یک پیشکسوت حوزه آموزش و پژوهش ماساژ مطرح کرد:
کیفیت و استاندارد، دو اصل جدایی ناپذیر در آموزش صحیح ماساژ
ماساژ بخشی از طب مکمل است و طب مکمل این روزها بسیار بیش از پیش رواج پیدا کرده است. طبیعی است که مخاطبان ماساژ و به همان نسبت، متقاضیان آموزش ماساژ نیز افزایش پیدا کرده باشند...
به گزارش شمانیوز؛ ماساژ بخشی از طب مکمل است و طب مکمل این روزها بسیار بیش از پیش رواج پیدا کرده است. طبیعی است که مخاطبان ماساژ و به همان نسبت، متقاضیان آموزش ماساژ نیز افزایش پیدا کرده باشند. اما سوالی پیش می‌آید و آن اینکه کجا و چگونه می‌توان ماساژ را فرا گرفت؟ پاسخ ساده است: اموزشگاه‌های رسمی و قانونی ماساژ، اما این آموزشگاه‌ها باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟ آموزش ماساژ چه مراحلی دارد؟ و پس از آموزش، بازار کار ماساژ در ایران چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها، به سراغ یکی از پیشکسوتان آموزش و پژوهش در حوزه ماساژ رفته‌ایم تا با این فضا بیشتر آشنا شویم.
درمان، جنبه‌های مختلف و روش‌های متنوعی دارد و چندی است که دیگر محدود به تجویز دارو و تیغ جراحی نیست. از 30 یا 40 سال پیش رویکرد کشورها بر مبنای درمان بود، اما بعد از مدتی مشخص شد که درمان بسیار هزینه‌بر است و این چالش بزرگی بود. بنابراین سیاست عوض شد و از تقریبا 20 سال پیش در صنعت بهداشت و درمان، بر روی پیشگیری تمرکز شد. بنابراین آموزش طب‌های مکمل نیز در دستور کار قرار گرفت.
طب مکمل نیز انواع متفاوتی دارد و ماساژ، یکی از روش‌های طب مکمل است. امروز مشخص شده است که ورزشکاران، بیماران و افراد معمولی در بسیاری از مواقع برای بازیابی سلامت خود به ماساژ احتیاج دارند. در هنگام آسیب‌های جدی و برای بازیابی سلامتی بدن در مرحله اول فیزیوتراپ اقدامات لازم را شروع می‌کند، اما در نهایت و در زمانی که حتی دستگاه‌های فیزیوتراپی پاسخگو نیستند، اقدامات به ماساژ ختم می شود. با این حال، شاید بر خلاف سایر روش‌های درمان و طب، که چهارچوب مشخص آموزشی و حرفه‌ای آن‌ها برای عموم مردم شناخته شده است، افکار عمومی چندان با ساختار حرفه‌ای و آموزشی ماساژ در ایران آشنایی ندارد. به همین دلیل، به سراغ «؟؟؟» رفته‌ایم که یکی از پیشکسوتان آموزش ماساژ در ایران است.
ناصر نقره‌ای از سال 85 به صورت حرفه‌ای وارد حوزه ماساژ شده است. او دانشجوی تربیت بدنی است و سوابق زیادی در حوزه پژوهش، آموزش و اجرای طب مکمل، کایروپراکتیک و ماساژ دارد. او خود مالک یک آموزشگاه ماساژ است و با فدراسیون پزشکی ورزشی نیز در حوزه اجرا و آموزش همکاری دارد.
ماساژ، ادامه درمان
نقره‌ای می‌گوید در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای پیشرو در حوزه طب مکمل، قوانین منحصر به فردی برای آموزش ماساژ وجود دارد. او می‌افزاید: «ماساژ به رده‌های درمانی، ورزشی و ریلکسی تقسیم می‌شود. امور درمان به وزارت بهداشت مربوط است و سازوکارهای خاص خود را دارد، چراکه ماساژ درمانی زیر نظر پزشک انجام می‌شود. امور مربوط به ماساژ ورزشی به وزارت ورزش سپرده و وزارت ورزش نیز این وظیفه را به فدراسیون پزشکی ورزشی محول کرده است. این به آن معنی است که هیچ فرد و نهادی به غیر از این فدراسیون حق دخالت در امور ماساژ ورزشی را ندارد.»
اما پس از مدتی خلائی در امر آموزش ماساژ در ایران احساس شد و با توجه به ارزیابی و بازارسنجی، مشخص شد که لازم است ماساژ یک مهارت محسوب شده و تحت یک پروپوزال درسی آموزش داده شود. نقره‌ای می‌گوید: «تکاپو برای این امر از سال 85 شروع شد و در سال 92 کارگروهی در سازمان فنیوحرفهای به این منظور تشکیل شد و به دنبال افراد زبده برای طراحی طرح درسی گشت. در نهایت طرح درسی در سال 1393 آماده و آموزش ماساز در آموزشگاه‌های مختلف زیر نظر سازمان فنی و حرفه‌ای آغاز شد. سازمان فنیوحرفهای زیر نظر وزارت کار است و وزارت کار نیز عضو ILO یا سازمان بین‌المللی کار است. بنابراین تمام مدارک صادر شده توسط سازمان فنیوحرفهای کد ILO دارد. »
آموزش ماساژ به عنوان مهارت، کاربردهای زیادی دارد. به عنوان مثال، در ماساژ درمانی، ممکن است در برخی مواقع یا موارد پزشک و فیزیوتراپ تمایلی به انجام ماساژ نداشته باشند. در این شرایط دستیار درمانگر یا ماسور ماساژ را بر عهده می‌گیرد. باید توجه داشت که ماساژور به وسیله‌ای گفته می شود که روح انسانی ندارد. ماسور کلمه اصلی که برای افرادی است که ماساژ می دهد.
تنوع در آموزش
تنوع در انواع مختلف ماساژ باعث شده آموزش ماساژ در ایران نیز تا حدودی متنوع باشد. نقره‌ای در این رابطه می‌گوید: «در دنیا 110 تا 130 نوع ماساژ وجود دارد که 15 عنوان بیش از بقیه شناخته شده است و به عنوان مثال می‌توان از ماساژ ایرانی، ماساژ چینی، ماساژ روسی، ماساژ تایلندی، ماساژ شمع، سنگ داغ و شیاتسو نام برد. هرکدام از این انواع ماساژ جایگاه خود را دارند و بر اساس ارزیابی بالینی بدن تجویز می‌شوند. در ایران نیز برای آموزش ماساژ، 11 استاندارد ماساژ تدوین شد. پس از تدوین طرح درسی و استانداردهای ماساژ در سازمان فنی و حرفه‌ای، هر فردی که تمایل دارد، می‌تواند بر اساس ضوابط اقدام به تاسیس آموزشگاه ماساژ کند.
این پیشکسوت حوزه آموزش ماساژ می‌افزاید: «برای تاسیس آموزشگاه به مدیر، موسس و مربی نیاز است. دوره پایه‌ای که در آموزشگاه‌ها تدریس می‌شود، «کاربر ماساژ» نام دارد و در طرح درسی آن بحث‌هایی مانند آناتومی، آسیب شناسی، روغن‌شناسی، تیپ شناسی، آشنایی با بیماری‌ها، نورولوژی و سایکولوژی وجود دارد. این طرح درسی 200 ساعت است که شامل 90 ساعت تئوری، 80 ساعت عملی و کارورزی می‌شود. پس از آموزش، سازمان فنی حرفه‌ای به عنوان نهاد بالادستی دو امتحان تئوری و عملی از داوطلب اخذ کرده و مدرک کاربر ماساژ را به فرد اعطا می‌کند. در نهایت فرد می‌تواند آموزش را از بین این 11 استاندارد، در هر استانداردی که بخواهد دریافت کند.»
به گفته او، بسیار مهم است که فرد پس از طی آموزش‌ها و اخذ مدرک، در مراکز مختلف ورزشی، درمانی و ریلکسی کارورزی انجام دهد که بتواند تیپ شناسی انجام دهد و تیپ‌های مختلف ماساژ و بدن آشنا شود. در نهایت این نکته نیز حائز اهمیت است که کسی جز پزشک نمی‌تواند ماساژ درمانی را تجویز کند و هر نوع فعالیت در این زمینه باید با هماهنگی پزشک باشد.
لزوم آموزش صحیح و استاندارد ماساژ
اکنون فعالیت زیادی برای آموزش ماساژ در کشور وجود دارد، اما متاسفانه بسیاری از آموزشگاه‌ها تدریس را به روش درست انجام نمی‌دهند. در کشور نوع آموزش‌ها متنوع و گاها سلیقه‌ای شده است. این درحالی است که آموزش صحیح ماساژ بسیار حیاتی است. چراکه ماساژ غلط نه تنها فایده‌ای ندارد، که می‌تواند آسیب‌زا نیز باشد.
نقره‌ای در این رابطه می‌گوید: «بخش اعظمی از ماساژ ارزیابی بالینی است. بدون شناخت از سبک و نوع ماساژ و بدن، نباید ماساژ روی فردی انجام شود، چراکه در این صورت فرد بعد از مدتی فرد از ماساژ فراری می شود. ماسور باید مواردی را مورد فرد ماساژ گیرنده رعایت کند، از جمله فشار کنترل شده. اجرای صحیح تکنیک نوع مکان اطاق ماساژ، خوشآمدگویی و بدرقه و از موارد ضروری در ماساژ است، اما متاسفانه ماسورهایی که اکنون آموزش می دهند این مسائل را نمی دانند. نمی دانند چه روغنی برای کدام بدن مناسب است، ماساژ باید چه ساختاری داشته باشد و چند بار در هفته اجرا شود. این مساله باعث زده شدن فرد از ماساژ و حتی جدی تر شدن آسیب می‌شود.
او ادامه می‌دهد: «در حال حاضر در کشور 11 استاندارد ماساژ وجود دارد، اما هر کسی باید برای شروع ماساژ از نقطه صفر شروع کند که این استاندارد در سازمان فنی و حرفه‌ای با نام کاربر ماساژ شناخته می‌شود. این استاندارد از صفر تا 100 برای فردی که هیچ ماساژی بلد نیست در نظر گرفته شده است. فردی که در این دوره شرکت کند یک ماسور با مهارت خواهد شد. اما باید در جامعه تجربه کسب کند و بر اساس این تجربیات و دانسته‌ها، کار خود را گسترش دهد. اکنون برخی آسیب‌ها برای بسیاری از پزشکان ناشناخته است، اما پزشکان به تجربه دریافته‌اند که می‌توان با ماساژ برای درمان این آسیب‌ها اقدام کرد. بنابراین فردی که آموزش می‌بیند حتما باید تجربه علمی و عملی داشته باشد.»
درآمد بالا، فعالیت سخت
اما یکی از سوال‌هایی که برای متقاضیان آموزش ماساژ مطرح می‌شود، این است که آیا برای ماساژ در ایران بازار کار وجود دارد؟ از آنا که ماساژ به عنوان یک طب مکمل شناخته می‌شود، بسیار مهم است که جامعه پزشکی نیز با آن همراهی داشته باشد. معمولا پزشک‌های متخصص ورزشی و پزشکانی که دوره 100 ساعته ماساژ پزشکی ورزشی را گذرانده باشند، بر اهمیت ماساژ در فرایند درمان واقفند. برخی از پزشکان متوجه شده‌اند که درمان با ماساز گره می‌خورد. این دسته از پزشکان با ماسورها همگامند و با تجویز ماساژ بر اساس ارزیابی گرفتگی عروق یا روانشناسی یا موارد دیگر برای درمان اقدام می‌کنند.
نقره‌ای در رابطه با فعالیت حرفه‌ای در حوزه ماساژ می‌گوید: «در کشور دو حیطه قانونی وجود دارد و هر مدرکی خارج از این دو نهاد قابل قبول نیست. مدرک اول مربوط به فدراسیون پزشکی ورزشی است که به دو بخش افراد مرتبط و افراد غیر مرتبط تقسیم می‌شود. افراد مرتبط شامل پزشکان، فیزیوتراپ‌ها و پرستاران هستند و هر فردی که در این حوزه‌ها نباشد در رده افراد غیر مرتبط طبقه‌بندی می‌شود. بر اساس ساختار آموزشی، اول لازم است که پیش‌نیاز این دوره که سه روز است، گذرانده شود. سپس آزمونی وجود دارد و بعد از آزمون دوره اصلی که 6 روز عملی و تئوری است. آغاز می‌شود. در انتهای دوره نیز مدرک اعطا شده و فرد می‌تواند در در تیم‌ها، کلینیک‌ها و ... مشغول به کار شود.»
او ادامه می‌دهد: «گزینه دوم سازمان فنی و حرفه‌ای است که از طریق موسسات مجاز برگذار شده و بعد از طی دوره تئوری و عملی، مدرک به صورت الکرونیکی و دیجیتال صادر می‌شود. کسانی که این مدرک را اخذ می‌کنند، در یک فرایند ساده می‌توانند مجوز کار اخذ کنند. لازم است ضوابط صنفی از جمله متراژ مکان، گواهی بهداشت و... رعایت شود تا 15 روز الی یک ماه بعد از درخواست، پروانه کسب به متقاضی تعلق گیرد. اکنون نرخ ماساژ معمولی به ازای هر ساعت 400 هزار تومان است. بنابراین اگر ماسور در روز دو ساعت کار کند، می‌تواند روزانه 800 هزار تومان درآمد داشته باشد. البته باید توجه داشت که آسیب ماساژ سنگین است و این شغل یکی از شغل هایی است که به واسطه فعالیت بدنی زیاد، آسیب زیادی نیز دارد. »
به گفته این پیشکسوت حوزه طب مکمل، درآمدزایی در این رشته به تجربه، توانایی بازاریابی، امکانات و ... نیز بستگی دارد. در هر صورت متقاضی می‌تواند ظرف یک هفته مدرک خود را کسب کنند و به کار مشغول شود. بازار کار این رشته زیاد است و می‌توان در مکان‌هایی نظیر اسپا، خانه ماساژ یا به صورت خاص زیر نظر پزشک مشغول به کار شد. حتی کارمندانی هم هستند که در کنار کار اصلی، به کار ماساژ نیز مشغولند. باید توجه داشت که مهارت، دانش و تجربه در این حوزه حرف اول را می‌زند.
به نظر می‌رسد که فراگرفتن اصول ماساژ به روش حرفه‌ای و ساختارمند، می‌تواند راهکاری برای درآمدزایی و همزمان کمک به پیشبرد اهداف سلامت جامعه باشد. اما آنچه اهمیت فراوان دارد، مراجعه به آموزشگاه‌هایی است که این آموزش‌ها را به صورت استاندارد و نه سلیقه‌ای ارائه می‌دهند، چراکه مانند هر فن و حرفه دیگری، رقابت در ماساژ نیز حرف اول را می‌زند و کسی در این حرفه موفق خواهد بود که بتواند خدمات استاندارد را با بالاترین کیفیت ارائه کند.
