آتش زدن سریالی جنگل ها کار کیست؟

با وقوع آتش سوزی و بسیج همه امکانات، این حادثه تا حدودی کنترل شد. مقوله ای که بارها در سال های اخیر تکرار و عمدتا نیز عامل انسانی، دلیل غالب این رویدادها اعلام شده است. در آتش سوزی گچساران نیز ۲ فروند بالگرد هوانیروز ارتش، یک فروند بالگرد آبپاش و بالگرد شرکت بهره برداری نفت و گاز گچساران مشارکت کردند و تقریبا آتش سوزی مهار شده است همچنین آتش سوزی منطقه حفاظت شده خاییز استان بوشهر با تلاش فراوان محیط بانان ، جنگل بانان ، نیروهای هلال احمر و همیاران محیط زیست روز گذشته مهار شد. اما آنچه که امروز بیشتر اهمیت آن ثابت شده است مقوله پیشگیری از این اتفاقی است که هر بار هزاران هکتار از طلای سبز کشور را به کام نابودی می کشاند.

تعارض منافع علت اصلی آتش سوزی ها

کمال الدین ناصری، رئیس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی در این خصوص گفت:  بخش زیادی از این آتش سوزی ها عامل انسانی دارد که برخی از آن ها نیز به علت تعارض میان افراد محلی و برخی دستگاه های دولتی به وقوع می پیوندد. در مواردی شاهد بوده ایم که شکارچی محلی و یا یک شکارچی که از محلی دیگر به منطقه آمده است این آتش سوزی را به صورت عمدی ایجاد می کند.

او افزود:  در چهار سال گذشته این مورد در جنگل های گلستان به وفور دیده شده است. از سوی دیگر کشاورزان نیز ممکن است برای از بین بردن بقایا و ضایعات موجود در زمین اقدام به آتش زدن آن ها کنند که این قبیل آتش زدن ها بعضا به مراتع و جنگل های اطراف سرایت می کند. حتی گاهی تداخل زمین ها با جنگل ها نیز منجر به آتش سوزی می شود که نمونه آن در جنگل های غرب زاگرس مشاهده می شود به گونه ای که در زیر درختان بلوط نیز  کشت و کشاورزی صورت می گیرد.

مردم محلی در اطفای حریق جنگل ها موفق تر عمل کرده اند

این متخصص محیط زیست با اشاره به نقش داوطلبین در مقابله با آتش سوزی جنگل ها و مراتع، تاکید کرد:  تجربه 10 سال اخیر به خوبی نشان می دهد که گروه های داوطلب و مردم محلی در اطفای حریق جنگل ها موفق تر عمل کرده اند. این امر به آن علت است که دستگاه های دولتی در راستای هماهنگی و انجام سیر اداری زمان زیادی را هدر می دهند و با محدودیت نیروی انسانی مواجه هستند.

ناصری با اشاره به نحوه به کارگیری نیروهای داوطلب ادامه داد:  تجهیز نیروهای مردمی و گروه های داوطلب در کنار نیروهای مسلح و متولیان امر می تواند در جلوگیری از این اتفاق بسیار موثر باشد اما قطعا راه حل بخشی نمی تواند  گره ای باز کند و باید به دنبال رویکرد کلان برای مهار این حوادث باشیم. مردم و استفاده از پتانسیل آن ها قطعا یکی از ستون های این رویکرد کلان است.

ضرورت احداث آتش بر/ مخربین منابع طبیعی را به حافظین منابع طبیعی تبدیل کنیم

او افزود:  تعارض منافع و ایجاد بی اعتمادی میان مردم و نهادهای محافظ منابع طبیعی که به وجود آمده ریشه دار و قدیمی است. از بین رفتن این بی اعتمادی نیز تا حدود زیادی این معضل را حل خواهد کرد و به نظر می رسد این امر در کوتاه مدت قابل حل نخواهد بود. این تعارض میان مردم و دستگاه های دولتی باید به هر شکل ممکن حل شود، در غیر این صورت همچنان شاهد آتش سوزی خواهیم بود.

ناصری با اشاره به ظرفیت های مردمی اذعان کرد:  می‌توان با برنامه‌ریزی مناسب مخربین منابع طبیعی را به حافظین منابع طبیعی تبدیل کرد. متاسفانه امروزه دستگاه های دولتی مردم را در این عرصه به کار نگرفته‌اند.

آنچه که مشخص است ظرفیت‌های مردمی در هیچ عرصه ای در کشور مورد استفاده قرار نمی گیرد تا جایی که در همین مسئله افرادی که به صورت داوطلبانه اقدام به اطفای حریق جنگل ها کرده و دچار آسیب شوند مشمول هزینه های بیمه و درمان شناخته نمی شوند. ظرفیت هایی که طبق گفته متخصصین ستون اصلی مقابله با آتش سوزی در جنگل ها هستند

12 درصد آتش سوزی ها عواملی غیرانسانی دارند

سرهنگ جمشید محبت خانی، فرمانده یگان حفاظت سازمان محیط زیست در رابطه با نقش مردم در آتش سوزی ها و مهار آن و فقدان قانونی در این عرصه گفت:  آتش سوزی ها دو منشا انسانی و غیر انسانی دارند. رعد و برق و یا گرمای هوا از جمله علت های غیر انسانی آتش سوزی در جنگل ها هستند. در سال 98 ، دوازده درصد آتش سوزی ها عواملی غیر انسانی داشتند.

او تاکید کرد:  از سوی دیگر 18 درصد آتش سوزی ها به صورت عمدی رقم خورده است که به علت تولید زغال و یا به دنبال تغییر کاربری هستند و یا اینکه برای فراری دادن حیوانات و شکار آن ها اقدام به آتش زدن جنگل ها می کنند. تعدادی از افراد در این راستا در سال 98 دستگیر شدند.

سرهنگ محبت خانی با تشریح علل غیرعمدی آتش سوزی ها در جنگل ها افزود:  موارد غیرعمدی نیز عمدتا بواسطه سهل انگاری خانواده ها و افرادی صورت می گیرد که غالبا به جهت تفریح در مراتع و جنگل ها حاضر می شوند. شیشه هایی که در طبیعت رها می شود در فصل گرما بر اثر شدت نور خورشید به عاملی برای آتش گرفتن جنگل ها تبدیل خواهد شد.

تاثیر بارندگی ها بر افزایش میزان آتش سوزی ها

فرمانده یگان حفاظت سازمان محیط زیست با اشاره به تاثیر بارندگی ها بر افزایش میزان آتش سوزی ها اظهار کرد:  ما در سال 98 به‌صورت جدی هشدار دادیم به‌واسطه بارش‌های فراوان پوشش گیاهی در بسیاری از مراتع به حد عالی می رسد. این مراتع غنی اگر به خوبی از آن‌ها مراقبت شود تبدیل به یک منبع غذایی عالی برای دام می‌شود و اگر در میان آن‌ها سهل انگاری صورت گیرد بلای جان سایر مراتع نیز می شوند. در سال‌هایی که پوشش گیاهی غنی بوده است، اطفای حریق در آن ها بسیار سخت تر از حالت عادی خواهد بود.

تجهیز محیط بانان برای مقابله با آتش سوزی ها

او افزود:  در مجموعه سازمان حفاظت از محیط زیست نیز تدابیر ویژه اندیشیده شده است تا از ظرفیت های استانی و محلی به خوبی استفاده شود. در سال 98 تجهیزات مناسبی به محیط بانان اختصاص داده شد تا در این عرصه بتوانند مقابله اول را به خوبی انجام دهند. 

سرهنگ محبت خانی با تاکید بر نقش اساسی مردم در عرصه مقابله با آتش سوزی ها اظهار کرد:  در این میان مردم نقش اساسی را ایفا می کنند و با کمک آن ها و در صورتی که به توصیه ها عمل کنند می توانیم تا حد زیادی این آتش سوزی ها را کاهش دهیم.

فقدان قانونی  در عرصه حمایت از گروه های مردمی

این مقام مسئول در سازمان محیط زیست کشور با اشاره به فقدان قانونی در عرصه حمایت از گروه های مردمی در عرصه مقابله با آتش سوزی جنگل‌ها گفت:  متاسفانه در این عرصه امکان تجهیز افراد داوطلب و گروه های مردمی به واسطه محدودیت هایی، وجود نداشت. لایحه حمایت از این افراد نیز در قانون قرار داده نشد و به همین دلیل امکان حمایت از آن ها وجود ندارد واگر دچار حادثه شوند ممکن است هیچ کمکی به آن ها نشود. گروه های مردمی که خالصانه در این عرصه گام بر می دارند.

لزوم حمایت قانونی از داوطلبین مقابله با آتش سوزی

آنچه که مسئولین و کارشناسان بر آن تاکید داشتند نقش اساسی مردم در کاهش وقوع آتش سوزی‌هاست. قشری که حتی قانونی برای به رسمیت شناخته شدن کمک‌های داوطلبانه آن‌ها و حمایت حداقلی از آن‌ها در راستای مقابله با آتش‌سوزی در جنگل‌ها وجود ندارد و لزوم اصلاح قوانین در این زمینه را بیش از پیش یادآور می‌شود.

منبع: برنا