چرا آمار تصادفات در ایران بالا است و راهکارهای کاهش آن چیست؟
یاداشت سردبیر / علی لاریجانی
تصادفات جادهای در ایران یکی از چالشهای جدی اجتماعی و اقتصادی است که سالانه به مرگ هزاران نفر و آسیبهای فراوان منجر میشود. بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO)، ایران در زمره کشورهایی با نرخ بالای مرگومیر ناشی از تصادفات جادهای قرار دارد (حدود ۲۰ تا ۲۲ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر در سال). این یادداشت به بررسی علل این بحران و ارائه راهکارهای عملی برای کاهش آن میپردازد.
دلایل اصلی تصادفات جادهای در ایران
۱. عوامل انسانی
- سرعت غیرمجاز و سبک رانندگی پرخطر: بسیاری از رانندگان به دلیل عجله، بیحوصلگی یا اعتماد به نفس کاذب، سرعت مجاز و اصول ایمنی را رعایت نمیکنند.
- خستگی و خوابآلودگی: رانندگان مسافتهای طولانی (بهویژه رانندگان کامیونها و اتوبوسها) اغلب بدون استراحت کافی رانندگی میکنند.
- استفاده از تلفن همراه و عدم تمرکز: صحبت کردن یا کار با موبایل حین رانندگی یکی از عوامل اصلی بروز تصادفات است.
- عدم استفاده از تجهیزات ایمنی: بیتوجهی به بستن کمربند ایمنی یا کلاه ایمنی (در موتورسواران).
۲. نقصهای فنی خودروها
- کیفیت پایین خودروهای داخلی: بسیاری از خودروهای تولید داخل از استانداردهای ایمنی جهانی (مانند سیستم ترمز ABS، کیسه هوا و بدنه مقاوم) عقب هستند.
- فرسودگی ناوگان: درصد بالایی از خودروهای سنگین و سبک در ایران فرسودهاند و سیستمهای فنی آنها (مانند ترمز، لاستیک و چراغها) نقص دارند.
۳. نقص در زیرساختهای جادهای
- طراحی نامناسب جادهها: برخی جادههای اصلی کشور از نظر هندسی (مانند پیچهای تند، شیبهای نامتعارف و عرض ناکافی) استاندارد نیستند.
- علائم راهنمایی ناکارآمد: نقص در نصب علائم هشداردهنده، خطکشیهای محو شده و روشنایی نامناسب در جادهها.
- عدم جداسازی مسیرها: نبود جداکننده فیزیکی بین مسیرهای رفت و برگشت در بزرگراهها.
۴. ضعف قوانین و نظارتها
- اجرای ناقص قوانین: جریمههای ناکافی، فساد در سیستم نظارتی و عدم وجود دوربینهای کنترل سرعت در برخی محورها.
- کمبود آموزش: آموزش رانندگی در ایران اغلب مبتنی بر دریافت گواهینامه است، نه مهارتافزایی واقعی.
۵. عوامل فرهنگی و اجتماعی
- باورهای غلط: برخی رانندگان تصور میکنند مهارت آنها در رانندگی از حد معمول بالاتر است و نیازی به رعایت قوانین ندارند.
- عادیانگاری تخلفات: پارک غیرمجاز، سبقتهای خطرناک و عبور از چراغ قرمز در برخی مناطق به یک عادت تبدیل شده است.
راهکارهای کاهش تصادفات
الف. اقدامات مردمی
۱. رعایت سرعت مجاز و حفظ فاصله ایمنی:
- استفاده از سیستمهای هشداردهنده سرعت در خودروها.
- رعایت فاصله ۲ ثانیهای با خودروی جلویی در جادههای خشک.
۲. پرهیز از رانندگی در شرایط خطرناک:
- خودداری از رانندگی در حالت خستگی، خوابآلودگی یا تحت تأثیر داروهای آرامبخش.
- عدم استفاده از تلفن همراه حتی با هندزفری.
۳. استفاده از تجهیزات ایمنی:
- بستن کمربند ایمنی برای تمام سرنشینان و استفاده از صندلی مخصوص کودک.
- الزام موتورسواران به استفاده از کلاه ایمنی استاندارد.
ب. اقدامات دولت و نهادهای مسئول
۱. بهبود زیرساختهای جادهای:
- نوسازی جادههای پرخطر و نصب جداکنندههای فیزیکی در بزرگراهها.
- افزایش روشنایی جادهها و بهروزرسانی خطکشیها و علائم هشداردهنده.
۲. تقویت نظارت و اجرای قوانین:
- نصب دوربینهای هوشمند ثبت سرعت و تخلف در تمام محورهای اصلی.
- افزایش جریمههای مالی و اعمال مجازاتهای سنگین برای تخلفات پرخطر (مانند سبقت غیرمجاز و رانندگی تحت تأثیر مواد مخدر).
۳. ارتقای آموزش رانندگی:
- بازنگری در آزمونهای گواهینامه و افزودن دورههای عملی مدیریت بحران (رانندگی در باران، یخبندان و ...).
- آموزش ایمنی ترافیک در مدارس و رسانههای ملی.
ج. مسئولیت خودروسازان
۱. تولید خودروهای ایمنتر:
- تجهیز تمام خودروها به سیستمهای ایمنی فعال (ABS، EBD) و غیرفعال (کیسه هوا، بدنه مقاوم).
- حذف تدریجی خودروهای فرسوده از ناوگان حملونقل.
۲. شفافیت در آزمونهای ایمنی:
- انتشار عمومی نتایج تستهای تصادف خودروهای داخلی و مقایسه آنها با استانداردهای جهانی.
د. نقش رسانهها و نهادهای فرهنگی
- فرهنگسازی از طریق رسانهها: تولید برنامههای آموزشی جذاب درباره پیامدهای تصادفات و اهمیت رعایت قوانین.
- استفاده از ظرفیت شبکههای اجتماعی: انتشار ویدئوهای کوتاه از صحنههای واقعی تصادفات برای افزایش حساسیت عمومی.
ه. تقویت سیستم پزشکی و امداد
- ارتقای خدمات اورژانس: کاهش زمان رسیدن آمبولانسها به محل حادثه با ایجاد پایگاههای امدادی در محورهای پرترافیک.
- آموزش کمکهای اولیه: الزامی کردن آموزش امدادگران عمومی برای رانندگان وسایل نقلیه سنگین.
نتیجه گیری
کاهش تصادفات جادهای در ایران نیازمند همکاری همهجانبه مردم، دولت، خودروسازان و نهادهای فرهنگی است. این مسئله تنها با اصلاح قوانین حل نمیشود، بلکه باید به تغییر نگرش عمومی نسبت به رانندگی ایمن، بهبود کیفیت خودروها و نوسازی زیرساختها توجه جدی شود. اجرای راهکارهای فوق بهصورت یکپارچه و مستمر، میتواند آمار تلفات جادهای را بهطور چشمگیری کاهش دهد و ایران را به استانداردهای جهانی نزدیکتر کند.
