خودکفایی بنزین از پیله تاپروانگی/حاشیه‌نشینی سیاست‌های کنترل مصرف

جدول ۱ - بزرگترین پالایشگاه‌های میعانات گازی دنیا بر حسب ظرفیت

از خودکفایی نباید فعلا دم زد زیرا اولا هنوز فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس آماده بهره‌برداری نیست و حتی شخص وزیر نفت (بیژن زنگنه) تولید بنزین در سه ماهه پایانی امسال را ۹۶ میلیون لیتر در روز عنوان کرده؛ یعنی به صورت ضمنی افتتاح کامل فاز سوم پالایشگاه ستاره را در سال ۹۸ دانسته است. از سویی دیگر در این تحلیل‌ها رشد مصرف بنزین را هم باید در نظر گرفت. افزایش تعداد خودروها در کنار کم بی توجهی وزارت نفت به کنترل مصرف بنزین طی سال‌های اخیر، موجب رشد روز افزون مصرف این فرآورده نفتی در کشور شده است. به طوری که رشد مصرف این فرآورده طی سال‌های اخیر مطابق جدول زیر بوده است:

جدول ۲ - سیر صعودی رشد مصرف بنزین در سال‌های ۹۵ و ۹۶

در حالی که سیاست کنترل مصرف بنزین به کمک راهبردهایی نظیر سهمیه بندی بنزین بر بستر کارت سوخت، جایگزینی CNG با بخشی از بنزین مصرفی و نهایتا هدفمند کردن یارانه‌ها، برای مدتی موجب نزدیک شدن تولید و مصرف بنزین در کشور شده بود، همانطور که در شکل ۱ مشاهده می‌شود در سال‌های اخیر مجددا تولید و مصرف بنزین از یکدیگر فاصله گرفته‌اند به طوری که اختلاف مذکور طی سالهای ۹۵ و ۹۶ به ترتیب موجب واردات روزانه به طور متوسط ۱۳.۷ و ۱۲ میلیون لیتری بنزین شد.

شکل ۱- مقایسه میزان تولید و مصرف بنزین در کشور از سال ۶۷ تا ۹۵

درست است که بهره برداری کامل از پالایشگاه ستاره خلیج فارس موجب خواهد شد که ایران برای اولین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در تولید بنزین خودکفا شود اما در صورتی که رشد مصرف بنزین کنترل نشود، امکان صادرات آن فقط برای ۱ یا ۲ سال وجود دارد و بسیار ناچیز خواهد بود (شاید در حد ۴ میلیون لیتر) که آن هم احتمالا به پر کردن ذخایر استراتژیک خواهد رسید و ایران اصلا مازادی برای صادرات نخواهد داشت. بنابراین همانطور که در شکل ۲ مشاهده می‌شود ایران از سال ۱۴۰۰ مجددا نیاز به واردات بنزین خواهد داشت؛ مگر در صورتی که سیاست‌های کنترل مصرف به صورت جدی دنبال شود یا طرح‌های افزایش تولید بنزین در پالایشگاه‌های کشور تا سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری برسد که کاملا دور از انتظار است.

شکل ۲- پیش بینی تولید و مصرف بنزین در کشور تا سال ۱۴۰۱ / پیش‌بینی تا سال ۱۴۰۱

اما در صورت عدم ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس، ایران مطابق شکل ۳ وارد کننده حدود ۴۷ میلیون لیتر بنزین در روز می‌شد که می‌توانست تهدیدات امنیتی جدی‌ برای کشور به همراه داشته باشد. درست است که احداث این پالایشگاه ۱۲ سال به طول انجامید، اما در حال حاضر نقش مهمی در تامین بنزین باکیفیت داخلی ایفا می کند.