آیا واقعاً ایرانخودرو بازار خودرو را نابسمان کرده است؟
پرواضح است آنقدر که سیاست‌های شورای رقابت در تشدید نابسمانی‌های بازار خودرو تأثیرگذار بوده، سیاست‌های خودروسازان مانند ایران خودرو در این نابسمانی‌ها اندک است.
شما و اقتصاد نوشت: مدت‌هاست که ایران خودرو در مذان اتهام قرار گرفته و هم مسئولین و مردم آن را مورد نقدهای تند و تیز قرار می‌دهند؛ در صورتی‌که بخش قابل توجهی از این انتقادات منصفانه نیست و اگر بررسی کنیم به این نتیجه دست می‌یابیم که این خودروساز مهم و بزرگ کشورمان بدون مصوبات و چراغ سبز نهادهای مهمی مرتبط با خودروسازی قدمی بر نمی‌دارد.
یکی از انتقاداتی که همیشه نسبت به ایران خودرو می‌شود این است که چرا این خودروساز کشورمان، نحوه پیش‌فروش و ثبت‌نام خودروها را تغییر نمی‌دهد و همیشه و هرجا که می‌خواهند نوع پیش‌فروش‌ها را همانند پتک بر سر آن می‌کوبند. ایران خودرو و سایپا در نوع پیش‌فروش خودرو مبتنی بر قرعه‌کشی عین مصوبات شورای رقابت و مجلس دهم را اجرایی می‌کند و سرخود و بدون اجازه نهادهای نظارتی و قانونی هیچ پیشفروشی انجام نمی‌دهد؛ بنابراین اگر قرار است انتقادی از این خودروساز شود باید منصفانه و مبتنی بر واقعیت باشد، البته هرچند هدف از این گزارش تطهیر چهره ایران خودرو نیست و انتقادات بسیاری نسبت به این خودروساز وجود دارد، اما باید در بیان برخی انتقادات همیشه جانب انصاف را گرفت.
کارشناسان و تحلیلگران صنعت خودرو معتقدند که شورای رقابت با قیمت‌گذاری دستوری و سرکوب قیمت‌ها و سیاست‌های اشتباه در حوزه ثبت‌نام خودرو، دو خودروساز کشور را با چالش‌ها و مشکلات بسیاری مواجه ساخته؛ طوری که احمد نعمت‌بخش دبیر انجمن خودروسازان ایران در گفتگو با شمانیوز از ایجاد رانت 100 هزار میلیاردی خبر داده است. او اظهار داشت: «ما داریم تولیدات خودمان را انجام می‌دهیم و افزایش تولید هم داشته‌ایم، اما شورای رقابت در قضیه قیمت‌گذاری خودروسازان را بیچاره کرده است. وقتی قیمت‌گذاری دستوری را به ما تکلیف می‌کنند باعث شده تا ایرانخودرو در سال 1399 حدود18 هزار میلیارد تومان متحمل زیان شود که به عنوان مثال این شرکت در سال گذشته در هر خودرویی تحویلی به مشتریان به طور متوسط 36 میلیون تومان زیان داده است.»
نعمت‌بخش روش پیش‌فروش خودروها را باعث ایجاد رانت و فساد دانست و در این رابطه عنوان کرد: «بارها به شورای رقابت گفته‌ایم که روش کنونی پیش‌فروش خودرو اصلاً مناسب نیست. مثلاً خودرویی که در بازار آزاد 220 میلیون تومان قیمت دارد به کارخانه فشار می‌آورند که باید این خودرو را به مبلغ 120 میلیون تومان به فروش برسانید؛ در اینجا 100 میلیون تومان رانت وجود دارد و کارخانه هم که در این بین 36 میلیون تومان زیان می‌کند؛ به طورکلی هر کالایی که دو نرخی باشد منشأ رانت و فساد است.»
تحریم، افزاش قیمت مواد اولیه و کمبود برخی کالاها مشکلاتی را برای خودروسازان کشورمان به بار آورده است. قطعاً وقتی تورم سراسر کشور را فرا گرفته، سرکوب قیمت خودرو و سیاست‌های دستوری نتیجه‌ای به غیر از ایجاد رانت و بروز برخی مشکلات برای خودروسازان به همراه نخواهد داشت؛ بنابراین اگر امروز مشاهده می‌کنیم که ایران خودرو سیاست‌های اشتباهی را اجرا می‌کند، این سیاست‌های اشتباه نتیجه مسیری است که مجلس دهم و شورای رقابت برای او ترسیم کرده است؛ زیرا ایران خودرو مجری سیاست‌های سیاستگذاران است و خود هیچگاه در قضیه قیمت‌گذاری و ثبت‌نام تصمیم‌گیرنده نبوده و نیست.
ایکاش شورای رقابت و مجلس شورای اسلامی به جای اینکه به خودروسازان فشار بیاورند چگونه پیش‌فروش کنند و یا چگونه قیمت‌گذاری داشته باشند، مسیر تولید خودرو توسط خودروسازان را هموار و به شفافیت در فضای رقابتی موجود در صنعت خود کمک می‌کردند. اما باز هم در این شرایط خودروسازان به خصوص ایران خودرو به خوبی توانسته بخش قابل توجه‌ای از نیازهای کشور را تأمین کند. فرشاد مقیمی مدیرعامل ایران خودرو از افزایش ظرفیت تولید خودرو توسط این خودروساز مهم کشورمان خبر داد و گفت: «در فروردین امسال با همت جهادگران تولید در ایرانخودرو و شرکت‌های تأمین‌کننده، بیش از ۲۶ هزار دستگاه خودرو تولید شده است. تیراژ تولید به تعداد ۱۳ هزار و ۴۴۱ دستگاه خودرو از فروردین سال گذشته بیشتر بوده است.»
مطمئناً اگر شورای رقابت و مجلش شورای اسلامی و سایر نهادهای مهم و تأثیرگذار به ایران خودرو کمک کنند، این شرکت از توانایی‌های بالایی چه در حوزه انسانی و چه در حوزه فناوری برای تنوع‌بخشی به محصولات خود برخوردار است. ایران خودرو سال‌هاست که برروی تولید خودروهای سازگار با محیط زیست کار می‌کند و موفق شده موتورهای تی‌یو3، تی‌یو5، ای‌اف7 را تولید کند و امروز هم صحبت از تولید خودروهایی با موتور الکترونیکی در میان است.
از شورای رقابت و مجلس شورای اسلامی و سایر نهادها انتظار می‌رود به جای اینکه به خودروسازان مدام حمله کنند و با سیاست‌های دستوری مانع رشد و شکوفایی صنعت خودروی کشور شوند، مقدمات توسعه برنامه‌های خودروسازان را فراهم کنند و دست از سخنان پوپولیستی بردارند و مدنظر قرار دهند که تضعیف ایران خودرو و سایر خودروسازان به نفع صنعت کشور نیست. همچنین پرواضح است آنقدر که سیاست‌های شورای رقابت در تشدید نابسمانی‌های بازار خودرو تأثیرگذار بوده، سیاست‌های خودروسازان مانند ایران خودرو در این نابسمانی‌ها اندک است.