نقش موثر بازار بدهی در پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی

به گزارش شمانیوز: بازار بدهی شامل اوراقی است که با هدف تسویه بدهی‌های دولت با طلبکاران غیردولتی منتشر می‌شود که این اوراق فاقد هزینه مالی برای دولت هستند و از سوی دیگر مورد استقبال پیمانکاران قرار گرفته‌اند. از این رو شاهد رشد و توسعه بیش از پیش بازار بدهی در بازار سرمایه هستیم. ویژگی اوراق مبتنی بر بدهی آیتم‌هایی همچون لزوم پرداخت سود منظم، نیاز به ضامن و وثیقه و محدودیت حجم انتشار اوراق است از این رو برای انتشار اوراق بدهی داشتن صورت‌های مالی شفاف، مشخص بودن محل مصرف، تامین ضمانت و توانایی مالی در تامین نرخ سود مورد انتظار سرمایه‌گذاران فاکتورهای اصلی محسوب می‌شوند که البته محل مصرف این اوراق نیز لازم است مشخص شود اعم از اینکه برای خرید مواد اولیه یا دارایی مشخص، تامین سرمایه در گردش، طرح‌های توسعه‌ای و بازپرداخت بدهی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آنجا که بخش زیادی از معاملات ثانویه اوراق بدهی در فرابورس انجام می‌شود، با رضا غلامعلی‌پور معاون توسعه بازار فرابورس ایران در خصوص نرخ سود این اوراق، تامین مالی از طریق اوراق بدهی و مواردی از این دست گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن در ادامه می‌آید. 1- با توجه به عزم جدی دولت برای کاهش نرخ سود بانکی، آیا ما شاهد کاهش نرخ سود اوراق بدهی که در حال حاضر، نوسان آن بین 21 الی 23 درصد است خواهیم بود یا خیر؟ بازار بدهی بازاری جوان بوده و چند سال از عمر آن می‌گذرد. انواع عقود اسلامی موجود در بازار نیز تازه قوانین آن نوشته شده یا در حال نوشتن توسط کمیته فقهی است که سازمان و دولت نیز تازه به این بازار ورود پیدا کرده‌اند. به طور عام پس‌اندازهای مردم برای سرمایه‌گذاری به سیستم سهام، بانک و بازار بدهی وارد می‌شود و مردم نیز برای سرمایه‌گذاری در هر کدام از این بازارها اختیار تام دارند؛ اما مقایسه این بازارها توسط مردم نکته حائز اهمیت است و چون بازار پول و سرمایه روی هم اثرگذار هستند در نتیجه این دو مرتبا از سوی مردم رصد می‌شوند. در حال حاضر نیز با توجه به سیستم بانک‌محور بودن اقتصاد ما می‌توان نتیجه گرفت هم چنان بانک‌ها پیشتاز تامین مالی بخش‌های مختلف در کشور هستند که با اصلاح نرخ سود بانکی توسط بانک مرکزی می‌توان کاهش نرخ سود اوراق صکوک در بازار بدهی را انتظار داشت. 2- انتشار اوراق بدهی یکی از متداول‌ترین روش‌های تامین مالی بلندمدت و میان‌مدت بنگاه‌های اقتصادی است به طوری که در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه سهم بالایی از سبد تامین مالی شرکت‌ها را تشکیل داده و میزان آن از سهم تسهیلات بانکی بیش‌تر است؛ این میزان در کشور ما چند درصد بوده و کدام یک از بانک‌ها، موسسات مالی یا شرکت‌های تامین سرمایه در این زمینه موفق‌تر بوده‌اند؟ همچنان که پیش‌تر هم گفته شد سهم تامین مالی بانک‌ها در کشور بالاست و به عددی بالغ بر 90 درصد می‌رسد؛ اما سهم اوراق بدهی که شامل اوراق مرابحه، مشارکت، مضاربه و... می‌شود فقط 10 درصد تامین مالی بخش‌های مختلف پروژه‌های دولتی و خصوصی را به خود اختصاص می‌دهد. البته این عدد را با تولید ناخالص داخلی کشورها می‌سنجند که در این زمینه ژاپن 3 برابر، آمریکا 2 برابر، استرالیا 5/1 برابر، مالزی 5 /1 برابر و چین 70 درصد تامین مالی پروژه‌های خود را از طریق این اوراق تامین می‌کنند. همان‌طور که گفته شد تامین مالی در کشورهای پیشرفته‌ای چون ژاپن بسیار چشم‌گیر است که می‌تواند برای کشور ما الگویی باشد تا نقدینگی سرگردان مردم برای پروژه‌های دولتی و خصوصی جذب شود. درحال حاضر نیز فرابورس و شرکت‌های تامین سرمایه و مشاوره با تمهیدات بیش‌تر مردم را با بازار بدهی آشنا می‌کنند. 3- آیا کاهش نرخ سود بانکی و نوسانات بازار سرمایه می‌تواند علامت خوبی برای خرید اوراق بدهی باشد یا خیر؟ چه دلایل دیگری لازم است تا مردم به این بنگاه‌ها جذب شوند؟ بازار بدهی در کشور در حال حاضر یک نکته جذاب دارد و آن اینکه ابزارهای بازار سرمایه متنوع است و طیف مختلفی از اوراق با درجات متفاوت از ریسک که از سوی دولت برای بازپرداخت آن ضمانت‌هایی داده می‌شود وجود دارد. جای نگرانی برای سرمایه‌گذاری در این بازار نیست و در حال حاضر نیز شرکت‌های خصوصی با ضامن بانکی این اوراق را منتشر می‌کنند زیرا هنوز در کشور بحث رتبه‌بندی شرکت‌ها را به طور کامل اجرا نکرده‌ایم. همچنین نگرانی در مورد بازپرداخت و ریسک نکول وجود ندارد زیرا ضمانت‌های دولتی و بخش خصوصی سبب شده ریسک‌ها در این بازار به طور محسوسی کاهش یابد. از سوی دیگر محل خرج منابع و پول آن برای بازپرداخت بدهی دولت مشخص است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله یا همان ETF نیز در بورس و هم‌چنین خارج از بورس و یا دفاتر شرکت‌های سرمایه‌گذاری، قابل معامله است که البته این معاملات با نظارت فرابورس صورت می‌گیرد. در مورد بخش دوم سوال شما باید گفت که بازار بدهی مخاطبان خاص خود را دارد و در مورد بازارهای دیگر مالی نیز همین به صورت است. البته نرخ سود اوراق بدهی و بهره بانکی نیز در جذب مشتریان اثرگذار است. در بازار سرمایه مردم، نهادهای حقوقی و شرکت‌ها حضور دارند و با توجه به این گستردگی مخاطبان، زمان پرداخت سود سخت‌گیرانه‌تر است. به طور مثال در مورد اوراق مشارکت، ابتدا حسابرس امین صورت‌حساب‌ها را تایید و سپس سود آن پرداخت می‌شود که این کار هر شش ماه یک بار صورت می‌گیرد. 4- کدام‌یک از وزارت‌خانه‌ها و سازمان‌های زیرمجموعه آنان توانسته‌اند از ظرفیت اوراق بدهی برای تامین مالی بلندمدت و کوتاه‌مدت خود بهره ببرند؟ توصیه شما به سایر وزارت خانه‌ها برای استفاده از ظرفیت این بازار چیست؟ دولت‌ها در همه جای دنیا به نیابت از وزارت‌خانه‌ها اوراق را منتشر می‌کنند. به طور تخصصی وظیفه انتشار، بازپرداخت و پیگیری بازپرداخت را مرکز مدیریت بدهی‌ها و دارایی‌ها بر عهده دارد که 3 سال پیش با محوریت وزارت اقتصاد تاسیس شد و زیرمجموعه خزانه‌داری کل قرار دارد. هر وزارت خانه با توجه به نیاز خود درخواستش را به این مرکز اعلام نموده، سپس بررسی شده و بعد دستور انتشار صادر می‌شود. سازمان‌ برنامه و بودجه در زمان بودجه‌بندی در بندها و تبصره‌هایی، میزان تامین مالی خود از طریق ابزار صکوک را مشخص می‌کند. هم‌چنین شهرداری‌ها برای تامین منابع مالی خود در قانون بودجه احکام جداگانه‌ای دارند مثلا برای تامین مالی قطار شهری از ابزار بدهی استفاده می‌کنند. شرکت‌های دولتی مانند شرکت ملی نفت نیز در مواقعی مطابق بندهای بودجه با تضمین خودشان اوراق بدهی منتشر می‌کنند و همان‌طور که گفته شد با راه‌اندازی مرکز بدهی‌های وزارت اقتصاد، طی کردن این مسیر کوتاه شده است. 5- برنامه فرابورس برای آشنایی بیش‌تر وزارت خانه‌ها و سازمان‌های با اوراق بدهی چیست؟ در یک برنامه زمان‌بندی‌شده برای اسناد خزانه و سایر اوراق منتشرشده در فرابورس ایران برنامه مفصلی برای تمام دستگاه‌ها ترتیب داده شد تا با این اسناد به طور کامل آشنا شوند و در این راستا آموزش‌هایی به طور رایگان صورت گرفت. در حال حاضر نیز اکثر پیمانکاران در بخش‌های دولتی و خصوصی با بازار بدهی و این اسناد آشنایی کامل دارند. هم‌چنین مرکز بدهی‌های وزارت اقتصاد در راستای همکاری، آمادگی هرگونه آموزشی را در این خصوص به شرکت‌ها، پیمانکاران و سایر بخش‌های دولتی و خصوصی دارد. 6- کدام کشورهای جهان در حال حاضر توانسته‌اند درزمینه استفاده از اوراق بدهی برای پروژه‌های عمرانی خود موفق‌تر عمل کنند و دلیل این امر چیست؟ آمارهای فدراسیون جهانی بورس‌ها نشان می‌دهد کشورهای ژاپن، آمریکا، چین و... ظرفیت‌های خوبی را برای بخش اوراق بدهی ایجاد کرده‌اند و توانسته‌اند در این زمینه موفق عمل کنند. با توجه این‌که در کشور بحث اقتصاد مقاومتی به صورت پررنگی مطرح است می‌توانیم از طریق جذب منابع مردمی به گسترش این بازار کمک کرده و زمینه خوبی را هم برای فرهنگ‌سازی ایجاد کنیم. از نظر من بازار بدهی برای پیشبرد اهداف اقتصاد مسیر روشنی را ترسیم می‌کند و می‌تواند برای پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی نقش موثری داشته باشد. منبع: روابط عمومی فرابوررس