تحول در اجرای قانون بیمه بیکاری
پاسخ به چالش مقابله با شیوع و اثرات بیماری کرونا
به موجب قانون بیمه بیکاری مصوب 1369/6/26، بیمه بیکاری یکی از حمایت‌های تأمین اجتماعی است و سازمان تأمین اجتماعی مکلف است با دریافت حق بیمه مقرر، به بیمه‌شدگانی که طبق مقررات مربوطه، بیکار می‌شوند مقرری بیمه بیکاری پرداخت کند.
به گزارش شمانیوز و به نقل از اداره کل روابط عمومی سازمان تامین اجتماعی، حق بیمه بیکاری به میزان (3درصد) مزد بیمه شده است که کلاً توسط کارفرما تأمین و پرداخت می شود.
تمامی مشمولین قانون تأمین اجتماعی که تابع قوانین کار و کار کشاورزی هستند، به غیر از گروه های زیر مشمول مقررات قانون بیمه بیکاری هستند:
1- بازنشستگان و ازکارافتادگان کلی.
2- صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه‌شدگان اختیاری.
3- اتباع خارجی.
بیکار از نظر این قانون بیمه شده‌ای است که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده کار باشد و بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث قهریه و غیر مترقبه از قبیل سیل، زلزله جنگ، آتش‌سوزی و... بیکار می‌شوند نیز با معرفی واحد کار و امور اجتماعی محل از مقرری بیمه بیکاری بهره مند خواهند شد.
بررسی شرایط معرفی شدگان و پرداخت مقرری بیمه بیکاری، از وظایف حوزه معاونت بیمه ای سازمان (اداره کل امور بیمه شدگان) می باشد.
فرآیند ارائه خدمت قبل از شیوع بیماری کرونا (حضوری)
• افرادی که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده به کار جهت ارائه دادخواست به ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی مراجعه و پس از طی مراحل قانونی (ازقبیل: ارائه دادخواست، شرکت در جلسه هیأتهای حل اختلاف و ...) با در دست داشتن معرفی نامه اداره کار و سایر مدارک مربوطه به شعب سازمان مراجعه می نمودند. در شعب سازمان نیز پس از اخذ پرونده فنی اقداماتی از قبیل: تجمیع سوابق پرداخت حق بیمه، بررسی استحقاق/عدم استحقاق برقراری مقرری بیمه بیکاری، اظهار نظر نماینده سازمان در کمیته دونفره بیمه بیکاری و ... انجام و در نهایت حکم برقراری بیمه بیکاری برای ایشان صادر و مراتب کتبا به اداره
تعاون، کار و رفاه اجتماعی منعکس می گردید.
• فرآیند رسیدگی به دادخواست متقاضیان در ادارات کار و پس از آن در واحدهای اجرایی سازمان، مستلزم مراجعات مکرر بوده و بعضاً چند هفته و حتی چند ماه به طول می انجامید.
چالش های حوزه بیمه بیکاری
• فاز اول : چالش شیوع بیماری کرونا در کشور:
همزمان با شیوع بیماری کرونا و تعطیلی کارگاه ها و صنوف مختلف در کشور در اسفند ماه 1398، تعداد بیکاران و به تبع آن متقاضیان دریافت مقرری بیمه بیکاری در کشور به یکباره افزایش چشمگیری پیدا کرد. این موضوع دو چالش بزرگ برای سازمان ایجاد می کرد:
1- مشکل مراجعه حضوری متقاضیان: مراجعه حضوری بیکار شدگان به ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی و واحدهای اجرایی سازمان، به علت رفت و آمد در سطح شهر و ایجاد ازدحام، مغایر با پروتکل های بهداشتی بوده و موجب افزایش احتمال شیوع بیماری می شد.
این چالش با ایجاد سامانه اینترنتی https://bimehbikari.mcls.gov.ir برای ثبت درخواست بیکارشدگان ایام کرونا، مرتفع شد.
سامانه فوق برحسب ضرورت و به دلیل شرایط خاص کشور با فوریت ایجاد شد. به همین دلیل در ابتدا فقط امکان ثبت درخواست در آن وجود داشت و هیچ کنترل سیستمی روی درخواستهای ثبت شده اعمال نشده بود لیکن با تعامل به عمل آمده فی ما بین معاونت بیمه ای و مرکز فناوری اطلاعات، ارتباطات و تحول اداری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سامانه به تدریج ارتقا یافت. اقدامات مربوط به این گروه از متقاضیان به شرح ذیل صورت پذیرفت:
• پس از ثبت درخواست متقاضیان در سامانه، اطلاعات تجمیعی متقاضیان طی چند دوره در قالب CD ازسوی وزارت متبوع در اختیار معاونت بیمه ای سازمان قرار گرفت.
• معاونت بیمه ای با همکاری شرکت خدمات ماشینی تامین نسبت به بررسی استحقاق/عدم استحقاق متقاضیان اقدام نمود.
• اطلاع رسانی به آن دسته از متقاضیان که فاقد استحقاق بودند به وسیله پیامک صورت پذیرفت.
• اطلاع رسانی از طریق پیامک به متقاضیان دارای نقص مدارک جهت تکمیل اطلاعات صورت پذیرفت.
• با کاملتر شدن سامانه، از طریق پیامک به کلیه متقاضیان اعلام شد که شماره شبای حساب خود را در سامانه ثبت نمایند.
• پس از ثبت شماره شبای مخاطبین، اطلاعات تجمیعی در قالب CD ازسوی وزارت متبوع برای معاونت بیمه ای سازمان مجددا ارسال گردید.
• با همکاری اداره کل امور مالی ، تعامل لازم با بانکهای عامل به منظور صحت سنجی شماره حسابها صورت پذیرفت.
• اطلاعات متقاضیان واجد شرایط، جهت پرداخت مبلغ بیکاری ایام کرونا طی چند مرحله در قالب CD از سوی معاونت بیمه ای به سازمان برنامه و بودجه کشور ارسال گردید.
• پس از پرداخت مبلغ متعلقه، سوابق افراد موصوف ایجاد گردید.
*دو دستورالعمل اداری مشترک با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و شیوه نامه اجرایی آنها طی نامه های شماره 1470/98/5000 مورخ 98/12/28، 5/99/5010 مورخ 99/1/11 و 1213/99/5010 مورخ 99/4/2 به واحدهای اجرایی سراسر کشور ابلاغ شد.
2- کمبود منابع مالی: ذخیره صندوق بیمه بیکاری تکافوی پرداخت مقرری به خیل بیکارشدگان ناشی از شیوع بیماری کرونا را نداشت و در چنین شرایطی سازمان در اجرای مصوبه بیست و چهارمین جلسه ستاد ملی مدیریت کرونا مورخ 99/3/24، مکلف گردیده بود به بیمه شدگانی که از اسفند ماه 98 لغایت اردیبهشت ماه 99 در اثر شیوع بیماری کرونا از کار خود منفک گردیده بودند، مقرری بیکاری پرداخت نماید. این چالش با اقدامات زیر مرتفع شد:
• با انجام مذاکرات گسترده و پی گیری های معاونت بیمه ای ، مقرر گردید وضعیت بیمه شدگانی که از اسفند ماه 98 لغایت اردیبهشت ماه 99 در اثر شیوع بیماری کرونا از کار خود منفک گردیده بودند بررسی و حائزین شرایط برای دریافت مقرری بیکاری ایام کرونا به سازمان برنامه و بودجه معرفی و مبلغ مقرری پرداختی به این دسته از بیکاران، توسط سازمان اخیرالذکر تأمین گردد.
• با اخذ مصوبه ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا، مبلغ مقرری بیکاری ایام کرونا معادل (55 درصد) حداقل دستمزد قانون کار تعیین و به مقرری افراد متاهل یا متکفل تا حداکثر 4 نفر افراد تحت تکفل، به ازای هر یک از آنها به میزان 5 درصد حداقل دستمزد افزوده شد.
تبصره: اجرای مقررات قانون بیمه بیکاری مصوب سال69 از نظر ضوابط پرداخت، مدت استحقاق و مبلغ مقرری برای مشمولین بیکاری ایام کرونا موقتاً تعلیق شد.
•نحوه پرداخت مقرری بیمه بیکاری ایام شیوع بیماری کرونا (براساس مصوبه مورخ 99/3/24ستاد ملی مدیریت کرونا):
1- سازمان تأمین اجتماعی مکلف گردید براساس چارچوب اعلامی توسط سازمان برنامه و بودجه، مشخصات مشمولین این دستورالعمل را به صورت ماهانه به سازمان اخیرالذکر ارسال نماید.
2- خزانه‌داری کل کشور موظف گردید نسبت به واریز مبالغ متعلقه به افراد واجد شرایط مطابق لیست اعلامی سازمان برنامه و بودجه کشور اقدام نماید.
3- سازمان تأمین اجتماعی در طی دوره پرداخت مقرری مشمولین این دستورالعمل، علیرغم تعلیق به کار این افراد، موظف به ارایه خدمات درمانی و سایرتعهدات قانونی مندرج در قانون تأمین اجتماعی مصوب سال 1354 و اصلاحات بعدی آن گردید.
تبصره: سازمان برنامه و بودجه مکلف شد از محل منابع مربوطه، حق بیمه (درمان وبازنشستگی) افراد مشمول این دستورالعمل را تا پایان اردیبهشت ماه1399 به مأخذ 27 % حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار و از خردادماه 1399به بعد (لغایت مهر 1399) طبق مقررات قانون تامین اجتماعی و قانون بیمه بیکاری به ماخذ 27 % مقرری پرداختی محاسبه و به خزانه‌داری کل کشور برای واریز به حساب سازمان تأمین اجتماعی اعلام نماید.
عملکرد بیمه بیکاری دوره کرونا (98/12/1 لغایت 99/2/31) - ارقام به میلیارد تومان
| ماه | تعداد کل متقاضیان(ثبت نام) | تعداد احرازشدگان(نفرماه) | تعداد دریافت کنندگان(نفرماه) | مبلغ پرداختی به بیکارشده | 27درصد حق بیمه سهم سازمان | جمع کل مبالغ پرداختی |
| اسفند98 | 373,023 | 255,020 | 236,198 | 115.4 | 51.7 | 167.1 |
| فروردین99 | 678,667 | 563,364 | 520,708 | 561.8 | 248.9 | 810.7 |
| اردیبهشت 99 | 698,149 | 449,725 | 412,628 | 426.8 | 190 | 616.8 |
| جمع | ... | 1,268,109 | 1,169,534 | 1104 | 490.6 | 1594.6 |
*تعداد متقاضیان در هرماه عبارت است از تعداد متقاضیان ثبت نام شده در ماه قبل بعلاوه تعداد ثبت نام شدگان در ماه جاری.
• بیمه شدگانی که از اسفند ماه 98 لغایت اردیبهشت ماه 99 در اثر شیوع بیماری کرونا از کار خود منفک گردیدند، به تعداد 1,169,534 نفرماه و به مبلغ 1,595 میلیارد تومان در اجرای مصوبه مربوطه مقرری بابت ایام بیکاری کرونا دریافت کردند.
• مقرری 98،575 نفر ماه در تاریخ 20/12/99 برای سازمان برنامه وبودجه ارسال شده که تاکنون تامین اعتبار و پرداخت نشده است. بار مالی مورد نیاز برای پرداخت به افراد مذکور و حق بیمه معوقه (مربوط به احتساب سوابق افرادی که مقرری آنان پرداخت شده است) معادل 125/3 میلیارد تومان است.
• اعتبار پیش بینی شده در مصوبه ستاد ملی کرونا 3،036 میلیارد تومان می باشدکه تاکنون 1،595 میلیارد تومان تخصیص یافته است.
••فاز دوم :تداوم شیوع بیماری کرونا (حذف کامل مراجعات حضوری برای برقراری و پرداخت مقرری بیمه بیکاری):
• با آغاز پاندمی کرونا در کشور، وزارت متبوع با همکاری سازمان تامین اجتماعی با درک نیاز جامعه به سرعت اقدام به راه اندازی سامانه غیرحضوری برای ثبت درخواست بیمه بیکاری نموده و در مراحل بعد نیز امکان تکمیل مدارک، ثبت شماره حساب بانکی و ... به صورت غیرحضوری به سامانه اضافه شد. بیمه شدگانی که از اسفند ماه 98 لغایت اردیبهشت ماه 99 در اثر شیوع بیماری کرونا از کار خود منفک گردیده بودند، با ثبت نام در سامانه فوق الذکر و پس از بررسی و احراز شرایط، صحت سنجی شماره حساب بانکی و ... در سریعترین زمان ممکن برای دریافت مقرری بیکاری ایام کرونا به سازمان برنامه و بودجه معرفی شدند.
به دلیل شرایط خاص به وجود آمده، بیکاری ایام کرونا بدون رسیدگی در کمیته بیمه بیکاری به مشمولین پرداخت شد.
• با توجه به تجربه حاصل از پرداخت بیکاری ایام کرونا و همچنین با عنایت به ادامه شیوع بیماری کرونا در ماه های بعدی (از خرداد ماه 99 به بعد)، زمینه اهتمام ویژه وزارت متبوع و معاونت بیمه ای سازمان برای غیرحضوری کردن فرآیند برقراری و پرداخت مقرری بیمه بیکاری را فراهم نمود و در نهایت، فرآیند مذکور با هماهنگی مرکز فناوری اطلاعات، ارتباطات و تحول اداری در وزارت متبوع، معاونت بیمه ای سازمان، مرکز فناوری اطلاعات، آمار و محاسبات سازمان و شرکت مشاور مدیریت و خدمات ماشینی تامین طراحی و اجرا شد. این کار در هر دو حوزه فرآیندهای سمت ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی و
فرآیندهای سمت سازمان صورت پذیرفت. در حال حاضر فرآیند کار به شرح ذیل است:
1- بیمه شده ای که شغل خود را از دست داده و آماده به کار می باشد، با مراجعه به سامانه جامع روابط کار به نشانی http://prkar.mcls.gov.ir درخواست غیرحضوری دریافت مقرری بیمه بیکاری و شماره شبای حساب خود را ثبت و مدارک مربوطه را در همان سامانه بارگذاری می نماید.
2- درخواست بیمه شده در کارتابل اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی مربوطه قرار می گیرد.
3- پس از انجام بررسی های لازم توسط اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی و درج نظر نماینده آن اداره در سامانه، درخواست مذکور در کارتابل شعبه تامین اجتماعی مرتبط قرار می گیرد.
4- بررسی های لازم در شعبه معمول و نظریه نماینده تامین اجتماعی در سامانه ثبت می شود.
5- درصورت موافقت نمایندگان کمیته دونفره، حکم بیمه بیکاری برای فرد مورد اشاره صادر و اطلاعات آن از طریق وب سرویس به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام می شود.
6- اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز مراتب حضور و غیاب، گواهی پرداخت مقرری و ... را در سامانه درج و به صورت وب سرویسی به شعبه تامین اجتماعی ارسال می نماید.
7- در کلیه مراحل، بیمه شده می تواند درخواست خود را با مراجعه به سامانه فوق الذکر پی گیری نموده و از وضعیت آن مطلع شود.
8- درصورت نقص مدارک و یا عدم پذیرش درخواست بیمه شده، مراتب در همان سامانه ثبت می شود. بعلاوه پیامک اطلاع رسانی نیز به موبایل متقاضی ارسال می شود.
روش‌های نظارت و بازخورد
1- داشبورد آماری سامانه جامع روابط کار:
درخواستهای ثبت شده در سامانه، از طریق داشبورد آماری مربوطه مرتباً توسط حوزه های مربوطه در ادارات کل استان ها و ستاد مرکز مورد پایش قرار می گیرد و تذکرات لازم به استانها و بعضاً شعب داده می شود.
2- موارد ثبت شده در سامانه ارتباطات مردمی (CRM) و تماس با مرکز 1420:
کلیه مخاطبین درصورت داشتن ابهام، اعتراض و ... می توانند با مراجعه به سامانه ارتباطات مردمی (CRM) یا تماس با مرکز 1420 ، مشکل یا درخواست خود را اعلام نمایند. موارد مطرح شده براساس توافقنامه سطح عملیات (OLA) تدوین شده، حسب مورد توسط کارشناسان مرکز 1420 (لایه اول پاسخگویی)، کارشناسان اداره کل استان (لایه دوم پاسخگویی) و یا کارشناسان ستادی پی‌گیری و پاسخ داده می شود.