کشف مهم دانشمند ایرانی در زمینه سازوکار بروز آلزایمر

کوروش شاهپسند، سالها پیش در دوره تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران، مکانیسم جدیدی را در زمینه فعل و انفعالات مرتبط با بروز آلزایمر در سلول‌های عصبی ارائه داد که مقاله مربوط به آن در مجله علمی معتبر J Neurosci Res. منتشر شد.

وی برای اثبات این نظریه، تحصیلات دکتری خود را زیرنظر پروفسور «شین ایچی هیساناگا»، دانشمند مشهور علوم اعصاب در دانشگاه «متروپولیتن» توکیو گذراند که حاصل آن کشف سازوکارهای انتقال میتوکندریایی و فاصله‌گیری بین میکروتوبولها توسط «فسفوریلیشن پروتئین تائو(tau) » در محل‌های «هیپرفسفوریلیت» شده در بیماری آلزایمر بود.

شاهپسند سپس به بررسی «کانفورمیشن p-tau »در پیشرفت و درمان آلزایمر پرداخت و در این راستا به آزمایشگاه بسیار مشهور پروفسور Kun Ping Lu رفت. «هایپرفسفوریلیشن پروتئین تائو» از مراحل اولیه بیماری آلزایمر است که باعث اختلال در نورونها می‌شود. یک چالش عمده، چگونگی شناسایی رویدادهای فسفوریلیشن بیماری‌زاست که منجر به زوال عقل می‌شوند.

تحقیقات نشان داده که p-tau در دو کانفورمیشن مختلف «سیس» و «ترنس» وجود دارد که «کانفورمیشن» آن توسط «ایزومراز» منحصر به فرد Pin۱ کاتالیز می شود.

آزمایشگاه دانشکده پزشکی هاروارد که شاهپسند به عنوان محقق پسادکتری در آن فعالیت داشته به تازگی فناوری بدیعی را در زمینه آنتی بادی ها توسعه داده‌اند که امکان تولید ترکیبی از آنتی بادی های منوکلونال و پلی کلونال خاص را فراهم می‌کند.

شاهپسند با استفاده از این تکنیک موفق به شناسایی «کانفورمیشن سمی پروتئین tau » در مراحل اولیه آلزایمر شده و با استفاده از تکنیک‌های مختلف، کشف کرده که آنتی‌بادی‌های «مونوکلونال» ابداعی نه تنها می‌توانند بیماری‌زایی پروتئین tau را در مراحل اولیه تشخیص بدهند، بلکه در مدل‌های آزمایشگاهی و حیوانی بیماری آلزایمر در مسدود کردن فرایند نورودژنریشن نیز موثر بوده اند.

شاهپسند با اشاره به این که حدود چهار ماهی است که به ایران برگشته و عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان شده است درباره پژوهانه ۱۰۰ هزار دلاری که برای تحقیقات در حوزه آلزایمر دریافت کرده است گفت: موسسه تحقیقات آلزایمر در آمریکا هر ساله با اعطای پژوهانه از ۵ درصد برتر پژوهشگران این حوزه حمایت می‌کند که رقابت بسیار فشرده‌ای برای دریافت مجموعه این گرنت‌های بین‌المللی بین دانشگاههای بزرگ آمریکا مثل هاروارد، ام آی تی و استنفورد وجود دارد به طوری که اغلب، دانشگاههای برتر اروپایی هم از کورس این رقابت ها جا می‌مانند.

وی افزود: امیدوارم با دریافت این گرنت بتوانم تحقیقات خود را در زمینه بیماری آلزایمر در پژوهشگاه رویان ادامه دهم.

وی خاطرنشان کرد: یافته‌های تحقیقات وی در زمینه پروتئین عامل مرگ سلولها در آلزایمر (کانفرمیشن سمی پروتئین تائو) می‌تواند در تشخیص و درمان آلزایمر، آسیب‌های مغزی و حتی دیابت که ناشی از اختلال در شناسایی مولکولهای قند توسط سلول‌های مغزی است استفاده شود.

شاهپسند در توضیح علت بازگشت خود از دانشگاه هاروارد به ایران، با توجه به فرصت فعالیت در مراکز علمی مجهز و پیشرو گفت: آنچه هاروارد را هاروارد کرده نه ساختمان و تجهیزات و امکانات فراوان آن که تلاش محققان و دانشمندان آن است و مطمئنا اگر شرایط برای توسعه ایده های علمی در ایران فراهم باشد می‌توان با امکانات موجود در این جا هم دستاوردهای تحقیقاتی بزرگی داشت که فکر می‌کنم شرایط لازم برای آن وجود دارد.