را پیدا کنم. سپس به همراه دکتر منوچهر ریاحی پسرشهلا پس از بررسی های فراوان محدوده قبر آقا شیخ آقا وفادوست سبزواری را در محل قبرستان قدیمی سبزوار که هم اکنون به پارک جانبازان واقع در خیابان شهدا تبدیل شده است، پیدا کردیم.

چنین شد که همراه خانواده ریاحی به پارک جانبازان رفته وبا ذکر فاتحه ای برای آن مرحوم طلب مغفرت کردیم.خانواده ریاحی نیز در آن مکان در نهایت تواضع ومحبت پاسخگوی ابراز احساسات مردم سبزوار شدند واز اینکه پدرشان اهل سبزوار بوده ابراز خرسندی کردند.

دکتر ریاحی نیز در طول مدتی که در سبزوار بودند به در خواست اینجانب بیوگرافی کاملی همراه با عکسهای بسیار قدیمی از مادر وپدرشان را در اختیار اینجانب گذاشتند که زیبنده است به خاطر این لطف ومرحمت بزرگ از ایشان سپاسگذاری نمایم.

همچنین با کمک دکتر ریاحی مصاحبه کوتاهی با خانم شهلا در منزلم انجام گرفت که پس از انتشار بیوگرافی کامل در اختیار علاقه مندان خواهم گذاشت واکنون بیوگرافی کامل هنرمند قدیمی وپیشکسوت معروف به «مادر سینمای ایران» خانم شهلا ریاحی را در زیر مطالعه خواهید کرد:پس از فوت پدر قدرت الزمان ، جد بزرگ او “رضا شربت دار “وهمسرش “لیلا”او را بزرگ می کنند.

مادر قدرت الزمان پس از فوت همسرش با ریاحی بزرگ “عموی اسماعیل ریاحی ” ازدواج می کند وپس از 14 سال قدرت الزمان (شهلا) نیز در سال 1320 به عقد همسر مرحومش اسماعیل ریاحی در می آید که نزدیک به هفتاد سال زندگی عاشقانه ای را با او سپری کرد.

اسماعیل ریاحی در آن زمان یکی از شیفتگان وبازیگران تئاتر بود وهمین عشق وعلاقه باعث می شود تا قدرت الزمان به در خواست شوهرش ریاحی ،در سال 1323ودر حالیکه فقط 17 سال داشت وارد عرصه تئاتر شود.

وی در اولین نمایش زندگی خود با نام “سیاست های هارون الرشید ” به کارگردانی مرحوم معزالدیوان فکری در ” تئاتر تهران ” که زیر نظر احمد دهقان بود در کنار هنرمندانی چون: اسماعیل ریاحی ،مرحوم غلامحسین نقشینه، زنده یاد حمید قنبری “بازیگر ودوبلور قدیمی سینما ” نقش ایفا کرد وتماشاخانه تهران که به دلیل تاسیس “تئاتر فرهنگ ” متزلزل شده بود با آمدن وی به صحنه تئاتر دوباره قوت گرفت.

اسماعیل ریاحی پس از بازی در این تئاتر نام مستعار وهنری “شهلا “را برای قدرت الزمان انتخاب کرد وپس از این، تئاتر وی با نام شهلا به ادامه فعالیت های هنری پرداخت.

شهلا پس از بازی در تئاتر سیاست های هارون الرشید که در اولین تجربه هنری خود نقش اول دختر نمایش را ایفا کرده بود، بسیار مورد تایید کارشناسان وتماشاگران قرار گرفت.

پس از آن شهلا همراه با همسر خود فعالیت ها ی مستمر در تئاتر را آغاز کرد وتوانست یکی از بازیگران محبوب تئاتر تهران در آن دوره شود.

از تئاترهای معروف او در دهه ی اول بازیگریش می توان به تئاتر”دختر ولگرد” اشاره کرد که در در “تئاتر فردوسی 1327 وتئاتر پارس 1328 ” در تهران روی صحنه رفت .اجرای موفق این تئاتر به قدری بر سر زبان ها افتاده بود که شهلا در سال1329 در اصفهان وپس از آن بلافاصله در شیراز نیز آن را به روی صحنه برد.

شهلا به قدری در تئاتر معروفیت پیدا کرده بود که معزالدیوان فکری که کارگردان اولین تئاتر وی بود در سال 1330با ساخت اولین فیلم سینمایی خود با نام “خوابهای طلایی ” از شهلا دعوت به بازی در این فیلم کرد وشهلا با بازی در این فیلم کنار مرحوم مجید محسنی وتعدادی دیگر از بازیگران تئاتر که همگی اولین بازی ها ی سینمایی شان بود وارد سینما شد.

بیماری شهلا ریاحی

شهلا ریاحی که در سال 97 که به سن 92 سالگی رسیده است بیش از 16 سال است از بیماری آلزایمر و بیماری دیمنشیا (زوال عقل) رنج می برد و تحت مراقبت ویژه پرستاری می باشد

شهلا پس از بازی در این فیلم در سال 1331 در فیلم “یک نگاه ” ودر 1332 در فیلم “چهره آشنا ” ایفا ی نقش کرد ویکی از چهره های مطرح سینمای ایران شد. او در همین سال برای دومین بار با معزالدیوان فکری همکاری ودر فیلم “دختر چوپان “ساخته وی ایفای نقش کرد.

مرحوم تقی ظهوری ، مرحوم محمد علی جعفری ،زنده یاد تاجی احمدی ومرحوم احمد قدکچیان نیز از جمله هنرمندان شهلا پس از کارگردانی این فیلم هیچ فیلم دیگری نساخت وتمام فعالیت و توان هنر خود را معطوف بازیگری کرد .

او همچنان که در سینما فعالیت می کرد فعالیت در زمینه تئاتر را نیز ادامه داد. از جمله تئاترها ی معروف او می توان به “مکافات ” اشاره کرد که مرحوم محمد علی جعفری کارگردان وبازیگر آن بود ودر سال 1336به روی صحنه رفت .

تئاتر “خانوم ویندرمیر”در سال 1340 نیز از جمله تئاتر های معروف دیگری است که وی در آن ایفای نقش کرد.

شهلا ریاحی در سال 1339در فیلم “عروسک پشت پرده ” در نقش مادر مرحوم مجید محسنی ظاهر شد وبرای همگان غیر قابل باو بود که او در نقش مادر مجید محسنی بازی کند زیرا محسنی که خود کارگردان وبازیگر این فیلم بود چندین سال از شهلا بزرگتربود ولی در این فیلم نقش پسر شهلا را بازی کرد.

شهلا در این فیلم “اولین نقش مادر سینمایی “خود را بازی کرد. وی پس از بازی در این فیلم اگر چه نقش های دیگری در سینما را نیز بازی می کرد ولیکن در ایفای نقش مادر بسیار جا افتاده تر شده بود. زنده یادان ایران دفتری، ایران قادری ،پروین سلیمانی ،رقیه چهر آزاد ،مهری مهرنیا ،مهری ودادیان ،فرخ لقا هوشمند ،حمیده خیر آبادی (نادره) از جمله کسانی بودند که قبل وبعد از شهلا در سینمای ایران ایفا کننده نقش های مادر بودند.

شهلا به مانند نادره در چندین فیلمش نقش مادر کسانی را بازی کردکه تفاوت سنی زیادی با او نداشتند که از بارزترین آن ها می توان به نقش مادر “مرحوم علی فردین “اشاره کرد .در حالیکه او فقط 4 سال از فردین بزرگتر بود!

از جمله آثار او در این زمینه می توان به فیلم “چرخ وفلک “ساخته زنده یاد صابر رهبر اشاره داشت .که در سال 1348 به اکران عمومی در آمد.

وی به جزایفای نقش مادرفردین نقش مادربسیاری ازستاره های آن زمان ازجمله مرحوم بیک ایمانوردی، بهروزوثوقی و…رادرفیلمهایش بازی می کرد.

شهلا در سال 1341 در اولین فیلمی که همسرش مرحوم ریاحی فیلمنامه آن را نوشته بود و با نام “عروس دهکده “بازی کرد .بازیگر نقش اول فیلم وکارگردان “ناصر ملک مطیعی “بود .

این فیلم اولین تجربه اسماعیل ریاحی پس از 15 سال فعالیت در تئاتر بود وی که از سال 1335 هم زمان با شهلا در اولین ساخته اش به کارگردانی تیزرهای تبلیغاتی روی آورده بود وسناریوی عروس دهکده را برای ملک مطیعی پدر سینما نوشته بود ودر سال 1342 اولین فیلم سینماییش را با نام “جاده مرگ ” با مضمونی پلیسی وساختار اکشن ساخت وشهلا هم در این فیلم عهده دار یکی از نقشهای اصلی شد .این فیلم با استقبال زیادی روبرو گردید. زنده یاد آرمان ،مرحوم عبدالله بوتیمار ومینو شفیع از دیگر بازیگران این فیلم بودند.

اسماعیل ریاحی پس از ساخت این فیلم چندین فیلم دیگر را کارگردانی کرد که از جمله موفق ترین فیلم های او در سال های اولیه می توان به فیلم “زن وعروسک هایش ” اشاره کرد که در سال 1344 ساخته شد.

شهلا نیز در چندین اثر از همسرش ایفای نقش کرد که از جمله آن ها می توان به فیلم های :شیطان در می زند ، جهان پهلوان ،خشم کولی ،شکوه جوانمردی ،میلیونر های گرسنه بهشت دور نیست ودل های بی آرام اشاره نمود. وی در اکثر این فیلم ها همبازی مرحوم فردین بود که از جمله آن نیز می توان به بهشت دور نیست، اشاره کرد .

شهلا در سال 1355 پس از 32 سال فعالیت در تئاتر وسینما با بازی در مجموعه سریالی ” تلخ وشیرین “به کارگردانی ثریا قاسمی وارد تلویزیون شد وپس از آن نیز در سال 1355-56 با بازی در مجموعه سریال “ایتالیا ایتالیا” به کارگردانی نوذر آزادی شهرت خود را در تلویزیون دو چندان کردو از آن پس به طور مداوم به عنوان بازیگری مشهور ومحبوب در تئاتر سینما وتلویزیون به ادامه فعالیت گسترده پرداخت وی پس از انقلاب با همان نام هنری شهلا وبا فامیلی همسرش ریاحی با نام “شهلا ریاحی” به ادامه فعالیت پرداخت.

شهلا ریاحی پس از انقلاب نیز بیشتر در نقش مادر در فیلم ها وسریال ها ظاهر می شد همان طور که قبل از انقلاب نقش مادر بسیاری از سوپر استارهای ایران بازی کرده بود ، با ادامه این روند در نقش مادر کسانی همچون اکبرعبدی ،ابوالفضل پور عرب ،بیژن امکانیان ،رضا رویگری ،دانیال حکیمی و…. ظاهر شد.

شهلا ریاحی در تمام ژانرهای سینمائی وتلویزیونی ایفای نقش کرده است که از جمله معدودترین آن ها میتوان به بازی در فیلم ” گلنار “در سال 1367 اشاره کرد که در ژانر عروسکی وبرای کودکان ساخته شد وفروش بسیار بالایی نیز داشت.

وی تا اوایل دهه 80 فعالیت بالایی در بازیگری سینما وتلوزیون داشت و از آن پس نیز به استراحت ومرور خاطرات گذشته خود در منزل پرداخت .

چند سال قبل تر شهلا همسرش را از دست داد که این ضایعه بسیار برای وی دردناک بود .

این بانوی هنرمند پس از فوت همسرش فقط به خاطره هایی فکر می کند که با او ودیگر هنرمندان داشته و دارد .

متاسفانه این بانوی 92 ساله‌ی سینما، تئاتر و تلویزیون با بیماری بسیار حاد آلزایمر دست و پنجه نرم می کنند. فیلم و تصاویری از وضعیت بیماری این هنرمند پیشکسوت و دوست داشتنی منتشر شده ناراحت کننده است. او و اطرافیانش ار بی وفایی جامعه هنری نسبت به وضعیت او گله مند هستند.