جزئیاتی از طرح ایران که ترکیه را نگران کرد

گزارشی که به تازگی یک نهاد بین‌المللی منتشر کرده به شرح جزئیات مذاکرات محرمانه بین ایران و ترکیه در سال 2013 درباره صلح در سوریه پرداخته است. این گزارش که «گروه بین‌المللی بحران» روز دوشنبه آن را درباره روابط ایران و ترکیه منتشر کرده به مصاحبه با مقام‌های ارشد کشورها استناد می‌کند. این گزارش عنوان می‌کند که در سپتامبر سال 2013، یعنی سه ماه پس از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور ایران، تهران طرحی برای صلح در سوریه تقدیم ترکیه کرد که پس از مشورت با ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تنظیم شده بود. طرح ایران به شرح گام‌های ایجاد آتش‌بس در سوریه، ایجاد دولت وحدت ملی و اصلاح قانون اساسی با هدف محدود کردن قدرت رئیس‌جمهور این کشور می‌پرداخت. مهم‌ترین نکته اینکه، طرح ایران پیشنهاد برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در سوریه زیرنظر سازمان ملل متحد را نیز مطرح کرده بود. طرح مورد نظر موضوع چندین ماه بحث و رایزنی میان محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و احمد داوود اوغلو، وزیر خارجه وقت ترکیه بود اما در نهایت بر سر نقش آینده بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه به شکست منجر شد. از محمد جواد ظریف در این گزارش نقل شده است: «ما روی همه جزئیات توافق کردیم، غیر از بندی در گام نهایی این طرح که خواستار برگزاری انتخابات زیر نظر سازمان ملل بود.» وزیر خارجه ایران افزوده است: «رهبران ترکیه می‌خواستند اسد از (شرکت در انتخابات) منع بشود. من این نکته را مطرح کردم که در یک انتخابات با نظارت بین‌المللی، جایی برای این نگرانی نیست، به ویژه اگر آن طور که ترکیه معتقد است، اسد سابقه‌ای وحشتناک و حامیانی اندک داشته باشد. اما داوود اوغلو قبول نکرد و تلاش ما به ثمر ننشست.» «عبدالله گل»، رئیس‌جمهور وقت ترکیه به گروه بین‌‌المللی بحران گفت: «دولت ما در صدد توافق با ایران نبود، چون فکر می‌کرد که اسد ظرف چند ماه سقوط خواهد کرد.» در این گزارش آمده است: «از منظر آنکارا، شکست‌های اسد در میادین جنگ نیاز به مصالحه و یا دست‌کم بهبود بخشیدن مفاد توافق را از بین می‌برد.» گروه بین‌المللی بحران، خاطرنشان می‌کند دومین گشایش در روابط بین تهران و آنکارا بعد از وقوع کودتای نظامی ناکام در ترکیه حاصل شد. در آن زمان، حمایت فوری ایران از رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، گرم شدن روابط دو کشور را در پی داشت. همزمان، پیشروی نیروهای کرد YPG در شمال سوریه باعث آشتی‌جویی آنکارا و مسکو شده بود. در گفت‌وگوهایی که در پی این تحولات ایجاد شد، با آنکه ایرانی‌ها و ترکیه‌ای‌ها هنوز بر سر سرنوشت بشار اسد اختلاف داشتند، رایزنی‌هایی درباره موضوعات دیگر مطرح شد؛ از جمله اینکه در سوریه بایستی نظام ریاست‌جمهوری حاکم باشد یا نظام پارلمانی و قدرت چطور باید تقسیم شود. به نوشته این گزارش، بعد از دو روز گفت‌وگوهای سطح بالا، گفت‌وگوها در نتیجه تصمیم ترکیه برای مداخله نظامی مستقیم در سوریه با عملیات موسوم به «سپر فرات» مختل شد. در این گزارش آمده است: «ایرانی‌ها از اینکه ترکیه چطور علی‌رغم حضور یک مقام ایرانی در آنکارا یک روز قبل از شروع این عملیات آنها را در جریان آن قرار نداده بود شگفت‌زده شده بودند.»