تولید خودرو کاهش می‌یابد

ارزیابی ماهانه تولیدات صنعتی با استفاده از اطلاعات شرکت های بورسی نشان دهنده آن است که شاخص تولیدات صنعتی این شرکت ها در آبان نیز همانند مهر ماه رشدی 6.9 درصدی را ثبت کرده که با این شرایط می توان گفت روند صعودی نرخ رشد تولید صنعتی در بین شرکت های بورسی که از ابتدای سال جاری آغاز شده بود ادامه داشته است.

گزارش منتشر شده از سوی پژوهشکده پولی و مالی نشان دهنده آن است افزایش نرخ رشد تولید محصولات شیمیایی در مهر ماه  یکی از دلایل ادامه این روند صعودی است، این گروه در این مدت رشدی 5.8 درصدی را  نسبت به مدت مشابه سال قبل ثبت کرده است. همچنین صنعت خودروسازی و ساخت قطعات در آبان ماه نیزتوانسته رشد تولید بالای ۱۸درصد خود را (نسبت به مدت مشابه سال قبل) ثابت نگه دارد که نقش مهمی در رشد تولید صنعتی داشته است.

فرآورده های نفتی،منسوجات و محصولات کاغذی صنایع با رشد منفی شاخص تولید در آبان نسبت به مدت مشابه بوده اند. رشد این صنایع در مهرماه نیز منفی بوده است.

در بین صنایع بزرگ رشد صنعت فلزات اساسی به حدود صفر درصد رسیده و متوسط نرخ رشد فروش در این صنعت به اندکی پایین تر از صفر رسیده است. شاخص تولیدصنعتی شرکتهای بورسی (بر اساس سال پایه ۱۳۹۵) که در انتهای سال ۱۳۹۶به رقم ۱۱۰واحد رسیده بود، در آبانماه ۱۳۹۹به رقم ۱۰۳٫۷واحد رسیده است. به عبارت دیگرعلیرغم رشد تولیددر سال ۹۸و هشت ماهه سال ۱۳۹۹ هنوز کاهش تولیدصنعتی در سال ۹۷جبران نشده است.

نکته جالب این گزارش در مورد خودرو رشد تولید ماهانه آن و تغییر موجودی انبار است، گزارش نشان می دهد رشد ماهانه تولید 11 درصد بوده است و موجودی انبار نیز 18 درصد افزایش یافته است. در گزارش قبلی تحلیل شده بود که یکی از دلایل افزایش موجودی انبار می تواند اختلاف قیمت کارخانه و قیمت بازار باشد به همین دلیل  شرکت ها با مدیریت فروش به دنبال آن هستند که در وضعیت مناسب تری خودرو را وارد بازار کنند. یعنی با حذف فاصله قیمتی به نفع خود بازدهی بیشتری کسب کنند. اما در گزارش جدید پیش بینی شده با توجه به کاهش التهاب بازارها ادامه افزایش موجودی انبار نشانه ای از کاهش تولید در ادامه سال خواهد بود.

  شاخص تولید صنعتی ماهانه

از جمله عواملی که می توان به واسطه آنها رشد تولیدات صنعتی را ارزیابی کرد می توان به هفت عامل «شاخص تولید صنعتی ماهانه»، « موجودی انبار»، «محدودیت مالی »، « صادرات »، « واردات »، « کالاهای واسطه، مصرفی و سرمایه گذاری» و « سودآوری در صنایع» اشاره کرد. گزارش منتشر شده از سوی پژوهشکده پولی و مالی نشان دهنده آن است که بیش از ۲۴۰شرکت صنعتی پذیرفته شده در  بورس  اوراق بهادار و  فرابورس  که به صورت ماهانه گزارش تولید خود را منتشر می کنند بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارند. که با استناد به این آمارها می توان وضعیت تغییرات تولید صنعت کشور را رصد کرد.

ارزیابی صورت گرفته نشان دهنده آن است که رشد تولید صنعتی در طول سال ۱۳۹۷روند کاهشی داشته، اما تقریبا در تمام ماههای سال ۹۸(به جز اسفند ماه) رشد تولید صنعتی روند افزایشی را تجربه کرد؛ با این حال این روند افزایشی نرخ رشد در اسفندماه ۹۸به دلیل شیوع ویروس کرونا و تعطیلی های واحدهای صنعتی متوقف شد و این امر باعث شد تولید شرکتهای صنعتی در فروردین ماه ۹۹نسبت به ماه مشابه سال گذشته حدود ۱۱٫۹درصد کاهش داشته باشد.

البته روند بهبود رشد تولید شرکتهای بورسی ازاردیبهشت ماه  ۹۹ آغاز شده است .در آبان ماه  این روند رو به بهبود ادامه پیدا کرد و رشد شاخص تولید صنعتی شرکتهای بورسی نسبت به مدت مشابه به ۶٫۹درصد رسید. با توجه به اینکه رشد مهرماه ۹۹ حدود ۶٫۲درصد اعلام شده می توان گفت که رشد آبان اندکی بهتر از رشد مهرماه بوده است.

بر این اساس شاخص تولید صنعتی شرکتهای بورسی (بر اساس سال پایه ۱۳۹۵) که در انتهای سال ۱۳۹۶به رقم ۱۱۰واحد رسیده بود، در آبانماه ۱۳۹۹ به رقم ۱۰۳٫۷واحد رسید که کمتر از انتهای سال ۱۳۹۶است. به عبارت دیگر کاهش تولید صنعتی در سال  ۹۷ به حدی بوده است که رشد تولید در سال ۹۸ و هشت ماهه ۱۳۹۹نیز هنوز نتوانسته آن را جبران کند.

 تحلیل موجودی انبار  

اما یکی از نکات مهم در وضعیت تولیدات صنعتی به موضوع تحلیل موجودی انبار شرکت باز می گردد، به همین منظور برای اینکه تحلیل جامعی از چرایی تغییرات در تولید داشته باشیم، بررسی آمار تولید به تنهایی اکتفا نمی کند. در این خصوص بررسی تغییرات در موجودی انبار محصولات و یا مواد اولیه، علاوه بر اینکه تحلیل بهتری از علت تغییرات ارائه می دهد چون شاهدی از وضعیت بازار و تقاضا ارائه می کند، می تواند در پیشبینی روند آتی تولید نیز کمک کند.

دراین زمینه روند تغییرات موجودی انبار نشان می دهد که اولا تغییرات در موجودی انبار در مجموع صنایع در سالهای اخیر (به جز ماه فروردین و اردیبهشت ۹۹که به خاطر شوک کرونا کاهش شدید عرضه وجود داشت) زیر ۳درصد از تولید بوده است.

دوم اینکه با توجه به تحریم های بین المللی و اینکه بسیاری از صنایع زیر ظرفیت اسمی خود تولید می کنند، می توان این فرضیه را مطرح کرد که مهمترین بازدارنده رشد تولید در بین صنایع محدودیت در تقاضای داخلی و خارجی است. از این رو بهبود در تقاضا می تواند محرک رشد تولید به حساب آید. در برهه های زمانی که محدودیت تقاضا وجود دارد و ظرفیت مازاد تولید در بخش عرضه وجود داشته روند رشد تولید و تغییرات موجودی انبار در خلاف جهت هم خواهد بود. به این معنی که چون تغییرات رشد تولید ریشه در افزایش تقاضا دارد و افزایش تقاضا از طریق کاهش موجودی انبار نیز خود را نشان می دهد. از این رو همانطور که مشخص است کاهش و افزایش نمودار رشد تولید صنعتی و تغییرات موجودی انبار در دورههای اخیر در خلاف جهت همدیگر بوده است.

این مورد دوباره در ماه های اخیر (بعد از شوک شیوع کرونا) اتفاق افتاد و رشد مثبت همزمان با کاهش موجودی انبار شد که نشان می دهد تقاضای محصولات صنعتی بهبود پیدا کرده است و رشد فروش از رشد تولید پیشی گرفته است. البته در تمام این دوران شوک شیوع کرونا را از این تحلیل می توان مستثنی کرد چون کاهش تولید در اوایل سال ۹۹ریشه در تعطیلی واحدهای صنعتی و بخش عرضه داشت و در آن کاهش رشد تغییرات عرضه تعیین کننده بوده است.

از سوی دیگر متوسط تغییرات موجودی انبار در ماههای اخیر حدود صفر بوده است. بر اساس آمار ارائه شده در آبان ماه متوسط تغییرات موجودی انبار صنایع بعد از ماهها منفی بودن، مثبت شد. اگر این فرآیند ادامه داشته باشد و متوسط موجودی انبار افزایش یابد می تواند نشان های از کاهش رشد تولید در ماه های آتی باشد.

احتمال ترمز تولید خودرو

در گزارش نشان داده شده است مانند چند ماه گذشته رشد فروش صنعت خودروسازی در آبان ۹۹ حدود ۱۸ درصد کمتر از رشد تولید این صنعت بوده است. این آمار با این واقعیت که تقاضای بیش از حد برای محصولات شرکت های بزرگ خودروسازی در قیمت های در کارخانه وجود دارد، نشان از این دارد که این کم بودن فروش نمی تواند به دلیل نبود تقاضا در این صنعت باشد. البته کاهش التهابات بازارهای دارایی ها و کاهش قیمت های آنها می تواند در فروکش کردن تقاضای محصولات مانند خودرو نقش موثری ایفا کند و به نوعی ترمز رشد بالای این صنعت باشد. روند تولید خودرو و قطعات در آبان نیز در مقایسه با مهر و شهریور کندتر شده است.

محدودیت مالی و رشد صنعت

در  اقتصاد ایران  محدودیت نقدینگی در صنایع همواره از اصلی ترین چالشهای تولیدمحسوب می شود. در این خصوص می توان به این نکته اشاره کرد که از آذر ۹۷تا اسفند ۹۸ رشد تولید در شرکت هایی که محدودیت مالی شدیدتری داشته اند کمتر از رشد تولید شرکتهای با محدودیتهای مالی کمتر است که نشان دهنده اثرگذاری متغیر محدودیت مالی در نوسانات تولید در این شرکتها در بازه زمانی اشاره شده است. البته از دی ماه ۹۸به بعد شکاف رشد تولید بین دو گروه دارای محدودیت مالی و با محدودیت مالی کمتر شده که این امر نشان می دهد  از اواخر سال ۹۸نقش این متغیر در توضیح تفاوت در رشد تولیدات شرکتهای صنعتی کمرنگ تر شده و مانع کمرنگ تری برای رشد تولید به حساب می آید. اما این موضوع برای فروردین  ۹۹ نشان دهنده آن است که کاهش تولید قابل توجه همه گیر اتفاق افتاده که به سبب شیوع کرونا بوده و لذا محدودیت مالی نمی تواند توضیح دهنده این تغییر رشد باشد. لذا در این ماه تفاوتی بین دو گروه دیده نمی شود. ولی دوباره از اردیبهشت۹۹به بعد رشد تولید گروه با محدودیت مالی شدید کمتر از گروه  با محدودیت مالی کم است و این اختلاف رشد بین این دو گروه در ماههای اخیر رو به افزایش است.

صادرات و رشد صنعت

یکی دیگر از عوامل اثرگذار در بخش صنعت به صادرات باز می گردد؛ بطوریکه رشد تولید در برخی صنایع به شدت به بازار صادراتی وابسته است. در این خصوص می توان به وضعیت شرکتهای تولیدی در ماههای ابتدایی سال 98 اشاره کرد، در این دوره رشد تولید در شرکت های صادرات محور بیشتر از شرکتهای کمتر صادرات محور بوده است، با این شرایط می توان گفت محدودیت های صادراتی نه تنها مانعی جدی برای رشد منفی صنعت نبوده بلکه باعث بهبود وضعیت کلی صنعت نیز شده است.

واردات و رشد صنعت

از سوی دیگر به دلیل اینکه درجه وابستگی به واردات در بین صنایع و حتی شرکتهای مختلف، متفاوت است، بدیهی است مشکلی مانند تحریم که واردات را مختل می کند بر روی صنایع وابسته تر اثر بیشتری دارد. برای اینکه اثر واردات بر رشد تولید صنایع مشخص شود شرکتها بر اساس درجه وابستگی به واردات به دو گروه واردات محور شدید و واردات محوری کم تقسیم شده اند.

ارزیابی های صورت گرفته نشان دهنده آن است که درماه های گذشته تفاوت رشد شرکتهای واردات محور با سایر شرکتها قابل ملاحظه بوده و کاهش رشد تولید صنعتی در ماههای قبل عمدتا ناشی از کاهش رشد تولید شرکت های واردات محور بوده است. به طوریکه در شهریور ماه شرکتهای واردات محور رشد منفی ۱۲٫۴درصدی داشته اند و رشد شرکتهای غیرواردات محور تنها منفی ۱٫۵درصد بوده است. اما در مهرماه این شکاف رشد کاهش یافته و رشد شرکتهای واردات محور در این ماه به طور متوسط به ۵٫۵درصد کمتر از سایر شرکتها رسید و این اختلاف در دی ماه عدد ۱٫۵درصد را ثبت کرد. در بهمن ماه نیز بعد از بیش از یک سال و نیم رشد تولید شرکتهای واردات محور از رشد تولید شرکتهای دیگر بیشتر شده است. از این رو می توان گفت که شرکتها توانسته اند خود را با محدودیتهای ناشی از تحریمها وفق دهند و تولیدات بر پایه واردات روند مثبتی داشته باشد. از اینرو می توان گفت که در ماههای اخیر محدودیتهای وارداتی مانع اصلی برای رشد تولید صنعتی نبوده است و متوسط رشد دو گروه شرکت با وابستگی شدید به واردات وسایر شرکتها در زمستان ۹۸کمتر از ۲درصد بوده است و شوک به تولید ناشی از شیوع کرونا در شرکتهای واردات محور اثر کمتری نسبت به سایر شرکتها داشته است.

کالاهای واسطه، مصرفی و سرمایه گذاری

براساس ارزیابی های صورت گرفته تولید صنایع را می توان بر اساس ماهیت و کارکرد محصولات به سه گروه کالاهای مصرفی، واسطه ای و سرمایه ای تقسیم کرد. از آنجایی که عوامل اثرگذار بر روی این کالاها با همدیگر متفاوت است، طبیعی است که روندهای متفاوتی داشته باشند. از این رو بررسی تولیدات در این طبقه بندی ها می تواند به درک عوامل موثر بر روند تغییرات تولید کمک کند. ارزیابی های صورت گرفته نشان دهنده آن است که در این بخش دو دلیل برای افت بیشتر تولید کالاهای نهایی وجود دارد. اول اینکه این محصولات عموما واردات محور بوده و وابستگی به واردات در بین این محصولات بیشتر از محصولات واسطه ای است. ثانیا بازار هدف محصولات واسطه ای عمدتا صادراتی هستند و از آنجا که رشد صادرات با افزایش  نرخ ارز  صرفه بیشتری نیز داشته است، طبیعی است که کاهش تولید در محصولات واسطهای به اندازه محصولاتی که بازارهدف آنها داخلی است باشد.

 سودآوری در صنایع

از سوی دیگر اگرچه سودآوری در شرکت ها و صنایع مسئله مالی به حساب می آید ولی باید به این نکته توجه کرد که برای تداوم تولید و پایداری رشد در صنایع داشتن حاشیه سود مطمئن از الزامات به شمار می آید.

وضعیت سوآوری شرکتهای تولید بورس نشان دهنده آن است که سود اسمی شرکتها در سه ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۹نسبت به مدت مشابه  سال قبل ۲۰٫۵۷درصد افزایش داشته است. این نرخ رشد سود اسمی در مقایسه با نرخ رشدی که در سال ۱۳۹۸بدست آمده است که ۵۶٫۸درصد  کاهش در نرخ رشد سود اسمی را نشان می دهد. این کاهش نرخ رشد را می تواند به شیوع کرونا و تعطیلی برخی واحدها نسبت داد چرا که این کاهش نرخ رشد در شش ماهه جبران می شود و مجموع سود اسمی ۴۱۹شرکت در شش ماهه ۱۳۹۹حدود ۶۴٫۸درصد رشد می کند.

اما اینکه کدام صنایع در رده صنایع سود آور قراردارند می اند به وضعیت صنایع مهم پرداخت.   در بین صنایع مهم شرکتهای خودروسازی و ساخت قطعات بدترین وضعیت را از نظر سودآوری دارند؛به گونه ای که از مجموع ۳۶شرکت در بازه سال ۱۳۹۸، سه ماهه ۱۳۹۹و شش ماهه ۱۳۹۹به ترتیب ۱۰ ،۱۵و ۱۰شرکت زیانده دارند و در مجموع سود خالص کل شرکتهای این صنعت در دورههای اخیر منفی بوده است. اگرچه زیان شرکتهای این صنعت در سال ۹۸نسبت به سال ۹۷کاهش ۵۴درصدی داشته است ولی به رشد مثبت نرسیده است و به علاوه زیان این شرکتها در سه ماهه و شش ماهه ۱۳۹۹نسبت به مدت مشابه سال قبل بیشتر شده است. در بین صنایع رشد سود اسمی صنایع دارویی و محصولات غذایی به طور قابل ملاحظهای بیشتر از صنایع دیگر بوده است بگونه ای که در شش ماهه ۱۳۹۹رشد سود خالص اسمی صنایع دارویی و محصولات غذایی نسبت به مدت مشابه به ترتیب ۸۳٫۵و ۱۹۵درصد بوده است. صنایع محصولات شیمیایی و فلزات اساسی که عمدتا صادراتی هستند نیز در شش ماهه ۱۳۹۹رشد سود خالص اسمی به ترتیب ۴۸٫۳و ۶۴٫۷درصدی داشته اند. این نرخهای رشد نسبت به نرخهای رشد سود این صنایع در سال ۹۸افزایش داشته است