آیا "روحانی" توانست؟

به گزارش شمانیوز: برخی سیاست خارجی دولت یازدهم را برگ برنده روحانی می‌دانند. برجام که از مهم‌ترین اقدامات وزارت امور خارجه روحانی است در شرایطی توسط محمدجواد ظریف و همکارانش برای ملت ایران به ارمغان آمد که علاوه بر تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران، تحریم‌های هسته‌ای در دهه اخیر محدودیت‌های سیاسی و اقتصادی فراوانی را برای فعالیت‌های کشور ایجاد کرده بود. البته با وجود این، برخی معتقدند برجام اهداف مورد نظر را تامین نکرده و همچنین اهداف مربوط به فساد و پیدا کردن بازارهای صادارتی که وابسته به دیپلماسی است نیز محقق نشده است و بنابراین دستاورد شگرفی به شمار نمی‌رود. الهه کولایی عضو حزب جبهه مشارکت ایران اسلامی درباره کارنامه دولت در حوزه سیاست خارجی با گذشت نزدیک به چهار سال از آغاز عملکردش به فرارو می‌گوید: دولت روحانی حوزه سیاست خارجی را در شرایطی برای مدیریت تحویل گرفت که به دلیل رویاپردازی‌های دولت‌های پیشین با چالش‌های جدی در عرصه بین‌المللی رو‌به‌رو بودیم به ویژه که تحریم‌های ظالمانه و بی‌سابقه گسترده از جانب شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه کشور ما وضع و اجرا شده بود. او با اشاره به تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران بیان می‌کند: علاوه بر تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، تحریم‌های گوناگون دیگری از سوی آمریکا علیه ایران وضع شده بود، هرچند که در طول تمام سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی تحریم‌ها وجودد داشته اما این تحریم‌های بین‌المللی شرایط دشواری را برای ایفای وظایف دولت در برگزار کردن و اجرایی کردن وظایفی که ملت بر دوش او نهاده بودند، ایجاد کرده بود. کولایی که استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران است همچنین خاطرنشان می‌کند: به دلیل شرایط جهان امروزی و پیوند استوار و تنگاتنگ حوزه سیاست خارجی و سیاست داخلی به ویژه در کشور ما که تجربه انقلاب اسلامی و رویارویی با نظام جهانی را پشت سر گذاشته بود دولت روحانی در شرایط بسیار پیچیده ایفای وضعیت خود را آغاز کرد. بر همین اساس شاید بتوان مهم‌ترین دستاورهای آن را بهبود رابطه و آشتی با جهان ایجاد شرایط منحصر برای جلب و جذب سرمایه‌گذری خارجی در کشور برای رفع مشکلات گوناگون دانست که البته در این زمینه تنها گام‌های اولیه برداشته شده است و بدون شک ایفای این وظایف به سادگی و سرعت میسر نیست. این عضو حزب جبهه مشارکت ایران اسلامی با بیان اینکه دولت نتوانست با بدنه فکری کشور رابطه مستقیم و مناسبی را به وجود آورد، توضیح می‌دهد: دولت نتوانست در حوزه سیاست خارجی از ظرفیت‌های کارشناسی قابل توجه در کشور در حوزه‌های مختلف در این عرصه استفاده مناسب داشته باشد. بدون شک در چنین صورتی می‌توانستیم امیدوار باشیم توفیق بیشتری نصیب دستگاه دیپلماسی و مجموعه فعالیت‌های این حوزه شود. اما در مجموع باز کردن درهای آشتی و تعامل سازنده با جهان بزرگترین دستاورد دوره روحانی است که برای اجرایی کردن آن، تلاش‌ها باید به شکل همه جانبه ادامه پیدا کند. برجام، مایه نخاعی ستون فقرات دولت روحانی همچنین علی مطهرنیا کارشناس مسائل سیاسی و بین‌المللی با تشبیه سیاست خارجی روحانی به عنوان ستون فقرات کمپین انتخاباتی او و برجام به عنوان مایه نخاعی این ستون فقرات، درباره عملکرد حوزه سیاست خارجی اظهار می‌کند: برجام یکی از میراث‌های حسن روحانی مطرح است. او در کمپین انتخاباتی خود به مردم وعده داد که تلاش خواهد کرد هزینه‌های دستیابی ایران به انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز را کاهش دهد. دستگاه سیاست خارجی ایران در چارچوب اجرای برجام توسط نظام حکومتی در روندهای رو به تغییر موجود در نظام بین‌المللی به ویژه در ارتباط با نقل و انتقال قدرت در کاخ سفید قرار گرفت و تا حدود زیادی مساله برجام به عنوان یک مساله اساسی در حوزه سیاست خارجی کشور را به سمت و سوی بهره‌برداری‌های داخلی در حوزه سیاست داخلی کشاند. او با اشاره به فعالیت‌های دیپلماسی و دیپلمات‌های برجسته‌ای مانند جواد ظریف به عنوان کنشگران فعال با تراز بین‌المللی در عرصه سیاست می‌گوید: دستگاه وزارت خارجه در سه سال و نیم اخیر با وجود اینکه شخصیت بزرگی مانند محمدجواد ظریف را دارد اما نتوانسته است به غیر از کنشگر ساختار را چندان تغییر دهد. ساختار وزارت امور خارجه کشور ما هنوز نیازمند بازنگری و فعال شدن در زمینه شکل‌دهی و به نوعی ساختار چابک‌تر و اثربخش‌تر در عرصه سیاست خارجی است. تنها خود ظریف و چند نفر از همکاران نزدیک او هستند که با وجود انتقادهای گزنده بسیار تخصصی و علمی تلاش می‌کنند با استفاده از تجربه قریب به سه دهه حضور خود در مراکز دیپلماتیک و بین‌المللی از فعالیت‌های موجود در رزومه کاری خود بهره ببرند. با بیان اینکه اهمیت برجام و آثار شوم تحریم‌های ناشی از پرونده هسته‌ای بر کل سیاست خارجی ایران سایه افکند، اظهار می‌کند: برجام در زمانه‌ای به انجام رسید که ایران در وضعیت جبری ناشی از گریز از تحریم‌هایی قرار گرفت که قبل از دولت روحانی آنها را کاغذپاره و موجب استقلال بیشتر سیاسی و اقتصادی کشور می‌دانستند. جهت‌گیری دولت روحانی در ارتباط با سیاست خارجی روی پرونده هسته‌ای متمرکز شد. اساسا روند ۱۲ ساله پرونده هسته‌ای و تحریم‌های ناشی از آن موجب شده بود که این همه وزن و ثقل اهمیت برای برجام به وجود بیاید. بعد از رسیدن به توافق سطح توقعات از برجام هم در ادبیات رییس‌جمهور و دیپلمات‌های بالا رفت و زمینه ایجاد شد که دوران پسابرجام به سرعت شکل گیرد و برجام نه به صورت یک گفتمان حقوقی و سیاسی که به صورت یک گفتمان رهایی‌بخش خود را نشان دهد. با بیان اینکه وزارت امور خارجه کشور ما در دوره روحانی بسیار معقولانه و خردورزانه با رویدادها و روندهای موجود در منطقه و نظام بین‌الملل روبه‌رو شده است، ادامه می‌دهد: موضع‌گیری‌های شدید در دفاع از برجام و ورود سریع به دوران پسابرجام در ادبیات سیاسی بالطبع مسئولیت کل برجام را متوجه وزارت امور خارجه می‌کند. از طرفی فعالیت‌های وزارت امور خارجه کشورمان در موضع‌گیری‌های معقولانه که به عنوان مکمل موضع‌گیری‌های انقلابی در جای خود شایسته است مورد توجه قرار نگرفت و این ضعف رسانه‌ای دولت و ضعف دیپلماسی عمومی وزارت امور خارجه به عنوان بخشی از این دولت در جامعه ملی است. سیاست خارجی دولت به برجام محدود شد در مقابل جعفر قنادباشی کارشناس مسائل غرب آسیا معتقد است عملکرد دولت نسبت به آنچه که انتظار می‌رفت و وعده داده شده بود بسیار محدودتر بوده است. او در گفت‌وگو با فرارو در توضیح بررسی کارنامه دولت در حوزه سیاست خارجی در سه سال و نیم گذشته بیان می‌کند: با توجه به وعده‌ها انتظاری که ایجاد شده بود این بود که ما با همه کشورهای جهان از کشورهای منطقه خاورمیانه و تا سایر کشورهای جهان وارد روابط بسیار خوب سیاسی شویم، زیرا آنها معتقد بودند در دوره‌های قبلی روابط بسیاری کشورها با ما محدود شده، اما دیدیم که متاسفانه همه توان دولت صرف روابط با اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل یعنی کشورهای ۵ به علاوه یک شد، متاسفانه موضوع هم تنها در قالب برجام بود و نه موضوعات دیگر. قنادباشی با انتقاد نسبت به فعالیت محدود وزارت خارجه دولت روحانی مربوط به موضوع برجام اظهار می‌کند: با نگاهی به رفت و آمدهای سیاسی دیپلمات‌های ما و سران دیگر کشورها و فهرست کمیسیون‌های مشترکی که تشکیل شده می‌بینیم که این ها همه حداقل‌ها هستند. اگر ما در دوره‌های گذشته از ظرفیت‌های ۱۲۰ کشور عدم تعهد استفاده کردیم، در این دوران از آن بهره‌برداری نشد. ما از ظرفیت عضویت در سازمان همکاری‌های اسلامی هم بهره‌بردای لازم را نکردیم. در آفریقا نیز به عنوان شریک راهبردی شناخته می‌شویم و عضو ناظر اتحادیه آفریقا هستیم که کمترین تحرک لازم را در گسترش روابط و رفع نیازها برداشتیم. در آمریکای لاتین نیز شرایط بسیار خوبی برای روابط ما ایجادشده است و ما اگر فضای خوبی برای صادرات کارخانه‌های خود ایجاد کنیم از رکود موجود خارج می‌شویم. این کارشناس مسائل غرب آسیا معتقد است دلیل اینکه برخی دیپلماسی خارجی دولت روحانی را مهم‌ترین و تاثیرگذارترین بخش عملکردش می‌دانند، تبلیغات حول محور برجام است و می‌گوید: تبلیغاتی که شده متاسفانه بسیار پررنگ همه توجهات را به این نقطه جلب کرده است. اکثر سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های مطبوعاتی روحانی و موضع‌گیری‌های اعضای دولت همه درباره بررسی برجام و تبلیغاتش بوده و این احساس را در مردم به وجود آوردند که مهم‌ترین مساله است که البته همین عرصه هم دستاورد قابل تحسینی نداشته است و با گذشت یک سال و خرده‌ای از زمان اجرای برجام، اهدافی که گفته شد همچنان سر جای خودش است و تحقق پیدا نکردند و خود آمریکایی‌ها نیز به آن اعتراف می‌کنند. قنادباشی در پاسخ به اینکه در نهایت آيا می‌توان فعالیت‌های حوزه سیاست خارجی دولت را رضایت‌بخش دانست؟ اظهار می‌کند: بخشی از اهداف داخلی ما که مربوط به فساد و پیدا کردن بازارهای صادارتی و پیشبرد اهداف فرهنگی و سیاسی ما می‌شود به دیپلماسی وابسته است. زمانی می‌توانسیم به این فعالیت ها افتخار کنیم که ببینیم بخشی از اهداف ما از طریق این دیپلماسی تحقق پیدا کرده است و از ظرفیت‌هایی که در جهان برای جامعه اسلامی ایجاد شده به خوبی استفاده می‌کردیم اما می‌بینیم که این ظرفیت‌ها بلااستفاده مانده است. منبع:فرارو