اقتصاد مقاومتی، پایان شعار، وقت عمل

روزنامه «جوان» در یادداشتی به قلم «محمدجواد اخوان» نوشت:

بخش عمده‌ای از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار هیئت دولت در هفته گذشته به موضوع مهم و راهبردی «اقتصاد مقاومتی» اختصاص یافت و مطالبات مشخصی که از سوی معظم‌له طرح گردید، وظیفه و مسئولیت قوه مجریه و دستگاه‌های مسئول را در قبال این مأموریت مهم بار دیگر بازخوانی کرد. اینک می‌توان فهرست‌وار و اجمالی، تأملی داشت بر مهم‌ترین دغدغه‌های طرح‌شده در این دیدار در راستای مقاوم‌سازی اقتصاد.

1- اکنون بیش از 18 ماه از ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی می‌گذرد و به‌نظر می‌رسد زمان لازم برای اولین ارزیابی از میزان پیشرفت کار در مجاری ذی‌ربط فرارسیده است. یک ارزیابی ساده نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از تحقق اقتصاد مقاومتی صرفاً در ادبیات و شعار مدیران اجرایی متوقف مانده است و در مرحله ارائه گزارش نیز دستگاه‌های اجرایی گاه گزارش اقدامات دیگر و معمول خود را که مرتبط به این سیاست‌ها نبوده و قبلاً هم جاری و ساری بوده است، به‌عنوان «بیلان کاری اقتصاد مقاومتی» ارائه می‌نمایند. مع‌الأسف در کمال شگفتی مشاهده می‌شود که برخی مدیران حتی برخی اقداماتی را که در تعارض جدی با این سیاست‌ها است، به‌عنوان گزارش کار پیشرفت اقتصاد مقاومتی به جامعه عرضه می‌کنند.

2- در تهیه و تنظیم سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی تلاش شده است این سیاست‌ها در سطح راهبردی باشد و با توجه به تفکیک قوا و تقسیم‌کار درون نظام از همان زمان نیز انتظار می‌رفت که دولت برنامه اجرایی و عملیاتی بر اساس این سیاست‌ها تدوین و ابلاغ نماید. متأسفانه غفلت از این وظیفه در قوه مجریه، سبب شده است کشور تاکنون از وجود چنین برنامه عملیاتی‌ای محروم بماند و اندک اقدامات انجام‌گرفته نیز انسجام لازم را نیافته است. تأکید معظم‌له برای تهیه و تدوین این برنامه در دولت، می‌تواند افق روشنی از تلاش فراگیر برای عملیاتی کردن این سیاست کلی را بگشاید.

3- علاوه بر آنکه وجود برنامه‌ای مشخص برای عملیاتی کردن اقتصاد مقاومتی نیاز است، بایستی دیگر برنامه‌های میان‌مدت و کوتاه‌مدت اقتصادی کشور همچون برنامه پنج‌ساله ششم و بودجه سالانه و دیگر طرح‌های مقطعی در راستا و منطبق بر این سیاست‌ها تنظیم گردد.

4- بهره‌گیری از ظرفیت‌های بیرون قوه مجریه، همچون بسیج و ظرفیت‌های مردمی، نکته دیگری بود که در راستای مقاوم‌سازی اقتصاد مورد تأکید رهبر انقلاب قرار گرفت. روح کلی حاکم بر مقاوم‌سازی اقتصاد، مردمی‌سازی اقتصاد است و این مهم با بهره‌گیری از ظرفیت‌های گوناگونی که در نهادهای مردمی اعم از بسیج و نیز بخش غیردولتی وجود دارد و نیازمند فعال‌سازی و حمایت است، امکان‌پذیر است.

5- تشکیل ستاد قدرتمند و دارای اختیار کافی برای راهبری عملیاتی و نظارت بر حسن اجرای کار در جهت اقتصاد مقاومتی، دیگر دغدغه معظم‌له بود. اکنون به‌نظر می‌رسد فرماندهی اقتصادی مشخصی برای راهبری این مسئولیت مهم وجود ندارد و حتی در درون دولت نیز وزارتخانه‌های ذی‌ربط به‌صورت پراکنده، غیرمنسجم و بعضاً متعارض عمل می‌کنند. تشکیل چنین ستاد با قدرت و اختیار لازم می‌تواند همه ظرفیت‌های موجود را هم‌افزا و از اقدامات متعارض جلوگیری کند. تشکیل چنین ستادی می‌تواند برنامه‌های بر زمین‌مانده‌ای همچون حمایت از بنگاه‌های تولیدی، تأمین نقدینگی، تأمین سرمایه‌درگردش و برخورد جدی با کسانی که واحدهای تولیدی آماده را راکد گذاشته‌اند، تحقق بخشد.

6- ارائه گزارش پیشرفت کار مبتنی بر شاخص‌های قابل ارزیابی دیگر نکته مورد تأکید ایشان بود. اکنون به دلیل فقدان اطلاعات و داده‌های لازم، ارزیابی دقیق از پیشرفت در مقاوم‌سازی اقتصاد ممکن نیست و علاوه بر آن چنین فضایی امیدهای عمومی به بهبود فضای اقتصادی کشور در آینده را به یأس بدل می‌کند. از مهم‌ترین ویژگی‌های اقتصاد مقاومتی، کار و همت مضاعف است که پیش‌نیاز آن امید و نشاط است که لازمه آن نیز امیدآفرینی از طریق دستگاه‌های مسئول است.

آنچه در این نوشتار اشاره شد تنها بخشی از دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی در جامه عمل پوشاندن به مقاوم‌سازی اقتصاد بود که در دیدار اخیر اعضای هیئت دولت بدان‌ها پرداخته شد. البته ورود دقیق و مصداقی معظم‌له به جزئیات طرح و اقدام در این حوزه علاوه بر آنکه دقت نظر ایشان و اهمیت این حوزه را نمایان می‌سازد، حامل نگرانی‌هایی نیز می‌تواند باشد و آن عدم رضایت از رویکردهای دستگاه‌های ذی‌ربط و کم‌کاری‌های موجود است. هرچند جایگاه رهبری شأنی به‌مراتب بالاتر از آن دارد که مصروف جزئیات برخی اقدامات اقتصادی شود، اما وجود کم‌کاری‌ها فرصت‌های گرانبهایی را که گاه از دست می‌رود، ایشان را ناچار به ورود به چنین مباحثی می‌کند. امید آنکه دیگران نیز قدر چنین دقت نظر و همت والای ایشان را دریابند و به‌جای لفاظی صرف سهم خود را در انجام‌وظیفه به میدان عمل‌آورند.