سونامی در خلیج فارس در پی زلزله جنوب کشور

به گزارش شمانیوز: زلزله ای به بزرگی۶.۴ ریشتری در عمق ۱۸ کیومتری زمین لافت در استان هرمزگان را لرزاند. مرکز لرزه‌نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران کانون این زلزله را حوالی جزیره هرمز و حوالی لافت اعلام کرد. زلزله ساعت ۱۵:۳۶ دقیقه و در عمق ۱۸ کیلومتری زمین رخ داد. در پی وقوع زمین لرزه‌ای با قدرت ۶.۴ ریشتر در جنوب ایران، بخش‎هایی از امارات و عربستان این زلزله را احساس کردند. 

سونامی چیست؟

امواج کشندی یا آب‌تاز، آبلرزه یا تسونامی (به انگلیسی: Tsunami) یکی از بلایای طبیعی است. سونامی به لرزش شدید آب دریا گفته می‌شود که در پی زمین‌لرزه‌های زیر دریا پدید می‌آید. آبی که به لرزه درآمده به‌شکل موج‌های عظیم به کرانه‌ها رسیده و ویرانی به بار می‌آورَد. سونامی موقعی شروع می‌شود که حجم عظیمی از آب به‌سرعت مرتفع می‌شود.

این حرکتِ سریع می‌تواند در نتیجهٔ یک زلزلهٔ زیرآبی رخ دهد یا بر اثر لغزیدن صخره، یا یک انفجار آتشفشانی یا هر حادثهٔ دیگری که انرژی زیادی دارد ایجاد شود. همچنین برخلاف امواج معمولی، انرژی راننده سونامی نه روی سطح آب بلکه از میان آب حرکت می‌کند. ارتفاع سونامی معمولاً تا هنگامی که به کنار ساحل برسد بیش از یک متر نیست و معمولاً قابل تشخیص نیست.

سونامی‌ها اغلب به صورت رشته‌های طغیان‌های قدرتمند و سریع آب و نه به صورت یک موج منفرد غول‌آسا تظاهر می‌کنندکه به خصوص باعث تخریب ساحل می‌شود. پنج تا ۹۰ دقیقه پس از ضربه اولیه ممکن است امواج دیگری به دنبال آید. قطار موج سونامی، پس از حرکت به صورت رشته‌ای از امواج در فواصلی طولانی، خود را به ساحل می‌کوبد. این کلمه تسونامی نوشته می‌شود ولی سونامی خوانده می‌شود.

چگونگی پخش امواج آبلرزه

سونامی‌ها معمولاً پس از یک زمین‌لرزهٔ بزرگ (با حرکت رو به بالا)، فعالیت آتشفشانی زمین‌لغزه یا برخورد شهابسنگ‌ها پدید می‌آیند.

پس از سونامی‌ها معمولاً گسل‌های بزرگی در بستر دریاها پدید می‌آیند. سرعت موج‌های آبلرزه‌ای گاه به بیش از ۸۰۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد. سونامی سال ۱۷۸۸ لیسبون (پرتغال) با موج‌هایی به بلندی حدود ۱۸ متر به شهر هجوم برد و ساکنان آن شهر را در کام خود فروبرد. یکی از بزرگ‌ترین سونامی‌ها که در دسامبر سال ۲۰۰۴ میلادی در نزدیکی سوماترای اندونزی روی داد باعث ویرانی عظیم و کشته شدن پیرامون ۱۰۰٬۰۰۰ تن در جنوب آسیا شد.

در کتاب‌های تاریخ آمده که بندر بزرگ و پهناور سیراف در جنوب ایران تا سدهٔ چهارم هجری و عصر دیلمیان بندری آباد و پررونق بوده و ناگهان بر اثر زمین‌لرزه‌ای، قسمت بزرگی از شهر به زیر آب رفته که آثار آن هنوز هم مورد توجه باستان‌شناسان ایرانی و خارجی است. آیا غریاله سیراف را ویران کرد و به زیر آب برد پاسخ این سؤال را باید در پژوهش‌های آینده یافت.

در ۱۷ ژوئن سال ۹۸۷ میلادی (۱ تیر ۳۶۶ خورشیدی) و چهل سال بعد، گزارش‌هایی وجود دارند که امکان دارد مربوط به وقوع این پدیده در شهر سیراف باشند.

سونامی یکی از ترسناک‌ترین بلایای طبیعی

سونامی یکی از ترسناک‌ترین بلایای طبیعی است، موج بلندی که ارتفاع آن به چند ده متر می‌رسد و وقتی به کرانه برخورد می‌کند، فاجعه بار می‌شود. کلمۀ سونامی یک واژه ژاپنی به معنای «موج بندری» است و تعدادی از قدیمی‌ترین سونامی‌های ثبت شده نیز، به همین کشور تعلق دارد. اما با سونامیِ مرگبارِ سال 2004 در اقیانوس هند بود که این پدیده در دنیا معروف شد. در این سونامی بیش از 216 هزار نفر جان خود را از دست دادند. در بحبوحه این اتفاق، اطلاعات مختلفی دربارۀ سونامی‌ها مطرح شد، اما شاید به دلیل مرسوم نبودنش در ایران، خیلی جدی گرفته نشد. در این بخش می‌خواهیم اطلاعاتی را درباره سونامی‌ها با شما درمیان بگذاریم که احتمالا قبلا نشنیده‌اید.

یشتر مردم فکر می‌کنند که سونامی نتیجۀ زلزله زیر آب‌هاست. با اینکه این تفکر کاملا درست است اما عوامل دیگری مانند فوران آتشفشانی و افتادن صخره هم می‌تواند منجر به سونامی شود. به طور کلی، هر چیزی که در دنیای زیر آب، انرژی زیادی آزاد کند، می‌تواند سونامی ایجاد کند.

بر خلاف باور عمومی، سونامی یک موج انفرادی نیست و مجموعه‌ای از موج‌ها است. بنابراین بعد از موج اول باید منتظر موج‌های بعدی نیز بود. فاصلۀ بین این موج‌ها ثابت نیست و می‌تواند از چند دقیقه تا دو ساعت طول بکشد. معمولا موج اول، قوی‌ترین موج نیست و یک روند افزایشی‌کاهشی دارد. به این شکل که مثلا تا موج چهارم قدرت موج‌ها افزایش پیدا کرده و بعد کاهش پیدا می‌کند.

توسیدید، مورخ یونانی که در قرن چهار و پنج پیش از میلاد می‌زیسته، اولین کسی است که ریشۀ سونامی را تشخیص داده و آن را به زلزله در زیر آب نسبت می‌دهد.

سونامی‌ها اگر در بخش‌های خیلی عمیق اقیانوس رخ دهند، موج‌هایی با ارتفاع کمتر از 1 متر ایجاد می‌کنند. در این صورت حتّی اگر کشتی روی آب شناور باشد، متوجه سونامی نمی‌شود.

99 درصد تلفاتِ ناشی از سونامی، در فاصله 250 کیلومتری آن و در فاصلۀ زمانی 30 دقیقه بعد از شروع رخ می‌دهد. طبیعتاً، هر کسی که در محدودۀ ساحل زلزله را احساس کرد، باید آن را نشانه‌ای از وقوع سونامی در نظر بگیرد.