ما به پسر حاجی بودن عادت کرده ایم

بعد از سه ماه پیگیری، بالاخره با تقاضای مصاحبه شانا موافقت می شود. روز و ساعت این مصاحبه را باید به خاطر بسپارم. هرچه باشد از زمانی که رکن الدین جوادی مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران شده، این اولین بار است که حاضر به انجام یک مصاحبه اختصاصی می شود. دنبال کنایه ای می گردم تا طفره رفتن دائمی اش از مصاحبه را بی پاسخ نگذاشته باشم. می گویم: «حلالم کنید. غیبت شما را کردم؛ گفتم شما مصاحبه بده نیستید و این قرار مصاحبه هم مثل دفعات قبل به هم می خورد.» می گوید: «حلال» و ادامه می دهد: «چند شب پیش دخترم مطلبی را از یک روزنامه نشانم داد و پرسید چرا این مطلب با حرف هایی که فلان مدیر، فلان وقت زده بود، اینقدر متفاوت است؟ یک دختر دبیرستانی هم این تناقض ها را به راحتی می فهمد. به دخترم گفتم بعضی ها عادت دارند زیاد حرف بزنند و بخش عمده ای از حرف هایشان هم درست نیست؛ بعد مجبورند برای اینکه درستش کنند، متناقض صحبت کنند و این یعنی دروغ».

مدت زمان مصاحبه، تنها یک ساعت درنظر گرفته شده است و ناگزیر سوالات را بدون هیچ وقفه ای، پی درپی مطرح می کنیم. به بیشتر سوالات پاسخ می دهد؛ از بعضی سریع می گذرد و در خصوص برخی سوال و جواب ها نیز می گوید بهتر است رسانه ای نشوند. با اینکه این مدت کوتاه، مجالی برای پرداختن به جزئیات باقی نمی گذارد، اما از هر دری صحبت به میان می آید: از تولید تا صادرات؛ از میدان های مشترک تا میادین مستقل؛ از توافق ژنو تا تعامل هیات های خارجی؛ از رهوم تا شاه دنیز؛ از بورس تا صکوک؛ از اقتصاد نفتی تا اقتصاد مقاومتی؛ از قراردادهای یک شبه تا قراردادهای جدید نفتی؛ از فازهای ٣٥ ماهه تا ٤٥ ماهی که از خرداد ٨٩ می گذرد؛ از صیانت تا دیانت؛ از یکرنگی سال های جنگ تا چندرنگی این سال ها و از منابع انسانی، منابع انسانی و منابع انسانی. آنقدر بر منابع انسانی تاکید دارد که معتقد است نیروی انسانی بیشتر از میدان های مشترک، بیشتر از تولید نفت و گاز و بیشتر از تامین مالی اهمیت دارد. می گوید: «یکی از بارزترین شاخص های اقتصاد مقاومتی، بکارگیری، ارتقا و نگهداشت نیروهایی است که سرشان به تنشان می ارزد» و افسوس می خورد از اینکه «عزت بسیاری از کارکنان و مدیران شرکت ملی نفت ایران در سال های اخیر نگه داشته نشد».

مشروح گفتگوی اختصاصی شانا با مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران را از نظر می گذرانید:

آقای مهندس، اگر موافق باشید، همین ابتدا برویم سراغ تولید. وضعیت فعلی تولید نفت و گاز در کشور چگونه است؟

ظرفیت فعلی تولید نفت، سه میلیون و ٨٥٠ هزار بشکه در روز و متوسط تولید کنونی، کمتر از سه میلیون بشکه در روز، حدود ٢ میلیون و ٨٥٠ هزار بشکه است. در بخش گاز هم، تولید در زمستان سال گذشته تا حدود ٦٤٠ میلیون مترمکعب نیز رسید که البته با توجه به افزایش مصرف روزانه تا ٧٥٠ میلیون مترمکعب، در روزهای اوج مصرف با ١٦٠ میلیون مترمکعب کمبود گاز در کشور مواجه شدیم و بخشی از این کمبود را با اعمال محدودیت گازرسانی به بعضی از صنایع جبران کردیم. می دانید که در حال حاضر حدود نیمی از گاز تولیدی کشور در شرکت نفت و گاز پارس و نیمی دیگر در شرکت نفت مناطق مرکزی به تولید می رسد؛ بخشی از تولید گاز کشور نیز از محل گازهای همراه مناطق عملیاتی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و شرکت نفت فلات قاره تامین می شود.

امسال هم با همین میزان کسری گاز مواجه می شویم؟

نه به این شدت. امیدواریم امسال با افزایش تولید گاز از محل فازهای اولویت دار پارس جنوبی، ٨٠ تا ١٠٠ میلیون مترمکعب از کسری گاز سال گذشته جبران و نیمی از نیاز گازی کشور از محل تولید داخلی تامین شود.

البته این درصورتی است که مصرف داخلی، همگام با افزایش تولید گاز روند صعودی طی نکند.

بله درست است. برای پاسخگویی تولید گاز به میزان مصرف فعلی، باید مصرف را کنترل کرد. البته خوشبختانه مصرف داخلی تقریبا رو به اشباع است.

یعنی ممکن است واردات گاز از ترکمنستان متوقف شود؟

امکان دارد. ضمن اینکه به هرحال تجربه کار با ترکمنستان، تجربه خوبی نبوده است.

آقای مهندس! در زمستان امسال که ١٦٠ میلیون مترمکعب کمبود گاز داشتیم، به عنوان یک ایده هیچگاه به فکر واردات گاز از قطر نیفتادید؟

نه. خط لوله اش را نداریم. البته این ایده می تواند به عنوان یک گزینه مطرح باشد اما نیاز به بررسی کارشناسی دارد.

برای صادرات گاز چه برنامه ای دارید؟ صادرات گاز به پاکستان سرانجامی دارد؟

صادرات گاز از ضرورت های توسعه اقتصادی ایران است و باید با جدیت پیگیری شود. توافقاتی با عراق داشته ایم و فکر می کنیم با اجرایی شدن بخشی از این توافقات، صادرات گاز به عراق از سال جاری آغاز شود. اما در حال حاضر به غیر از ارمنستان و ترکیه، باقی تعهدات در زمینه صادرات گاز غیرفعال است. صادرات به پاکستان هم سرنوشت روشنی ندارد و در کوتاه مدت قابل ارزیابی نیست.

LNG چطور؟ هنوز مثل زمانی که در شرکت ملی صادرات گاز بودید، به آینده LNG در ایران امیدوارید؟ تولید و صادرات گاز طبیعی مایع شده (LNG) به عنوان جزئی از سبد درآمدی کشور برای ما دارای اولویت است اما تحقق آن به زنجیره ای از عوامل بستگی دارد. پروژه ایران ال ان جی در حال حاضر، متوقف شده است. بیش از ٢,٥ میلیارد دلار برای پروژه ایران ال ان جی هزینه شده و هم اکنون بر اساس برآوردهای مختلف پیش بینی می شود به ثمر رساندن این پروژه به ٢.٥ تا ٦ میلیارد دلار دیگر هزینه نیاز دارد! در حقیقت با وجود صرف ٢.٥ میلیارد دلار، این پروژه را باید از صفر آغاز کرد. در این شرایط تصمیم گرفته ایم کار بررسی، ارزیابی و امکان سنجی پروژه و برآورد میزان دقیق هزینه های مورد نیاز را به یک گروه بین المللی حرفه ای بسپاریم تا متناسب با نتایج حاصل از بررسی های گروه اقدام کنیم. دیگر نباید در این زمینه، نسنجیده عمل شود.

فکر می کنید چه قدر زمان لازم است تا ظرفیت تولید نفت به ظرفیت تولید در سال ٨٤ برسد؟

برای بازگشت به ظرفیت تولید نفت در سال ٨٤، پرداختن به الزاماتی مانند جبران افت مخازن و بازسازی تاسیسات مستهلک ضروری است؛ امیدواریم ظرفیت تولید نفت تا پایان امسال به چهار میلیون بشکه برسد.

وضع صادرات را چطور ارزیابی می کنید؟ آیا در این مدت، بازار از دست رفته ای احیا شده است؟

صادرات نفت خام نسبت به ماه های مرداد و شهریور، به میزان قابل توجهی افزایش یافته است؛ عمده تغییری که ایجاد کرده ایم، کوتاه کردن دست دلال ها از نفت خام کشورمان بوده است. الان نفت تنها به مصرف کنندگان واقعی و دارندگان بازار مطمئن فروخته می شود.

پ س از توافقات ژنو، رفت و آمد هیئت های اقتصادی خارجی به کشورمان بیشتر شده؛ آیا این توافقات، تاثیری بر روند صادرات نفت خام ایران گذاشته است؟

در صورتی که در آینده، محدودیت های فروش نفت کاهش یابد، بازارهای خوبی در انتظار نفت ایران است. باز شدن فضای سیاسی و توافقات بعمل آمده، زمینه مساعدی را برای مذاکرات و تعاملات فیمابین ایران و دیگر کشورها فراهم کرده است. کشورهای خارجی به سرمایه گذاری در صنعت نفت ایران تمایل دارند و سفر این هیئت ها به کشورمان، آنهم بلافاصله پس از توافقات، موید این مطلب است. آنها می خواهند مذاکرات قراردادی را آغاز کنند و در صورت رفع تحریم ها، بسیاری از این مذاکرات عملیاتی می شود؛ اما هنوز همه چیز در حد مذاکره است.

صحبت از قراردادها شد؛ نظرتان در خصوص بازنگری قراردادهای نفتی و تدوین قراردادهای جدید چیست؟

من در همایش بازنگری قراردادهای جدید صنعت نفت هم گفتم که باید بپذیریم امکانات داخلی به تنهایی جوابگوی توسعه منابع و مخازن نفت و گاز کشور نیست و ما دیگر نمی توانیم با همان زبان گذشته صحبت کنیم. در دنیای امروز، صاحبان پول، دانش فنی و مدیریت انتظاراتی دارند و منافع باید به صورت برد- برد برای طرفین باشد. شرایط جهانی، متفاوت و بازارهای نوینی تعریف شده است. عربستان و امارات، برنامه های جدیدی برای افزایش تولید را در دستور کار قرار داده اند؛ لیبی در تلاش برای بازسازی صنعت خود است و مکزیک قراردادهای سنگینی را در بخش دریا منعقد می کند. در دنیای غرب، شیل های نفتی و گازی دریچه های تازه ای را رو به منابع هیدروکربوری باز کرده اند و در نهایت، کشورها عزم خود را برای برداشتن گام های بزرگ در مسیر توسعه جزم کرده اند. در چنین شرایطی ما هم باید برای دستیابی به استانداردها و تعامل با جهانیان، قراردادهای صنعت نفت را روزآمد کنیم. ظرفیت توسعه پذیری صنعت نفت ایران بسیار بالاست و بهبود قراردادها می تواند در بالفعل کردن این ظرفیت های بالقوه موثر باشد. در مجموع اینطور بگویم که هم اکنون برای افزایش ظرفیت تولید نفت به چهار میلیون بشکه با استفاده از همین قراردادهای فعلی برنامه ریزی شده و با بهره مندی از قراردادهای جدید صنعت نفت، امکان افزایش یک میلیون بشکه دیگر به ظرفیت تولید نفت وجود دارد.

پس از روی کار آمدن قراردادهای جدید، آیا تمام پروژه های توسعه ای در قالب این قراردادها پیگیری می شود؟

خیر. تنها طرح های جدید توسعه میدان هایی که قرار است به صورت یکپارچه از اکتشاف تا توسعه واگذار شوند و یا طرح هایی که در آنها از روش های EOR یا IOR با سرمایه گذاری عمده استفاده می شود، برای توسعه در قالب قراردادهای جدید نفتی معرفی می شوند.

همواره بر صیانت از ذخایر و تعامل با کشورهای همسایه به منظور برداشت صیانتی از ذخایر مشترک تاکید شده است. شرکت ملی نفت ایران چنین تعاملاتی را دنبال می کند؟

این بحث همیشه مطرح بوده است و در گذشته نیز کمیته های مشترکی به این منظور برای میدان گازی پارس جنوبی تشکیل شد اما هیچگاه به نتیجه نرسید. همیشه طرف مقابل ما به دلیل برخورداری از سرمایه، امکانات و پیمانکاران خارجی خبره، توسعه میدان و برداشت از ذخایر را با سرعت پیش برده و مذاکرات ما منجر به نتیجه نشده است. طبیعی است اگر کشور همسایه و مشترک با ایران در مخازن هیدروکربوری، این قدر عاقل باشد ما به شدت استقبال می کنیم. البته در تلاشیم با تجدید ساختار کمیته های مشترک رایزنی بین ایران و عراق، این بحث را به طور جدی در خصوص میدان های مشترک با عراق پیگیری کنیم.

در حال حاضر با توجه به اولویت توسعه میدان های مشترک، توسعه میدان های مستقل از دستور کار خارج شده؟

از دستور کار خارج نشده؛ فقط در اولویت نیست. به این معنا که سرمایه گذاری ها و امکانات، ابتدا باید به سمت میدان های مشترک سوق داده شود. اگر خیال ما از بابت میادین مشترک آسوده شود، آنگاه می توانیم بیشتر بر توسعه میدان های مستقل متمرکز شویم. به طور نمونه در میدان گازی کیش، سرمایه گذاری جدیدی نخواهد شد و توسعه این میدان با همان میزان حفاری که تاکنون انجام شده است، دنبال می شود.

ب ا وجود این تاکید، عملکرد پیمانکاران در بسیاری از این میادین مثل آزادگان جنوبی، عقب تر از برنامه است. اولتیماتومی که به CNPCI هم داده اید، رو به اتمام است. شرکت ملی نفت به طور مشخص برای رفع این معضل، چه راهکاری دارد؟

برنامه ریزی شده است تولید نفت میدان های مشترک غرب کارون تا پایان سال ٩٦ به ٧٠٠ هزار بشکه در روز افزایش یابد. در مورد آزادگان جنوبی هم، پس از اولتیماتوم شرکت ملی نفت ایران به پیمانکار چینی این طرح، پیمانکار برای پیشبرد پروژه قول مساعد داده است. در عین حال، اولتیماتوم شرکت نفت به قوت خود باقیست و اگر پیمانکار حرکت مطلوبی را آغاز نکند، طبق قرارداد عمل خواهیم کرد. نه تنها در آزادگان جنوبی، بلکه در دیگر میادین نیز با پیمانکاران کم کار برخورد می شود. اما در مجموع حتی الامکان به دنبال تضعیف و کنار گذاشتن پیمانکاران نیستیم؛ هدف کمک به پیمانکار و پیش بردن کار است؛ البته اگر پیمانکار عزمی برای انجام به موقع تعهدات قراردادی به خصوص در میادین مشترک داشته باشد. باید پذیرفت قراردادهایی که یک شبه منعقد می شود، یک شبه هم بر باد می رود.

یعنی ٥٠ میلیون دلار جریمه ای که در قرارداد پیمانکاران فازهای ٣٥ ماهه پارس جنوبی تعهد شده عملا منتفی است؟

به هر حال بنا نداریم پیمانکاران را محاکمه کنیم. در فازهای موسوم به ٣٥ ماهه پارس جنوبی، حتی پیمانکار خارجی نیز نمی توانست این فازها را در ٣٥ ماه به اتمام برساند و تعیین این مدت زمان، از آغاز غیرواقعی بود. حال در چنین شرایطی نمی توان جرایم سنگینی برای پیمانکاران در نظر گرفت. این فازها که هم اکنون اولویت دوم شرکت ملی نفت در پارس جنوبی است، سال آینده نیز به اتمام نمی رسد و هیچ کدام از فازهای ٣٥ ماهه در سال ٩٣ به بهره برداری نخواهد رسید. قرارداد خوب نیازمند آماده سازی بستر اطلاعاتی، جریان نقدینگی مناسب و تدبیر و برنامه ریزی است و نمی توان صرفا پیمانکاران را به خاطر قراردادهایی که با بی درایتی منعقد شده است، جریمه کرد.

پس امسال هم فازهای ٣٥ ماهه به بهره برداری نمی رسد؟

نه. امیدواریم این فازها به تدریج در سال های ٩٤ تا ٩٦ وارد مدار تولید شوند.

آیا در ماه های اخیر اکتشاف جدیدی داشته ایم؟

خبرهای خوبی داریم که انشالله به طور رسمی از سوی وزیر نفت اعلام می شود.

برای تحقق اهداف شرکت ملی نفت در حوزه ازدیاد برداشت چه برنامه ای دارید؟ پژوهشکده ازدیاد برداشت قرار بود در این زمینه، اولین قرارداد را با شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب به امضا برساند؟

در حال حاضر دبی نفت هر یک از چاه های مناطق نفتخیز جنوب به طور متوسط از ٢٠ هزار بشکه به ٢ هزار بشکه کاهش یافته است و به این منظور، استفاده از تکنولوژی های نوین برای پیاده سازی پروژه های ازدیاد برداشت در این چاه ها ضروری است. در این راستا پژوهشکده ازدیاد برداشت با همکاری ٦ دانشگاه معتبر کشور فعالیت می کند و در حال امضای اولین قرارداد با شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب است.

تکلیف میدانهای نفت سنگین مثل کوه موند، زاغه و فردوسی چه می شود؟

این میدانها جزو میادین مستقل هستند و اولویت توسعه ندارند.

فکر می کنید سرمایه گذاری برای برداشت از ذخایر نامتعارف نفت و گاز در کشورمان اولویت دارد؟

فعلا خیر.

در دنیا برای استفاده از ذخایر نامتعارف مثل شیلهای نفتی و گازی سرمایه گذاری هنگفتی می کنند که برخی معتقدند مقرون به صرفه نیست.

نه. اینها بیشتر شایعاتی است که در کشورهای نفتخیز مطرح می شود. این طرح ها با قیمت بالای فعلی نفت، مقرون به صرفه است و آمریکایی ها و برخی دیگر از کشورها هم روی آن حساب ویژه ای باز کرده اند.

آقای مهندس! توسعه برخی میدانهای نفتی به سرمایه گذاری بالایی نیاز دارد؛ به عنوان مثال برای توسعه میدان سردار جنگل در دریای خزر چه برنامه ریزی ای شده است؟ گفته می شود این میدان بیش از ٢ میلیارد بشکه ذخیره دارد.

توسعه این میدان به تکنولوژی ها و دانش های فنی روزآمدتری نیاز دارد که آنها را به طور کامل در اختیار نداریم. برای توسعه، دانش فنی و توان مهندسی خوبی داریم؛ اما اگر خود را با دانش های نوین و تکنولوژی های روز دنیا بسنجیم، نیازمند روزآمدی هستیم. در مورد اعلام کشف این میدان نیز کمی عجله شد. از نظر فنی، برای اعلام خبر اکتشاف یک میدان احتمال های مختلفی مطرح است؛ گاهی ١٠ درصد؛ گاهی ٥٠ درصد و گاهی ٩٠ درصد. تا زمانی که این احتمالات قطعیت نیافته باشد، نمی توان روی آن مانور داد. بنابراین باید منتظر ماند تا ذخایر قطعی این میدان پس از حفاری چاه دوم و لرزه نگاری های تکمیلی با احتمالات قوی تر اعلام شود. ممکن است چیزی که به عنوان کشف میدان اعلام شده است، در حد یک رگه محدود بوده باشد.

از میدان سلمان چه خبر؟ خط لوله سلمان- سیری تعمیر شد؟

بله؛ تعمیر خط لوله پایان یافته است.

یعنی الان از میدان سلمان، گاز برداشت می شود؟

فعلا به صورت محدود.

خط لوله سیری- عسلویه چطور، آماده است؟

خیر. تا جایی که خبر دارم باید ارزیابی کیفی و کارهای تعمیراتی و تکمیلی روی خط لوله انجام شود و هنوز آماده نیست.

آقای جوادی؛ پروژه مشترکی که ایران با شرکت بی پی در دریای شمال دارد به کجا رسید؟

این پروژه در میدان رهوم است، این یک میدان گازی و نفتی مشترک است که خبرهای اخیر مربوط به توقف تولید در بخش گازی بود. ٥٠ درصد منافع این میدان، متعلق به شرکت ملی نفت ایران است و ٥٠ درصد منافع به BP تعلق دارد. تولید گاز از رهوم به بهانه تحریم ها متوقف شده بود که با انجام مذاکرات حقوقی، تولید گاز از این میدان، از حدود سه ماه پیش مجدد آغاز شد. هم اکنون روزانه حدود ٢٠٠ میلیون فوت مکعب از این میدان تولید می شود.

پس رقم زیادی نیست؟

٢٠٠ میلیون فوت مکعب برای ما رقم زیادی نیست؛ اما در اروپا قابل توجه است. ما به پسر حاجی بودن عادت کرده ایم. هم اکنون در شاه دنیز آذربایجان نیز فعال هستیم و در فاز دوم توسعه این میدان حضور داریم. در عین حال از بولیوی خارج شده ایم؛ دفتر بولیوی تعطیل شده است و بسیاری از دفاتر دیگر آمریکای لاتین به دلیل غیراقتصادی بودن به تدریج تعطیل می شوند.

یعنی سرمایه گذاری نفتی در آمریکای لاتین، توجیهی نداشت؟

واقعا توجیه اقتصادی نداشت و بیشتر به پشتوانه اهداف سیاسی دنبال می شد. شرکت ملی نفت ایران را باید اقتصادی اداره کرد نه سیاسی.

با درآمدهای فعلی، می توانید شرکت نفت را اقتصادی اداره کنید؟

در گذشته، هزینه های توسعه از محل درآمدهای فروش نفت تامین و باقیمانده درآمدها به خزانه واریز می شد. در مقطع زمانی بعدی، سهم ویژه ای برای شرکت نفت تعریف و مقرر شد هزینه های توسعه، از محل توسعه تامین شود. در سال های اخیر، محدودیت ها بیشتر شده و تنها درصدی از درآمدهای نفتی به این شرکت تعلق می گیرد. در حقیقت، در شرایطی که تحریم ها و بعضی محدودیت ها، صادرات را کاهش داده و درآمدهای نفتی کاهش یافته است، سهم ١٤,٥ درصدی شرکت ملی نفت ایران نیز در نتیجه آن کمتر شده. این در حالیست که در مقطع فعلی، تسریع در توسعه میدان های مشترک و استفاده از تکنولوژی ها و دانش های روز برای توسعه این میادین بیش از هر زمان دیگری ضرورت پیدا کرده است. از سوی دیگر شرکت ملی نفت طی سه سال گذشته، تعهداتی را مانند اوراق مشارکت، صندوق انرژی و ... ایجاد کرده و هزینه های بیشتری را متحمل شده، بدون اینکه درآمد بیشتری داشته باشد. در حال حاضر منابع داخلی شرکت نفت در بهترین حالت، تنها می تواند پاسخگوی هزینه های پرسنلی، تعمیرات و نگهداشت تولید باشد.

پیشنهاد شما برای بهبود این شرایط چیست؟

ما معتقدیم هزینه های توسعه، باید از محل توسعه میدان ها تامین شود. دولت در این زمینه، نظر مساعدی دارد و امیدواریم با همکاری نمایندگان محترم مجلس و دیگر نهادهای متولی، این درخواست عملیاتی شود.

همانطور که می دانید انتشار اوراق صکوک نفتی در سال های قبل، بی نتیجه ماند. در آینده این اوراق منتشر می شود؟

انتشار اوراق صکوک در مصوبات قانونی مورد تاکید قرار گرفته است و به منظور اجرایی کردن این مصوبات، کارگروهی در شرکت ملی نفت ایران تشکیل شده و مشغول فعالیت است؛ بنابراین انتشار این اوراق را در برنامه امسال قرار داده ایم.

یعنی اوراق صکوک نفتی به طور قطع در سال ٩٣ منتشر می شود؟

امیدواریم به صورت آزمایشی منتشر شود.

اوراق مشارکت چطور؟ تمام ٥٠ هزار میلیارد ریالی که در بودجه تصویب شده را منتشر می کنید؟

بله. برنامه ما انتشار تمام ٥٠ هزار میلیارد ریال اوراق مشارکت درنظرگرفته شده در بودجه سال ٩٢ است و برای انجام آن مصمم هستیم. این اوراق مشارکت از سوی شرکت های نفت و گاز پارس، نفت مناطق مرکزی، نفت فلات قاره و مهندسی و توسعه نفت منتشر می شود.

فکر می کنید نرخ سود مناسب برای این اوراق چه میزان است؟

فعلا که برای انتشار اوراق مشارکت ٦ ماهه بانک مرکزی در نیمه نخست امسال، سود ٢٣ درصد درنظر گرفته شده است. نرخ سود این اوراق، تابع بسیاری از متغیرهای اقتصادی است و باید با آنالیز شرایط تعیین شود. به هر حال قیمت های بازار ارز، سکه، مسکن و حتی وضعیت بورس در تعیین این نرخ تاثیر می گذارد. شرایط عرضه اوراق مشارکت باید از جذابیت کافی برخوردار باشد در غیر اینصورت مردم از آن استقبال نمی کنند.

آیا نفت خام در بورس عرضه می شود؟

بله. ببینید مزیت های بورس، بیش از معایب آن است؛ کمی زمان می برد تا فرایند عرضه نفت در بورس به بلوغ کافی برسد. هم اکنون دستورالعمل عرضه نفت خام در بورس نیز تصویب شده است و نفت خام در بورس انرژی عرضه شود.

حداقل عرضه به چه میزان است؟

سقف عرضه ١٠ هزار بشکه را درنظرگرفته ایم و در ابتدا با عرضه ٢ تا ٣ هزار بشکه نفت خام آغاز می شود.

آیا محدودیتی برای تحویل فیزیکی نفت به مشتریان وجود دارد؟