برق برای چه کسانی رایگان شد؟
سال گذشته بود که مقامات دولت دوازدهم وعده برق رایگان را داده بودند و بر این اساس قرار بود برق ۳۰ میلیون مشترک کم‌مصرف رایگان شود.
به‌طوری که یک مشترک ممکن است در چند دوره مشمول تخفیف صددرصدی شده باشد و اکنون در آمار ۳۰ میلیون مشترک قرار گرفته است. آن‌طور که گفته شده، برق رایگان که نام آن را برق امید گذاشته‌اند، مصوبه اسفند ۸۵ است که این موضوع در صنایع بالادستی کشور نیز به چشم می‌خورد.
در این مصوبه آمده بود به وزارت نیرو اجازه داده می‌شود از زمان ابلاغ این تصویب‌نامه، از مشترکان خانگی مناطق عادی و ماه‌های عادی مناطق گرمسیر که مصرف ماهانه آن‌ها بیش از الگوی مصرف است، علاوه‌بر بهای برق مصرفی، به ازای هر کیلووات ساعت مصرف مازاد، جرایمی براساس متوسط بهای برق ماهانه مشترک (حاصل تقسیم برق ماهانه بر انرژی مصرفی ماهانه) و ضرایب معرفی‌شده دریافت کند.
در بند دیگر این مصوبه نیز آمده است بهای برق ماهانه مشترکان خانگی با مصارف ماهانه صفر تا ۸۰ کیلووات ساعت بخشوده شود. بهای برق ماهانه مشترکان خانگی مناطق گرم یک و دو، به ترتیب با مصارف ماهانه صفر تا ۱۹۰ و صفر تا ۱۵۰ کیلو وات ساعت بخشوده و بهای برق ماهانه سایر مشترکان مناطق یادشده با تعرفه‌های برق سال ۱۳۸۳ محاسبه شود. برخی کارشناسان بر این باورند تخفیف صددرصدی نوعی مشوق برای کاهش مصرف است، اما برای مشترکانی که بیش از متوسط مصرف دارند، باید هزینه برق برای آن‌ها تصاعدی محاسبه شود. موضوعی که مقامات شرکت توانیر اکنون آن را به کار گرفته‌اند و احتمالا این رویه یکی از راه‌های حذف یارانه انرژی پنهان برای مدیریت بهتر مصرف است. گزارشی که در ادامه می‌خوانید، جزئیاتی از چگونگی محاسبه برق رایگان است.
مشترکان برق به طور کلی به سه دسته کم‌مصرف، خوش‌مصرف و پرمصرف تقسیم می‌شوند. خوش‌مصرف‌ها و کم‌مصرف‌ها ۸۵ درصد مشترکان صنعت برق کشور را تشکیل داده و فقط ۱۵ درصد مشترکان در دسته پرمصرف‌ها قرار دارند. اما نکته قابل توجه اینجاست که ۱۵ درصد پرمصرف جامعه، بیش از ۸۵ درصد مشترکان کم‌مصرف و خوش‌مصرف، برق مصرف می‌کنند. از آنجا که برق قابل ذخیره‌سازی نیست، دولت می‌تواند با مدیریت در بخش مصرف، مازاد تولید خود را به کشور‌های همسایه صادر کند.
اقدامی که در عراق سال‌هاست اجرا می‌شود. میزان مصرف برق اقلیم هم در محاسبه قبوض برق تاثیر‌گذار است و براین اساس استان‌ها به مناطق عادی و مناطق گرمسیری یک، دو، سه و چهار تقسیم می‌شوند که البته اکثر استان‌های کشور در مناطق عادی هستند. مناطق گرمسیری براساس میزان دما و رطوبت هوا تقسیم‌بندی شده‌اند و الگوی مصرف برای تخفیف صددرصدی ۱۰۰ کیلووات ساعت و برای مناطق گرمسیری ۴۰۰ کیلووات ساعت است. مشترکانی که در مناطق عادی کمتر از ۱۰۰ کیلووات ساعت برق مصرف کنند، مشمول تخفیف صددرصدی، تا ۳۰۰ کیلووات ساعت با ۷درصد افزایش قیمت نسبت به سال گذشته، تا ۶۰۰ کیلووات ساعت ۱۶ درصد جریمه و از ۶۰۰ کیلووات ساعت بیشتر هم با اعداد تولید برق تجدیدپذیر محاسبه می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد ۷۰ درصد مشترکان خانگی تهران کمتر از ۳۰۰ کیلووات ساعت برق مصرف می‌کنند و تهران یک منطقه عادی است و الگوی مصرف آن در ماه‌های غیرگرم ۳۰۰ کیلووات ساعت و برای تخفیف صددرصدی ۱۰۰ کیلووات ساعت است.
محمدحسن متولی‌زاده، مدیرعامل شرکت توانیر گفت: «از ابتدای سال‌جاری تاکنون بیش از ۸۵ میلیون قبض برق برای ۳۰ میلیون مشترک خانگی صادر شده که از این رقم بیش از ۹۳ درصد معادل ۲۷ میلیون مشترک به‌دلیل رعایت الگوی مصرف ماهانه کمتر از ۵۰ هزار تومان صورتحساب دارند.» وی اضافه کرد: «تعداد بسیار محدودی در حد ۲ درصد از مشترکان که بیشتر از دو برابر الگوی تعیین‌شده مصرف کرده‌اند، به‌دلیل مصارف مازاد بر الگو (بالاتر از ۶۰۰ کیلووات ساعت) صورتحساب آن‌ها با نرخ انرژی تجدیدپذیر محاسبه‌شده و قبوض آن‌ها افزایشی بوده است. براساس مصوبه مجلس، در بودجه اعلام شده، برای مصارف بالاتر از الگوی منطقه‌ای یارانه‌ای پرداخت نشود، لذا برق تجدیدپذیر به این معناست که دیگر یارانه‌ای برای آن تعلق نمی‌گیرد و این موضوع توسط وزارت نیرو تایید و ابلاغ شده است.»
۸۵ درصد مشترکان خوش‌مصرف هستند
غلامعلی رخشانی‌مهر، معاون هماهنگی توزیع توانیر در این‌باره گفته ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار مشترک خانگی از آبان سال گذشته تاکنون مشمول تخفیف صددرصدی بهای برق شده‌اند. وی با اشاره به این‌که تعداد کل قبوض صادر شده برای مشترکان خانگی ۲۲ میلیون قبض بوده است، افزود: «با توجه به تعداد کل قبوض صادر شده، تخفیف صددرصدی برای ۱۰ میلیون ۶۰۰ هزار مشترک یعنی هر مشترک خانگی ۲/۱ دوره قبض رایگان دریافت کرده است که باتوجه به دوماهه بودن هر دوره، مشترکانی که مشمول تخفیف صددرصدی شده‌اند؛ چهار ماه پولی برای برق پرداخت نکردند.
رخشانی‌مهر با اشاره به این‌که الگوی مصرف در تخفیف صددرصدی برای مناطق عادی مانند تهران ۱۰۰ کیلووات ساعت و برای منطقه گرمسیری یک مانند بوشهر ۴۰۰ کیلووات ساعت است، گفت: «در این مدت ما در مناطقی مانند اهواز، بوشهر و بندرعباس که دارای دمای بالا و رطوبت بسیار زیادی هستند هم مشترکان مشمول تخفیف صددرصدی داشتیم.»
معاون شرکت توانیر با بیان این‌که ۸۵ درصد مشترکان خانگی تا ۶۰۰ کیلووات ساعت و بخش عمده‌ای از این تعداد در قالب الگوی مصرف، برق مصرف کردند، ادامه داد: «۲۵ درصد مشمول تخفیف صددرصدی شدند، ۳۶ درصد از مشترکان کمتر ۳۰۰ کیلووات ساعت مصرف کردند و فقط افزایش ۷ درصدی بهای برق را پرداخت کردند و ۲۴ درصد هم تا ۶۰۰ کیلووات ساعت در یک دوره دو ماهه برق مصرف کردند که علاوه‌بر افزایش ۷ درصدی قیمت برق، ۱۶ درصد نیز جریمه پرداخت کردند.»
نحوه محاسبه قبض برق
عبدالامیر یاقوتی درباره موضوع کاهش تعرفه برق مشترکان توضیح داده براساس مصوبه ابلاغی؛ اگر مشترکان خوش‌مصرف مناطق عادی در ماه‌های معمولی زیر ۸۰ کیلووات ساعت و در مناطق گرم در ماه‌های گرم سال کمتر ۱۰۰ کیلووات ساعت مصرف برق داشته‌اند، مشمول برق رایگان شده‌اند.
به شرط این‌که مکان مربوطه تفرجگاه و منازل موقت نباشد. بر همین اساس از تاریخ ۱/۸/۹۹ قبوض برقی که شامل شرایط مذکور بوده‌اند با مبلغ صفر محاسبه و صادر شده که تعداد این مشترکانی که مشمول بخشودگی یا تخفیف برق امید شده‌اند، از ابتدای آبان سال گذشته تا پایان تیر امسال نزدیک ۹ میلیون و ۹۱۰ هزار مشترک بوده که این میزان نسبت به کل مشترکان خانگی (۳۰ میلیون مشترک) یک‌سوم است.
طی پنج دوره (از ابتدای آبان سال گذشته تا پایان تیرماه) که طرح برق رایگان اجرا شده، هر مشترک ممکن است بین یک تا پنج بار شامل قبض برق رایگان و صفر شده باشد. وی درباره مشترکان پرمصرف گفت: «براساس قانونی که به وزارت نیرو ابلاغ شده و این وزارتخانه متناسب با آن تعرفه‌ها را تنظیم می‌کند، سالانه مبلغی بر نرخ قبوض برق اضافه می‌شود که بر این اساس کلیه مصارف در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۷ درصد افزایش پیدا کرده است، طبق همین قانون مشترکانی که بیش از الگو مصرف می‌کنند، علاوه بر ۷ درصد افزایش سالانه ۱۶ درصد دیگر هم به نرخ برق‌شان افزوده می‌شود.»
یاقوتی درباره میزان کاهش مصرف برق در زمان اجرای طرح برق رایگان توضیح داد: «احصای یک آمار بین عوامل مختلف مثل کرونا و گرمای هوا که امسال هم با آن درگیر بودیم، خیلی سخت است. ولی ذاتا وقتی تعرفه برق افزایش پیدا می‌کند، تصور بر این است که مشترکان کاهش مصرف داشته باشند، ولی بعضا هم ممکن است این اتفاق نیفتد. یعنی سیگنال آنقدر ضعیف باشد که نه‌تن‌ها مصرف کاهش پیدا نکند، بلکه افزایش هم پیدا کند؛ بنابراین نمی‌توان گفت که طرح برق امید چه میزان منجر به کاهش مصرف شده است.»
وی یادآور شد: «در هر حال ویژگی برق رایگان این بود که مشترکان پرمصرف را تحت‌تاثیر قرار دهد و با اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی به استفاده از انرژی خورشیدی ترغیب شوند تا بخشی از مصارف خود را تامین کنند. در این‌خصوص اخطار لازم داده شده و در بند‌های قانونی از جمله بند «د» تبصره ۱۵ هم عنوان شده با بهره‌گیری از لوازم اندازه‌گیری و کنتور‌های هوشمند، از جمله تفاوت قیمت انرژی با انرژی خورشیدی، نسبت به کاهش مصرف اقدام کنند. اما در عین حال عوامل مخالف آن هم وجود دارد، به عنوان مثال گرمای هوا می‌تواند مزید بر علت شود و میزان مصرف خانگی افزایش یابد.
نحوه محاسبه هم به این صورت است که اگر مشترک در پله اول محاسبه قرار گیرد، محاسبه هر کیلووات ساعت ۶۰ تومان است و اگر وارد پله دوم شود، محاسبه برق او به ۷۰ تومان افزایش می‌یابد. با افزایش مصرف وارد پله سوم خواهد شد که محاسبه براساس رقم ۱۵۰ تومان است.
به این صورت که اگر یک مشترک ۱۰۰ کیلوات مصرف برق داشته باشد، برق براساس ۶۰ تومان محاسبه خواهد شد و هزینه برق ۶۰۰۰ تومان می‌شود، اما اگر ۱۰۰ کیلووات ساعت مصرف کند با این‌که مصرف ۱۰ برابر شده، اما هزینه پرداختی آن چندین برابر می‌شود و این موضوع باعث می‌شود افراد در مصرف برق صرفه‌جویی کنند. ضمن این‌که تنها ۲ درصد مشترکان بدمصرف هستند و مصرف بالایی دارند.»
لوازم خانگی کم‌مصرف بخرید
طبق اعلام وزارت نیرو، براساس بند «ی» تبصره ۸ قانون بودجه ۱۴۰۰، وزارتخانه‌های نفت و نیرو موظفند در سال ۱۴۰۰ تعرفه‌های آب، برق و گاز مشترکان خانوار‌های کشور را به‌گونه‌ای اصلاح کنند که با رعایت مناطق جغرافیایی کشور، تعرفه مشترکان کم‌مصرف خانوار‌های محروم تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی برابر صفر، مشترکان تا الگوی مصرف به صورت یارانه‌ای و مشترکان پرمصرف بالاتر از الگوی مصرف به‌صورت غیریارانه‌ای و براساس الگوی افزایش پلکانی (آی. بی. تی) تعیین شود. طبق این داده‌ها، مشترکان بدمصرف که تعداد آن‌ها به ۸۵۰ هزار مشترک می‌رسد، بیش از دو برابر الگوی تعیین‌شده مصرف داشته‌اند و طبق مصوبه مجلس، یارانه انرژی آن‌ها حذف شده است.
در قبوض برق تابستان ۱۴۰۰ به دلیل گرمای قابل توجه، رقم‌های بالای قبض برق برای کمتر از ۲ درصد مشترکان بسیار پرمصرف دیده می‌شود که کاملا منطبق با مصرف آنهاست. مشترکانی که قبض برق بالایی دارند، باید علت را در میزان و نحوه مصرف برق خود جست‌وجو کنند، چراکه تعرفه برق گروه پرمصرف بدون یارانه انرژی محاسبه می‌شود. یکی از مهم‌ترین علت‌های مصرف بالای برق بخش خانگی در تابستان، استفاده از سیستم‌های سرمایشی متعدد یا وسایل برقی غیراستاندارد است که مصرف برق چندبرابری را در خانوار رقم می‌زند، بنابراین برای تهیه لوازم خانگی، حتما باید به برچسب انرژی هر محصول و میزان برق مصرفی آن توجه داشت.
منبع: جام جم
