بیوگرافی کامل استاد محمدرضا شجریان + تصاویر

چکیده ای از بیوگرافی استاد محمدرضا شجریان :

نام اصلی : محمدرضا شجریان

نام مستعار : سیاوش بیدگانی (تا قبل از دههٔ ۱۳۵۰)

تولد : ۱ مهر ۱۳۱۹ مشهد

ملیت : ایرانی

سبک‌(ها): موسیقی اصیل ایرانی

ساز(ها) : سنتور

سال‌های فعالیت آواز: ۱۳۴۶ تا کنون

همسرها : فرخنده گل افشان 

کتایون خوانساری

فرزندان : راحله

افسانه

مژگان

همایون

رایان 

محمدرضا شجریان اول مهر ماه ۱۳۱۹ در مشهد متولد شد. ۵ ساله بود که در خلوت کودکانه‌اش آواز می‌خواند، ۱۵بهمن ۱۳۲۶ به کلاس اول می‌رود و یک سال بعد به آموزش تلاوت قرآن‌کریم نزد پدر می‌پردازد. در ۹ سالگی تلاوت قرآن را آغاز می‌کند و یک سال بعد این کار را  در میتینگ‌ها و اجتماعات سیاسی آن سال‌ها ادامه می‌دهد.

در سال ۱۳۳۱ برای نخستین بار صدای محمدرضا شجریان از رادیو خراسان پخش می‌شود. سال ۱۳۳۲ محمدرضا شجریان عنوان شاگرد ممتاز را در بین دانش آموزان مشهدی از آن خود می‌کند و سپس در دبیرستان شاهرضا تحصیلات خود را پی می‌گیرد. همزمان در مسابقات فوتبال دبیرستان‌های مشهد هم حضور می‌یابد و در سال ۱۳۳۴ موفق می‌شود به تیم دانش آموزی استان راه یابد.

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۳۶ به دانشسرای مقدماتی در مشهد می‌رود و از همین سال است که برای نخستین بار با یک معلم موسیقی به نام جوان ‌آشنا می‌شود. پی گیری جدی کار آواز سبب می‌شود تا در سال ۱۳۳۸ محمدرضا شجریان به اجرای آوازهایی بدون ساز و نیز قرائت قرآن برای رادیو خراسان بپردازد. یک سال بعد شجریان دیپلم دانشسرای عالی را می‌گیرد و به استخدام آموزش و پرورش در می‌آید و همزمان به تدریس در دبستان خواجه نظام‌الملک بخش رادکان می پردازد و نیز با سنتور آشنا می‌شود.

آشنایی با سنتور این اشتیاق را در وی شدت می‌بخشد که  با نت و فراگیری سنتور نزد آقای جلال اخباری و شروع سنتور سازی و تحقیق برای بهتر کردن صدای سنتور تجربه‌های خود در موسیقی را گسترش دهد.  

محمدرضا شجریان تا سال ۱۳۵۰ به این خاطر که پدرش می‌خواست خانواده آن‌ها بیشتر با قرائت قرآن و چهره مذهبی شناخته شوند، با نام مستعار سیاوش بیدگانی با رادیو همکاری می‌کرد، ولی بعد از آن پدرش به او اجازه استفاده از نام اصلی‌اش را داد.

محمدرضا شجریان پس از چند سال تدریس و مدیری دبستان‌های مشهد آذر ماه 1346 به تهران منتقل می‌شود و از همان بدو ورود با استاد احمد عبادی (نوازنده و نواساز نامی سه‌تار) آشنا می‌شود و همزمان به همکاری با رادیو ایران می‌پردازد و در کنار آن به کلاس درس آواز استاد اسماعیل مهرتاش و انجمن خوشنویسان نزد استاد بوذری می‌رود. آشنایی با رضا ورزنده (استاد سنتور) در تابستان همین سال بود. اجرا و ضبط نخستین برنامه در رادیو ایران که با عنوان "برگ سبز شماره ی 216" در شب جمعه 15 اذر ماه پخش شد از دیگر فعالیت‌های شجریان در این سال بود.

محمدرضا شجریان در سال 1349 همکاری خود با برنامه‌های تلویزیون ملی ایران را آغاز می‌کند و همزمان به دریافت عنوان خوشنویس ممتاز نایل می‌شود. در سال 1350 محمدرضا شجریان با استاد فرامرز پایور آشنا می‌شود. به مشق سنتور و آموزش ردیف آوازی صبا نزد ایشان می‌پردازد. در همین سال بود که محمدرضا شجریان با شاعر گرانمایه هوشنگ ابتهاج (سایه) آشنا می شود و به همکاری با برنامه گلهای تازه رادیو می‌پردازد.

در سال 1351 استاد محمدرضا شجریان ضمن همکاری در برنامه گلها با استاد نور علی خان برومند آشنا می‌شود و به آموزش سبک و شیوه آوازی طاهر زاده نزد وی مشغول می‌شود. آشنایی با استاد دوامی و نیز آموختن ردیف‌های آوازی از دیگر توفیقات شجریان در این سال بود.

محمدرضا شجریان در سال 1352 به اتفاق گروهی از هنرمندان چون  محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگفر، حسین علیزاده، جلال ذوالفنون، داود گنجه‌ای و  مقدسی و حدادی و دیگر هنرمندان مرکز حفظ و اشاعه موسیقی را به سرپرستی استاد داریوش صفوت بنا می‌گذارند.

از سال 1354 اجرای استاد محمدرضا شجریان برای کشور های خارجی آغاز می‌شود. استاد محمدرضا شجریان در سال 1356 شرکت دل آواز را تاسیس و نیز در سال 1357 در مسابقه های تلاوت قرآن سراسر کشور به مقام نخست می‌رسد.

محمدرضا شجریان در سال 1358 با غلامرضا داد به آشنا می‌شود و سپس آلبوم‌های مختلفی را با گروه پایور و نیز آلبوم‌های دیگری را با گروه شیدا و عارف کار می‌کند. در فاصله سال‌های دهه شصت شجریان همکاری گسترده‌ای را با پرویز مشکاتیان آغاز می‌کند که حاصل ‌آن آلبوم‌های ماهور، بیداد، نوا، دستان و .. است. در همین سال‌ها وی به اتفاق گروه عارف کنسرت‌هایی را در خارج از ایران اجرا می‌کند.

از سال 68 استاد محمدرضا شجریان با گروه پیرنیاکان و عندلیبی به اجرای کنسرت در آمریکا و اروپا می‌پردازند. این گروه در سال بعد و به دلیل زلزله رودبار کنسرت‌هایی را در جمع آوری کمک مردم دنیا در اروپا و آمریکا اجرا می‌کنند.

در سال 71 به اجرای کنسرت‌های مرحله دوم در امریکا با داریوش پیر نیاکان، جمشید عندلیبی و همایون شجریان می ‌پردازد. انتشار آلبوم یاد ایام، آسمان عشق و نیز دلشدگان حاصل این سال‌ها است.

ازدواج و فرزندان محمدرضا شجریان :

محمدرضا شجریان ابتدا در سال 1340 وقتی 21 ساله بود با فرخنده گل افشان ازدواج کرد که حاصل آن سه دختر و یک پسر بنام همایون بود. گل‌افشان هم مثل شجریان معلم دبستان بود و هر دوی آن‌ها در شهر قوچان تدریس می‌کردند و در همین شهر عقد کردند.این زندگی بعد از سی سال به طلاق و جدایی ختم شد.

در سال ۱۳۴۲ فرزند اول محمدرضا شجریان (راحله) متولد شد، در سال ۱۳۴۴ دختر دوم  محمدرضا شجریان (افسانه) در مشهد به دنیا آمد که بعدها به همسری پرویز مشکاتیان در می‌آید. دختر سوم محمدرضا شجریان مژگان در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۴۸ در تهران متولد شد و در سال ۱۳۵۴ همایون متولد شد.

محمدرضا شجریان در سال 1370 در 53 سالگی با دختر 26 ساله بنام کتایون خوانساری ازدواج کرد و در سال ۷۶ فرزند دیگر شجریان به نام رایان از همسر دوم متولد می شود.

بازگشت محمدرضا شجریان به ایران :

استاد محمدرضا شجریان استاد مدتی بود که دوران درمان بیماری را در آمریکا می‌گذراند و بعد از مدتی بامداد جمعه، 26 شهریور ماه سال 95 وارد ایران شد.  

همایون شجریان نیز در صفحه اینستاگرام خود با انتشار عکسی از بازگشت پدرش خبر داد و نوشت: دوستان گرامی سلام. بامداد امروز پدر به ایران بازگشتند. خدا رو شکر حال ایشان خیلی بهتر از ماه‌های گذشته است. برهمین اساس پزشکان اجازه پرواز دادند و توانستند برای ادامه این دوره به خانه بازگردند تا مراحل بعدی درمانشان فرا برسد. ممنون از لطف و محبت بی‌پایان شما عزیزان که در این روزگار قوت قلب بوده‌اید و هستید. ممنون از همه دوستانی که لحظه به لحظه پیگیری کردند و زحمات را به جان خریدند. سپاسگزار از مسئولان محترمی که تا رسیدن پدر به ایران برای رفع مشکلات سفر از هیچ کمکی دریغ نکردند و آسایش ایشان را فراهم کردند.

بیماری محمدرضا شجریان :

محمدرضا شجریان در نوروز ۹۵ با انتشار یک کلیپ با موهای تراشیده خبر از یک مهمان قدیمی ۱۵ ساله داد که بعدها مشخص شد وی به سرطان مبتلا شده است.

شجریان از زمان اعلام خبر سرطان خود از سال ۹۵ دیگر در محفل‌های هنری حاضر نشد و کمتر کسی موفق به ملاقات با وی شد. در هفته‌های گذشته وضعیت جسمانی وی نامناسب گزارش شده و چندین بار خبر فوت شجریان منتشر و تکذیب شده است. 

سازهای ابداعی محمدرضا شجریان :

محمدرضا شجریان مبدع چند ساز جدید در موسیقی ایرانی است. محمدرضا شجریان در اردیبهشت ۱۳۹۰ در نمایشگاه در تهران این سازها را رسماً به نمایش عمومی درآورد. برخی این سازها عبارتند از: صراحی، شهر آشوب، ساغر، کرشمه، سبو و… 

این سازها در کنسرت‌های محمدرضا شجریان به همراه گروه شهناز یا برادران پورناظری استفاده می‌شوند. مرغ خوش خوان، کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در دبی و رنگ‌های تعالی از جمله آثاری هستند که در آن‌ها بخشی از سازهای ابداعی استفاده شده‌اند.

تولید سازهای ابداعی به دست شجریان با انتقاد زیادی مواجه شد و در نشستی با حضور کارشناسانی همچون: جلال ذوالفنون، جمال سماواتی، حسین علیزاده، داریوش طلایی و… مورد نقد قرار گرفت. همچنین سجاد پورقناد در گفت و شنودی با حضور موافقان سازهای شجریان، به نقد این سازها پرداخت. 

حواشی محمدرضا شجریان :

در پی حوادث سال 88 شجریان با یک نامه انتقادی به ضرغامی رئیس صدا و سیما استفاده از سروده های انقلابی بخصوص سرود ایران، ای سرای امید را غیر شرعی خواند و خواستار توقف پخش این آثارش شد مدتی بعد آهنگ زبان آتش را خواند که بعد از آن پخش دعای ربنا او نیز در صدا و سیما ممنوع شد و از اجرای کنسرت های او در ایران جلوگیری گردید.

قدردانی و جوایز محمدرضا شجریان :

• نامگذاری یک خیابان به نام «شجریان» : در فروردین ۱۳۹۸ اعضای شورای شهر تهران با پیشنهاد نامگذاری یک خیابان به نام «محمدرضا شجریان» موافقت کردند. در این جلسه، تغیرِ نام بلوار فلامک جنوبی و شمالی در منطقه ۲ تهران به نام «محمدرضا شجریان» به تصویب رسید. 

• جایزه بنیاد آقاخان: در فروردین ۱۳۹۸ جشنواره موسیقی بنیاد آقاخان جایزه ویژه «خداوندگار موسیقی» را به محمدرضا شجریان تقدیم کرد. هیئت داوران این جشنواره در بیانیه‌ای اعلام کرد: علت تقدیم این جایزه به محمدرضا شجریان نقش آفرینی مستمر او در غنی کردن میراث موسیقایی بشر، استادی بی همتای او در موسیقی و تأثیرگذاری اجتماعی او به عنوان یک موسیقی‌دان و معلم در ایران و خارج از مرزهای این کشور بوده‌است.در ۱۱ فروردین ۱۳۹۸ مژگان شجریان به نیابت از پدر این جایزه را دریافت نمود. 

• نشان عالی هنر برای صلح : در شهریور ۱۳۹۶ در پنجمین جشنواره بین‌المللی «هنر برای صلح» نشان عالی هنر برای صلح سال ۱۳۹۶ به محمدرضا شجریان و ۳ هنرمند دیگر اهداء شد. 

• نشان شوالیه : نشان شوالیهٔ ملی لیاقت در آیینی رسمی، شامگاه دوم تیر ۱۳۹۳ در سفارت فرانسه در تهران به شجریان اهدا شد. در این آیین؛ شجریان نشان عالی وزارت فرهنگ و هنر دولت فرانسه را از برونو فوشه، سفیر فرانسه در تهران دریافت کرد و نامش در رتبه کسانی که این نشان را از دولت فرانسه دریافت کرده؛ ثبت شد.

• جایزه بیتا : جمعه ۲۸ آبان ماه ۱۳۸۹ مراسمی با نام «سومین سال بزرگداشت ادب و هنر پارسی» در دانشگاه استنفورد آمریکا برگزار شد که طی آن سومین جایزه بیتا به دست بنیان‌گذارش بیتا دریاباری به محمدرضا شجریان استاد موسیقی ایرانی رسید.

• جوایز یونسکو و گرمی : در سال ۱۳۷۸ موفق به دریافت جایزه پیکاسو و دیپلم افتخار از طرف سازمان یونسکو در پاریس شد. 

آلبوم‌های محمدرضا شجریان :

برخی آلبوم‌های زیر، آثار مشترکی بین محمدرضا شجریان با شهرام ناظری یا همایون شجریان می‌باشند. 

- چهره به چهره

- گلبانگ شجریان

- چاووش ۱ (به یاد عارف)

- چاووش ۲

- چاووش ۳

- چاووش ۶ (سپیده)

- چاووش ۷

- چاووش ۹ (جان جان)

- راز دل (خون جوانان وطن)

- خلوت‌گزیده

- انتظار دل

- پیوند مهر

- آستان جانان

- سرّ عشق (ماهور)

- بیداد

- نوا (مرکب‌خوانی)

- دستان

- دود عود

- ساز قصه‌گو و کنسرت بزرگداشت حافظ

- پیام نسیم

- دل مجنون

- سرو چمان

- آسمان عشق

- دلشدگان

- دیلمان

- رباعیات خیام

- چشمهٔ نوش

- بهاریه

- یاد ایام

- جان عشاق

- گنبد مینا

- پیغام اهل دل (همایون‌مثنوی)

- در خیال

- رسوای دل

- عشق داند

- شب وصل

- معمای هستی

- شب، سکوت، کویر

- آهنگ وفا

- آرام جان

- بوی باران

- زمستان است

- بی تو به‌سر نمی‌شود

- فریاد

- هم‌نوا با بم

- جام تهی

- ساز خاموش

- سرود مهر

- غوغای عشق‌بازان

- آه باران

- زبان آتش

- رندان مست

- مرغ خوش‌خوان

- رنگ‌های تعالی

- طریق عشق

خوانندهٔ تیتراژ فیلم :

دلشدگان (۱۳۷۰)

ابجد (۱۳۸۱)

زمستان است (۱۳۸۴)

عکس های استاد محمدرضا شجریان :