طرح پلکانی نرخ بنزین در شرایط امروز جامعه بهترین کار است

به گزارش شمانیوز: امیری عضو هیأت علمی دانشگاه کرمانشاه در خصوص دو نرخی شدن بنزین اظهار داشت: از دو جنبه می توان در این خصوص صحبت کرد: از دیدگاه طرف عرضه (یعنی دولت) و از دیدگاه طرف تقاضا (یعنی مردم).

وی توضیح داد: اگر از دیدگاه دولت بنگریم، با توجه به اینکه طبیعی است که باید مقداری از بنزین را به صورت یارانه ای تحویل دهد و مابقی را به صورت آزاد؛ روی درآمدزایی دولت تأثیر مستقیم دارد. دولت ترجیح می دهد بنزین را به صورت آزاد بفروشد. اما منافع دیگری هم برایش خواهد داشت؛ انتظارات طرف عرضه کننده این است که از طریق دو سهمیه ای شدن، پیش بینی و تخمین دقیقی روی مصرف بنزین انجام شود و بتواند از این طریق مدیریت مصرف را انجام دهد؛ چرا که وقتی که هر محصولی را از لایه سهمیه بندی آزاد می کنید و از فضای یارانه ای خارج می کنید، خود به خود مصرف آن کاهش پیدا می کند و اگر آزاد شود دارای مصرف پرت و ضایعات خواهد بود.

وی افزود: نکته بعدی، کاهش انتظارات تورمی بعد از افزایش اندک قیمت بنزین است. اگر دولت بازنگری کند و بنزین را تک نرخی کند (مثلا به قیمت 1200 یا 1500 افزایش دهد) به طور مستقیم و غیر مستقیم انتظارات تورمی در جامعه ایجاد می شود که مرتبط با محصولات و مشتقات بنزین هستند و همین طور در لایه های دوم وسوم در خصوص سایر محصولات و مشتقات خودرو این زنجیره ادامه می یابد. لذا یکی از دغدغه های اصلی دولت برای دو نرخی کردن بنزین، علاوه بر مدیریت مصرف، کاهش انتظارات تورمی ناشی از افزایش قیمت خواهد بود.

عضو هیأت علمی گروه اقتصاد خاطر نشان کرد: از معایب دو نرخی شدن برای دولت می توان به قاچاق سوخت اشاره کرد. گرچه قاچاق سوخت در هر دو حالت وجود دارد، اما از آنجایی که ممکن است رانت هایی ایجاد شود و در حقیقت جایگاه داران و افراد مرتبط با آنها بتوانند قانون را دور بزنند و افراد اصطلاحاً قسمتی از سهمیه خود را بفروشند، این مقوله خود را بیشتر نمایان خواهد کرد. نکته دیگری که شاهد آن خواهیم بود، سهمیه فروشی است که عملی غیر معقول و خارج از فضای سلامت اجتماعی است. سوم، رانت و ایجاد تشکیلات فسادبرانگیز است؛ چون هر جایی که سهمیه بود، ارتباطات سازمانی، سیستمی و دور زدن قوانین ایجاد می شود و ممکن است افرادی بخواهند از این فضا استفاده کنند.

وی تصریح نمود: از دیدگاه طرف تقاضا، یعنی مردم، نیز دو نرخی شدن مزایا و معایبی دارد. برای پرداختن بهتر به این مبحث، بهتر است افراد جامعه را به دو گروه افراد برخوردار و کم برخوردار اقتصادی تقسیم کنیم.

1- افراد برخوردار از دیدگاه من، دو دهک بالای جامعه را تشکیل می دهند. این افراد از دو نرخی شدن بنزین متضرر می شوند چون معمولاً سفرهای تک نفره ی زیادی دارند و یا به دلیل اینکه تعداد اتومبیلهای زیادی دارند، اصطلاحاًخودرو کیلومتر آنها بالاست در نتیجه اگر بخواهند به سهمیه بنزین بسنده کنند، دچار مشکل می شوند.

2- در خصوص افراد کم برخوردار باید گفت به دلیل اینکه دولت روی حاملهای انرژی یارانه می دهد واین یارانه مستقیما به خودروها تعلق می گیرد نه افراد؛ اگر فردی اتومبیل نداشته باشد، از یارانه بنزین بهره مند نمی شود و در عوض برخی افراد که چندین اتومبیل دارند، چندین بار از یارانه استفاده می کنند.

بنابراین مشکلی که در این خصوص وجود دارد این است که در اینجا در حق افراد کم برخوردار بدون اتومبیل اجحاف می شود. و اما افراد کم برخوداری که وسیله نقلیه دارند، باید برنامه ریزی کنند و براساس سهمیه تعلق گرفته به خودش برای سفرها و رفت و آمدهایش برنامه ریزی کند. در نتیجه یک برنامه اقتصادی مناسب برای بهبود کارکرد اقتصادی خانواده خویش می تواند تنظیم کند. 3- انتظارات جامعه در فضای تورمی کاهش پیدا می کند؛ یعنی فروشندگان زنجیره ای متعلقات و مشتقات بنزین در فضایی که سهمیه بنزین تعلق گرفته، افزایش نرخ نخواهد داشت در نتیجه شهروند کم برخوردار برای خریداری و استفاده از این تجهیزات و ادوات دچار تورم لجام گسیخته خواهد شد.

امیری با بیان اینکه افراد از نظر روانی و شاخص های وجودی، در صورتی که افراد برخوردار هر چقدر که می خواهند بتوانند از بازار آزاد بنزین تهیه کنند، مقداری از دولت گله مند می شوند، تأکید کرد: در حال حاضر برای مصرف انرژی­های برق و آب، اقدام شایسته ای که صورت گرفته این است که به صورت پلکانی نرخ ها افزایش می یابد، یعنی برای خانواده هایی که کم مصرف هستند، نرخ کمتری در نظر گرفته می شود و اگر بیشتر مصرف کنند، در پلکان بعدی قرار می گیرد و در نهایت تا پلکان پنجم یا دهم افزایش نرخ دارند. بنابراین در این حالت، افراد پرمصرف قاعدتاً متضرر می شود.

وی عنوان کرد: پیشنهاد بنده برای نرخ بنزین، در نظر گرفتن قیمت پلکانی مانند حامل های انرژی برق و آب است. یعنی سهمیه بندی با طرح پلکانی قیمت صورت گیرد. دولت می تواند سهمیه یارانه ای بنزین با نرخ کم (مثلا 500 تومان) به افراد بدهد و سقف برای مصرف آن در ماه قرار دهند؛ مثلا 100 لیتر بنزین با نرخ 500 تومان در ماه در نظر گرفته شود. مازاد بر 500 تومان تا 1000 تومان هم سقف مصرف داشته باشد. اگر بیشتر از 200 لیتر در ماه استفاده شود و فرد جزء مشترکین پرمصرف قرار گیرد، به جای 1000 تومان، 1500 تومان باید بپردازد.

پلکان های بعدی با نرخ های 2500 تا 3000 تومان تعیین کنند و در نهایت مشخص شود که به طور مثال بیشتر از 500 لیتر در ماه به هیچ وجه و با هیچ نرخی داده نمی شود و یا به عبارتی پلکان بی نهایت وجود نداشته باشد. با این طرح رانندگان آژانس ها هم می توانند با راحتی گذران زندگی کنند؛ چون بنزین با نرخ 500 تومان در ماه تا سقف 100 لیتر استفاده کرده و دولت هم به وی یارانه داده و کمک کرده است.

هیأت علمی گروه اقتصاد ابزار کرد: در این طرح کسانی که برخوردار هستند، به خاطر مصرف بالا، پول بیشتری می دهند و کسانی که کم برخوردار هستند نرخ کمتری می دهند؛ مانند مصرف آب و برق. این طرحی فوق العاده است به دلیل اینکه از نقطه نظر عاطفی و روانی در جامعه بی نظیر خواهد بود؛ چرا که در حال حاضر افراد کم برخوردار معتقدند مشترکین پرمصرف و سطح بالای جامعه، بنزین بیشتر مصرف می کنند و چون از نظر اقتصادی تأمین هستند، تحت فشار قرار نمی گیرند و مشکلی ندارند؛ اما با طرح پلکانی (یعنی نرخ بیشتر برای دهک های بالا و پرمصرف جامعه) حس تبعیض در جامعه از بین می رود.

وی همچنین افزود: نکته دیگر احساس التزام دستگاه های اجرایی در حوزه زنجیره تأمین و توزیع بنزین است. دولت تا زمانی که بستر ایجاد فساد و رانت را نبندد، نمی تواند به عرصه دو نرخی شدن ورود پیدا کند. یعنی اول باید بتواند جایگاه داران بنزین را از طریق سامانه کنترل کند که بنزین فروشی و سهمیه فروشی نکنند.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا راهکار بهتری بجز دو نرخی شدن در شرایط حال وجود دارد یا خیر، پاسخ داد: اگر روی همین قیمت الان بماند، قاچاق سوخت همچنان ادامه پیدا می کند. اگر دولت می توانست جلوی قاچاق را بگیرد، لزومی به افزایش قیمت و دو نرخی کردن بنزین نبود؛ اما وقتی نمی تواند جلوی قاچاق را بگیرد و تخمین زده می شود که حدود 20 درصد مصرف قاچاق است، متضرر می شود. به نظر من در حال حاضر جامعه تحمل این بار اقتصادی و افزایش نرخ را در مورد بنزین و سایر متعلقات آن ندارند.

قیمت حال حاضر، در صورتی باید ماندگار باشد که دولت بتواند جلوی مبادی قاچاق بنزین را بگیرد. یعنی نظارت شدید داشته باشد، کارت سوخت فروشی نشود، سهمیه فروشی نشود. در مورد شهرهای مرزی، محدودیت بیشتری قائل شود، یعنی افراد خودشان حتما باید کارت سوخت داشته باشند و کارت با قیمت آزاد 1000 تومان و همچنین کارتی هویتی داشته باشد تا نتواند قاچاق سوخت را انجام دهد. ولی در نهایت بهترین کار به نظر بنده، دو نرخی کردن با شرایط پلکانی است مانند مصرف آب و برق.

امیری در ادامه گفتگو در خصوص هدف دولت از دو نرخی کردن بنزین، توضیح داد: اول، چون حجم زیادی از بنزین تلف می شود و وارد چرخه سوخت مصرفی کشور نمی شود. دولت عملاً توان کنترل قاچاق سوخت را ندارد؛ بنابراین پیشنهاد دو نرخی شدن را می دهد. دوم، قصد دارد از نظر روانی جامعه را متعادل کرده و مقداری آرامش را به جامعه برگرداند و به جامعه اعلام کند که جلوی افراد سوء استفاده کننده را می گیرد. سوم، زمانی که بنزین دو نرخی می شود، نرخ بعدی را آزاد می کند و قیمت بیشتر از 1000 تومان را پیشنهاد داده و درآمدزایی می کند.

امیری در پایان سخنان خود به برخی از ملزومات حکومتی برای اجرای هر طرحی در هر کشور یادآور شد: در هر نظام وسیستمی پایبند بودن به قواعد و قوانین، کنترل و نظارت و جلوگیری از قاچاق و رانت و سوء استفاده افراد سودجو در رأس امور قرار دارد. یکی از دلایلی که اقتصاد تک نرخی برای دلار 4200 تومان جواب نداد این بود که دولت نتوانست فضا را پایدار نگه دارد. پایدار بودن سیستم براساس پیش بینی هایی است که عرضه کنندگان تئوری های اقتصادی مطرح می کنند، لذا این تئوری ها باید قبل از اینکه پیاده شود، مزایا و معایب آن بررسی و پایش شود و به شور متخصصین گذاشته شود و بعد براساس داشته هایی که داریم، نه تصوراتی که می کنیم، عمل می کنیم. در این صورت می توانیم امیدوار باشیم که در یک سیستم کنترل شده ی د وقیمتی، کاهش قیمت بنزین و کنترل سهمیه آن بتواند به جامعه خدمت کند. خصوصا جامعه کم برخوردار که دولت باید این افراد را در اولویت خدمات خود قرار دهد.

منبع: خبرگزاری علم و فناوری