عوارض دردسرساز قرص شب‌های امتحان برای کودکان بیش فعال

 والدینی که کودکان بیش فعال با یا بدون نقص توجه دارند، عموما در مورد مصرف داروها به خصوص ریتالین که شایع ترین داروهای مصرفی این کودکان است، نگرانی های زیادی دارند. از جمله اینکه این دارو بر روی چه قسمتی از مغز تاثیر می گذارد، میزان اثر آن چقدر است؟ آیا برای همه کودکان مفید است؟ آیا عوارض دارد؟ چگونه با عوارض این دارو می توان مقابله کرد؟ تا کی به مصرف آن باید ادامه داد؟ و بسیاری از سوالات دیگر، که در مقاله حاضر سعی در پاسخگویی به اینگونه سؤالات را خواهیم داشت.

رایج ترین دارو برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه دارویی به نام «متیل فنیدیت» با نام تجاری «ریتالین» است. این دارو به شکل قرص در بازار دارویی موجود است. ریتالین با اثر بر قشر مغز و تالاموس از بازجذب مجدد دوپامین در سلول های عصبی جلوگیری می کند (دوپامین یکی از مواد شیمیایی است که در انتقال عصبی نقش دارد).

مدت اثر این دارو چهار تا شش ساعت است؛ بنابراین باید این دارو را یک یا دو بار در روز مصرف کرد. بین کودکان از نظر پاسخ هایشان به این داروها تفاوت های زیادی وجود دارد، برخی کودکان سریعا و به مقدار کم دارو پاسخ می دهند، در حالی که کودکان دیگر فقط به مقدار زیاد دارو پاسخ می دهند. در صورت عدم تاثیر این دارو در مورد فرزندتان، باید با پزشک مشورت کنید تا علت را بیابد.

آنچه اثبات شده این است که استفاده از داروهای محرکی همچون ریتالین موجب کاهش بیش فعالی، افزایش توجه، کاهش تکانشگری، کاهش رفتارهای منفی، بهبود تعامل اجتماعی و افزایش موفقیت تحصیلی (دارو بر هوش آنها تاثیر نمی گذارد، بلکه به آنها کمک می کند قابلیت های اصلی را به نحو مؤثرتری به کار برند) تا حدود 80-70 درصد می شود. این مقدار اثربخشی در مطالعات مختلف اثبات شده است و این یعنی هیچ جای شکی برای استفاده از این دارو باقی نمی ماند.

در واقع و به زبانی شفاف تر، ریتالین جزو داروهایی است که برای درمان کودکان بیش فعال خط اول درمان توسط پزشک تشخیص داده می شوند و البته احتمال عوارضی برای آن مطرح است. ناگفته نماند که همه داروها دارای عوارض هستند اما وقتی دارو توسط پزشک تجویز می شود، سود و مزیت آن با احتمال عوارض سنجیده می شود و بعد از تشخیص قطعی، دارو داده می شود. مانند انسولین که برای بیماری دیابت تجویز می شود؛ کسی که دیابت ندارد اگر به او انسولین تزریق شود حتما وارد شوک خواهد شد و باید بستری شود؛ ریتالین هم دارویی است که فقط اگر با تشخیص قطعی بیش فعالی توسط پزشک داده شود، حتما باید در آن استفاده کرد.

عوارض این دارو قابل کنترل است. پزشکان عموما قبل از تجویز این دارو یک ارزیابی قبل از درمان، که دربرگیرنده بررسی عملکرد قلبی بیمار، وجود اختلالات حرکتی و عملکرد کبدی و کلیوی است، انجام می دهند و در صورت وجود مشکل در این اعضا و اختلالات متابولیسم، میزان مصرف داروها را کاهش یا از داروی دیگری استفاده می کنند.

قبل از آنکه به عواض این دارو و روش های کنترل آن اشاره بکنیم، توجه شمار را به این نکات جلب می کنم که دارو درمانی برای کودکان بیش فعال دارای تاثیر فوق العاده اما کوتاه مدتی بر علائم رفتاری آنان است. به محض قطع مصرف دارو نشانه های بیش فعالی با همان شدت قبلی ظاهر می شود. بسیاری از والدین نیز در مورد استفاده از این داروها دچار تردیدند و رغبت چندانی به استفاده از این داروها برای درمان فرزندشان نشان نمی دهند. همچنین به علت اینکه ثابت شده این بیماری ناشی از عدم تعادل مواد شیمیایی مغز و ارثی است، مصرف این دارو ممکن است طولانی مدت باشد. بنابراین به دلیل کوتاه مدت بودن اثر این دارو و خاصیت مهارکنندگی آن، و نگرانی والدین از عوارض بلندمدت و همچنین برای هدایت درست این کودکان باید از مداخلات روانشناختی و رفتاری، در کنار این دارو بهره برد.

شایع ترین عوارض جانبی ناشی از مصرف ریتالین عبارتند از بی اشتهایی، تهوع، کاهش وزن، بی خوابی، کابوس های شبانه، گیجی، تحریک پذیری، ملال، کج خلقی، بی قراری که عموما زیر نظر پزشک قابل کنرتل هستند.

می تواید برخی روش های کنترل آن را در جدول زیر مشاهده کنید؛ اما به یاد داشته باشید از این روش ها قبل از مشورت با پزشک استفاده نکنید. برخی عوارض مانند افزایش تیک ها نیز غالبا پس از مدتی خود به خود از بین می روند. شاید مهمترین عارضه جانبی این داروها، بروز وابستگی فیزیکی و روانی است که نشان می دهد، مصرف این دارو باید زیر نظر پزشک تجویز کننده، قرار گیرد.

اثرات جانبی

بازی یک ریتالین است!

یکی از مواردی که متخصصان برای درمان و کاهش علائم اختلال بیش فعالی نقص توجه توصیه می کنند، انجام فعالیت های ورزشی و تفریحی برای این کودکان است. متخصصان می گویند ورزش تمرکز را بهبود می بخشد و جریان انتقال دهنده های عصبی را افزایش می دهد. پونتم یکی از پژوهشگران در زمینه این بیماری درباره ورزش به عنوان یک درمان متناوب برای اختلال بیش فعالی نقص توجه معتقد است: تاثیر ایروبیک بر روی مغز مشابه ریتالین یا دیگر داروهای تحریک زای روانی است که تاثیری موقتی دارند. این ورزش می تواند تاثیرات مثبت دیگر بر سلامت روانی و فزییکی کودک شما داشته باشد.

پژوهشگران دانشگاه ایلی نویز بر اساس مطالعات خود دریافته اند، فعالیت های خارج از خانه مانند استفاده از اوقات فراغت، رفتن به پارک، شهربازی، ورزش و ... برای این کودکان مفید است. طبق مطالعاتی که در سپتامبر 2004 در مجله آمریکایی سلامت عمومی انجام شد، نتیجه این درمان روی کودکان پنج تا هجده ساله، کاهش شدید علائم را نشان می دهد.

در واقع فعالیت های فیزیکی همواره به سود مبتلایان به اختلال بیش فعالی نقص توجه است. ورزش و تحرک انرژی اضافی کودک را تخلیه می کند، مغز را به فعالیت وامی دارد و تحریکش می کند. همچنین شرکت در بازی ها و کارهای گروهی مهارت های اجتماعی او را تقویت می کند و پیروی از نظم و انضاط را تعلیم می دهد. البته زمانی پیش می آید که کودک خجالتی است و تمایل به شرکت در گروه ها و بازی های تیمی را ندارد؛ در این حالت بازی های انفرادی مثل دونچرخه سواری یا شنا می توانند مناسب و کمک کننده باشند. همچنین هنر و سرگرمی های ذهنی می توانند، مفید باشند. مثلا نقاشی کشیدن، کاردستی درست کردن یا موسیقی، فعالیت هایی هستند که فرصت های خلاقانه ای را فراهم می کنند.

نکته مهمی که در این مقوله وجود دارد، نظارت بر پیشرفت کودک است. اگر ببینیم در انجام کار خاصی مثلا ورزش فوتبال یا نقاشی پیشرفتی ندارد، باید فعالیت دیگری را جایگزین آن کنیم. آگاهی از محدودیت ها، توانایی ها، علاقه ها و خواست های حقیقی کودکان بیش فعال، به پدر و مادری هاشان کمک می کند تا بهتر و ساده تر از پس تعدیل و حل این مشکل برآیند.

منبع : بیتوته