بوتاکس چیست؟

کلوستریدیوم بوتولینوم، باکتریومی که بوتاکس از آن مشتق می‎شود، در بسیاری تنظیمات طبیعی شامل خاک، دریاچه‎ها و جنگل‎ها وجود دارد.

این باکتری را در عین حال می‎توان در دستگاه گوارش پستانداران و ماهی‌ها و نیز آبشش و دستگاه‌های داخلی بدن خرچنگ‎ها و دیگر آبزیان دریایی یافت. این نوع موارد وجود و بروز طبیعی کلوستریدیوم بوتولینوم و هاگ‎های آن به طور معمول بی‌ضررند. مشکل صرفاً هنگامی بروز می‎کند که هاگ‎ها وارد سلول‎های سبزیجات شده و جمعیت سلولی آنها افزایش پیدا می‌کند. در یک مقطع مشخص باکتری تولید سم بوتولینوم را آغاز می‎کند، که پاسخ مرگ‎‌آور نوروتوکسین برای بوتولیسم محسوب می‎شود.

نوروتوکسین‎ها سیستم عصبی را هدف قرار می‎دهند و فرآیند پیام‌رسانی را که امکان ارتباط مؤثر میان سلول‎های عصبی را فراهم می‎کند، مختل می‎سازند.

از جایگزین های تزریق بوتاکس می توان به تزریق ژل و تزریق چربی اشاره کرد.

کارکرد بوتاکس

سم بوتولینوم یکی از سمی‎ترین مواد شناخته شده برای نوع انسان شناخته می‎شود. دانشمندان تخمین می‎زنند که فقط یک گرم از این سم می‎تواند در حدود یک میلیون انسان را از بین ببرد و فقط یک کیلوگرم از سم مزبور برای کشتن تمام انسان‎های روی کره زمین کافی است. در حالات غلیظ و متراکم سم بوتولینوم می‎تواند به بوتولیسم منجر شود، که نوعی بیماری شدید و تهدیدگر حیات محسوب می‎شود. در صورت عدم درمان، بوتولیسم به نارسایی تنفسی و مرگ منجر می‎شود. علی‎رغم آنکه سم بوتولینوم خاصیت سمی دارد بوتاکس در عرصه‌های متعددی مورد استفاده قرار می‎گیرد.

با وجود این اثبات شده است که سم بوتولینوم می‎تواند نوعی پروتئین با خواص دارویی مؤثر و ارزشمند باشد.

سم بوتولینوم را می‎توان در مقادیر بسیار اندک به انسان تزریق کرد و این سم در مقادیر ناچیز مورد اشاره مانع از رسیدن پیام‎های سلول‎های عصبی به عضلات شده و بدین وسیله باعث فلج شدن آنها می‎گردد.

با هدف ایجاد انقباض عضلانی، عصب‎ها یک پیام‎رسان شیمیایی به نام استیل‎کولین (که نوعی نوروترانسمیتر یا انتقال دهندۀ عصبی محسوب می‌شود) در محل اتصال پایانه عصب و سلول‎های عضله رها می‌کنند. استیل‎کولین به گیرنده‎های روی سلول‎های عضله می‎چسبد و باعث می‎شود تا این سلول‎ها منقبض یا کوچک شوند.

تزریق سم بوتولینوم مانع از رهش استیل‌کولین می‎شود، که این به نوبۀ خود باعث پیشگیری از انقباض سلول‎های عصبی می‎گردد. سم بوتولینوم سبب کاهش میزان انقباض غیر نرمال عضله می‎گردد که این به عضلات این امکان را می‎دهد که کمتر دچار خشکی عضلانی شوند.

خطرات و عوارض جانبی

تزریق سم بوتولینوم به طور معمول خوب تحمل می‎شود و عوارض جانبی ناشی از این اقدام اندک است. در موارد نادر، فرد ممکن است نوعی آسیب‌پذیری پیشینی ژنتیکی داشته باشد که باعث ایجاد پاسخ‎های نامعمول خفیف و موقتی در برابر دارو می‎شود.

در حدود 1 درصد مردم دریافت کننده تزریق‎های سم بوتولینوم نوع A آنتی‎بادی‎هایی در پاسخ به این سم در بدن توسعه می‎دهند که باعث می‎شود تا ادامۀ درمان به این روش بی‎تأثیر گردد.

در کنار اثراتی که از درمان با این سم انتظار می‎رود سم بوتولینوم ممکن است سبب ایجاد برخی تأثیرات ناخواسته شود که از جملۀ عوارض بوتاکس می‎توان موارد زیر را نام برد:

• درد خفیف، ادم موضعی (تجمع مایع) و / یا اریتما (سرخی پوست) در محل انجام تزریق.
• بی‎حسی.
• سردرد.
• ناخوشی - احساس بی‎حالی کلی.
• تهوع خفیف.
• ضعف موقتی ناخواسته / فلج عضلات مجاور محل تزریق
• افتادگی موقتی پلک بالایی چشم یا پتوزیس ابرو
• ضعف پلک چشم پایینی یا رکتوس لترال (یک عضله کنترل کننده حرکت چشم).