هرآنچه که در باره فلج خواب یا بختک باید بدانید | علل و درمان فلج خواب

فلج خواب چیست؟

هنگام خواب، بدن شل می شود و ماهیچه های ارادی حرکت نمی کنند. این امر از صدمه زدن افراد هنگام اجرای رویاها جلوگیری می کند. ممکن است فرد در حالی که بدنش در این حالت آرام است از خواب بیدار شود. این فلج خواب است. فلج خواب رخ می دهد در زمان بین بیداری و خواب در طول دوره، افراد ممکن است توهمات هیپنوپومپی یا هیپناگوژیک را تجربه کنند که می تواند بینایی، شنوایی و حسی باشد. اینها توهماتی هستند که به ترتیب هنگام بیدار شدن یا به خواب رفتن فرد رخ می دهند.

فلج خواب به معنی احساس ناتوانی در حرکت چه در شروع خواب و چه پس از بیداری است.

در این حالت فرد هوشیاری کامل دارد، اما ممکن است احساس کند فشاری بر او وارد شده یا دچار احساس خفگی می شود.

در مواردی، این حالت با حس ترس و وحشت نیز همراه است. فلج خواب مسئله ای نیست که زندگی و حیات فرد را تهدید کند، اما منجر به اضطراب و نگرانی خواهد شد.

فلج خواب گاهی با دیگر اختلالات خواب مثل حمله خواب نیز همراه می شود. این نوع اختلال اغلب در دوره جوانی شروع شده و در بیست و سی سالگی به ندرت اتفاق می‌افتد و به هیچ وجه جدی و خطرناک نیست.

انواع فلج خواب کدامند؟

در ادبیات پزشکی، معمولاً از دو اصطلاح برای دسته‌بندی فلج خواب استفاده می‌شود:

• فلج خواب منفرد (Isolated sleep paralysis) زمانی است که فرد فقط یکبار تجربه فلج خواب را داشته باشد.
• فلج خواب مکرر(Recurrent sleep paralysis)  زمانی که فرد بارها تجربه فلج خواب را داشته باشد.

فلج خواب چه حسی دارد؟

علامت اساسی فلج خواب، آتونی یا ناتوانی در حرکت بدن است. این حالت مدت کوتاهی پس از به خواب رفتن یا بیدار شدن از خواب رخ می‌دهد و در طول یک اپیزود، فرد احساس بیداری می‌کند و نسبت به ناتوانی در حرکت دادن عضلات خود آگاهی دارد.

طبق تخمین‌های صورت گرفته، ۷۵ درصد از فلج خواب ها شامل توهماتی است که از رویاهای معمولی متمایز هستند. این توهمات هم مانند آتونی، می‌توانند هنگام به خواب رفتنیا بیدار شدن از خواب رخ دهند.

چه چیزی باعث فلج خواب می‌شود؟

علت دقیق فلج خواب یا بختک ناشناخته است.  پژوهشگران عوامل مختلفی را در ابتلا به فلج خواب موثر می دانند.

• اختلالات خواب و سایر مشکلات خواب، قوی ترین همبستگی‌ را با فلج خواب منفرد نشان داده‌اند.
• نرخ بالاتر فلج خواب(۳۸٪ در یک مطالعه) توسط افراد مبتلا به آپنه خواب گزارش شد که یک اختلال خواب ناشی از وقفه‌های مکرر در تنفس است.
• همچنین مشخص شده که فلج خواب، در افراد مبتلا به گرفتگی عضلات پا در شب، شایع تر است.
• علائم بی خوابی مانند سخت به خواب رفتن و خواب آلودگی بیش از حد در طول روز با فلج خواب مرتبط است.
• افرادی که ریتم شبانه روزی آنها با چرخه روز و شب محلی آنها همخوانی ندارد، مانند افراد دچار جت لگ و کارگران شیفتی ، احتمالاً در معرض خطر بیشتری برای فلج خواب قرار دارند.
• برخی از بیماری‌های سلامت روان با فلج خواب در ارتباط هستند. ظاهراً افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی، از جمله اختلال هراس، به احتمال بیشتری این وضعیت را تجربه می‌کنند.
• برخی از قوی‌ترین ارتباط‌ها در افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و افراد در معرض سوء استفاده جنسی در دوران کودکی یا سایر انواع ناراحتی‌های جسمانی و عاطفی به دست آمده است.
• قطع ناگهانی مصرف الکل یا داروهای ضد افسردگی هم می‌تواند منجر به بازگشت خواب REM شود که می‌تواند باعث فلج خواب نیز شود.
• طبق مطالعات، افراد دارای سابقه خانوادگی فلج خواب در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به این اختلال قرار دارند، اما هیچ مبنای ژنتیکی خاصی شناسایی نشده است.
• طبق برخی از مطالعات هم نشان داده افرادی بیش از اندازه خیال پرداز هم، به احتمال بیشتر در معرض فلج خواب هستند. همچنین ارتباط احتمالی میان فلج خواب و کابوس‌های واضح یا رویاهای شفاف وجود دارد.

البته یادمان باشد همه عواملی که در بالا ذکر شد با فلج خواب ارتباط دارند. اما نمی توان گفت که آیا این عوامل علت فلج خواب هستند یا نه؟

آیا فلج خواب یک مشکل جدی است؟

فلج خواب برای اکثر افراد، مشکلی جدی ایجاد نمی‌کند. این بیماری به عنوان یک بیماری خوش خیم طبقه بندی می‌شود و معمولاً آنقدر اتفاق نمی‌افتد که مشکلات سلامتی قابل توجهی ایجاد کند. و اکثر افراد هم وقتی  متوجه می شوند که مشکلشان یک اختلال شناخته شده بدون عوارض جانبی است؛ خیالشان آسوده تر می شود. برخی از افراد به دلیل ناشناخته بودن مشکلشان دچار شرمندگی یا ترس از دیوانه شدن می شوند.

با این حال، تخمین زده می‌شود که ۱۰٪ از افراد، دوره‌های مکرر یا آزاردهنده زیادی را تجربه می کنند که باعث می شود برای خوابیدن دچار مشکل شوند. مثلا برخی از افراد مبتلا به بختک از خوابیدن می ترسند و برخی از تنهایی خوابیدن می ترسند.

درمان بختک یا فلج خواب چیست؟

به دلیل آنکه علت دقیق فلج خواب کاملا مشخص نیست هنوز درمان دقیق و مشخصی برای آن ایجاد نشده است.

اولین قدم در درمان بختک یا فلج خواب، صحبت با روانشناس به منظور شناسایی و رسیدگی به مشکلات زمینه‌ای دخیل در فراوانی یا شدت اپیزودها است. به عنوان مثال، این فرایند می‌تواند درمان نارکولپسی یا اقداماتی برای مدیریت بهتر آپنه خواب را در بر بگیرد.

چون فلج خواب با مشکلات عمومی‌خواب در ارتباط است، پس بهبود بهداشت خواب یک روش رایج در پیشگیری از فلج خواب است. بهداشت خواب به محیط اتاق خواب و عادات روزانه فرد اشاره دارد که بر کیفیت خواب تأثیر می‌گذارد.

نمونه‌هایی از نکات خواب سالم که می‌تواند به بهداشت خواب بهتر و استراحت شبانه پایدارتر کمک کند؛ عبارتند از:

• هر روز برای خوابیدن و بیدار شدن، به ویژه در آخر هفته‌ها، از برنامه زمانی یکسانی پیروی کنید.
• داشتن یک برنامه روتین قبل از خواب به حفظ آرامش و آسایش شما کمک می‌کند.
• تخت خودتان را متناسب با نیازتان به بهترین تشک و بالش مجهز کنید.
• نفوذ نور یا سر و صدا به اتاق خواب را محدود کنید.
• کاهش مصرف الکل و کافئین به خصوص در هنگام عصر.
• حداقل نیم ساعت قبل از خواب، وسایل الکترونیکی از جمله تلفن همراه را کنار بگذارید.

منبع : بهشتیان