زنان رؤسای جمهور در ایران از چه جایگاهی برخوردار هستند؟+ تصاویر
در ایران موازنه‌ها متفاوت است. اینجا قدرت به کسی که رأی آورده منتقل می‌شود و وابستگان او در حاشیه قرار دارند، مادامی که خود نخواهند به عرصه وارد شوند. ضمن آن‌که زنان، در ایران اسلامی، همچنان از جلب‌توجه و مرکز اخبار بودن گریزان هستند و تمایلی برای علنی و خبری شدن مناسبات فردی و خانوادگی‌شان ندارند. از این‌رو است که علی‌رغم فرزندان، همسران رؤسای جمهور عمدتاً ناشناخته‌ترین افرادند.
به گزارش شما نیوز: سریال خانه پوشالی را اگر دیده باشید، مفهوم بانوی اول و تلاش فردی و جداگانه یک زن برای استقلال و اثرگذاری بر سیاست‌های کشور را متوجه خواهید شد؛ سیاستی که در کشورهای آمریکایی و اروپایی وجود دارد. کشورهایی که همسران رؤسای جمهور نیز در مرکز توجه رسانه‌ای و حتی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قرار دارند. زنانی که می‌توانند بر تصمیمات کشوری به طور مستقل اثرگذار باشند. اما در ایران موازنه‌ها متفاوت است. اینجا قدرت به کسی که رأی آورده منتقل می‌شود و وابستگان او در حاشیه قرار دارند، مادامی که خود نخواهند به عرصه وارد شوند. ضمن آن‌که زنان، در ایران اسلامی، همچنان از جلب‌توجه و مرکز اخبار بودن گریزان هستند و تمایلی برای علنی و خبری شدن مناسبات فردی و خانوادگی‌شان ندارند. از این‌رو است که علی‌رغم فرزندان، همسران رؤسای جمهور عمدتاً ناشناخته‌ترین افرادند. در آستانه انتخابات دوازدهم ریاست‌جمهوری، در این گزارش نگاهی داریم بر نقش همسران رؤسای جمهور در ایران اسلامی. عذرا حسینی/ ابوالحسن بنی صدر عذرا حسینی، همسر اولین رییس‌جمهور جمهوری اسلامی ایران و تنها رییس‌جمهور برکنار شده؛ چنان‌چه خود بنی‌صدر در مصاحبه‌های اخیرش گفته است، دخالتی در امور سیاسی نداشت: «همسر من در فعالیت سیاسی به شکل جداگانه و شخصی حضور نداشت و در حال حاضر هم فعالیت سیاسی ندارد».
به طوری‌که حتی بعد از فرار بنی‌صدر، زمانی که عذرا حسینی توسط نهادهای امنیتی کشور بازداشت شد، به خواست شهید بهشتی که گفت برفرض مجرم دانستن بنی‌صدر، هیچ‌کس در ایران حق جسارت و تعرض به حقوق همسر ایشان را ندارد؛ آزاد شد. دوره کوتاه ریاست‌جمهوری بنی‌صدر و بی‌علاقگی همسرش به فعالیت‌های سیاسی موجب شد تا نکته و حرکتی از عذرا حسینی در حافظه تاریخی ملت ایران به یاد نمانده باشد. پوران رجایی/ شهید رجایی دوران ریاست‌جمهوری شهید رجایی به قدری کوتاه بود که فرصتی برای بررسی حضور و همراهی پوران رجایی با او باقی نگذارد؛ اما نام مستعار عاتقه صدیقی نشان از همراهی و هم‌رزمی او در مبارزات سیاسی قبل از انقلاب با شهید دارد. پوران رجایی، تنها "همسر رییس‌جمهور"ی است که شاید به مدد فعالیت‌های پیش از انقلاب، بعد از شهادت شهید رجایی، به طور جدی وارد عرصه سیاست شد و سه دوره نماینده مجلس شورای اسلامی بود. زنی که برخلاف فعالیت‌های سیاسی خود معتقد بود، برای حفظ خانواده قصد ندارد که دخترانش را به همسری آقازادگان در آورد.
منصوره خجسته باقرزاده/ آیت‌الله خامنه‌ای فعالیت‌های پیش از انقلاب رهبر امروز انقلاب، بی‌شک مرهون همراهی‌ها و مجاهدت‌های همسری است که خانه را امن و گرم نگاه داشته بود؛ چنان‌چه خود تعریف می‌کند: «فکر می‌کنم بزرگترین نقش من حفظ جو آرامش خانه بود؛ طوری که ایشان بتوانند با خیال راحت به کارشان ادامه دهند. من سعی داشتم تا ایشان را از نگرانی در مورد خود و فرزندانم دور نگه دارم. البته من نیز در زمینه‌های مختلف نظیر پخش اعلامیه‌ها، حمل پیام‌ها، اختفای اسناد و نظیر آن فعالیت داشتم. ولی فکر می‌کنم اصلاً قابل ذکر نیستند؛ در آخرین ماه‌های مبارزه در رابطه با پیام‌های تلفنی امام خمینی(ره) از پاریس، من آنها را برای تکثیر و توزیع به مراکزی در مشهد و دیگر شهرها ارسال می‌نمودم و اخبار را از مشهد و دیگر شهرهای خراسان جمع‌آوری نموده و به پاریس مخابره می‌کردم». اما بعد از انقلاب و در دوران ریاست‌جمهوری و حتی تا امروز، رد و نشانی از ایشان در نقطه‌ای از سیاست و فرهنگ و... دیده نمی‌شود؛ هرچند دیدارهای گاه و بی‌گاه با خانواده شهدا و همراهی با ایشان یکی از برنامه‌هایی است که شهره پیرانی، همسر شهید هسته‌ای، داریوش رضایی‌نژاد بدان اشاره می‌کند. عفت مرعشی/ هاشمی رفسنجانی هرچند فعالیت‌های انقلابی هاشمی رفسنجانی با همراهی همسر شکل گرفت اما بیشترین نقش و مؤثرترین حضور عفت مرعشی را می‌توان در دوران انقلاب و بعد از دوران ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی دید. زمانی که در سال 1358 شجاعانه سپر همسر می‌شود و او را از تیررس گلوله منافقین نجات می‌دهد و در روزهای پرالتهاب سال 1388 که با کلید‌واژه خود، در تحلیل‌های بیان شده، حرکتی التهاب‌آفرین را رقم می‌زند.
با این وجود در دوران هشت‌ساله ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی، اثری از حضور عفت مرعشی دیده نمی‌شود و اولین حضور رسمی و رسانه‌ای او در سال 1360 و در سفری است که همراه هاشمی به کره شمالی داشت. اما در لابه‌لای خاطرات منتشرشده هاشمی، در سال‌های پس از ریاست‌جمهوری، می‌توان به نقش پشت پرده، مشاوره‌ها و حتی راهنمایی‌های او در اتفاقات و جریان‌های تمام آن دوران پی برد. عفت مرعشی امروز و بعد از وفات هاشمی نیز همچنان یکی از کانون‌های مهم خبری است؛ دیدارهای او، سفرهایش، صحبت‌ها و موضع‌گیری‌های سیاسی و حتی خانوادگی او مورد توجه رسانه‌های مختلف است و این اتفاقی است که در مورد زنان دیگری مصداق نداشته است. زهره صادقی/ سید محمد خاتمی در میان همسران رؤسای جمهور ایران اسلامی، زهر صادقی با وجود خانواده‌ای سیاسی و فرهنگی که داشت می‌توانست نقش مهم و تأثیرگذاری را در عرصه سیاست داشته باشد. او خواهرزاده امام موسی صدر است و دخترخاله فاطمه طباطبایی (همسر سیداحمد خمینی) و سیدصادق طباطبایی. با این وجود هیچ‌گاه به طور جدی وارد عرصه سیاست نشد و تنها در برخی از سفرها به اقتضای جایگاه همسرش، با او همراهی می‌کرد. شاید بتوان سیاسی‌ترین اقدام زهره صادقی را پاسخ به نامه همسر امیر وقت قطر و درخواست فراخوان دولتها و ملتها برای حمایت از مردم فلسطین، دانست.
صادقی ترجیح داده که به جای سیاست در کارهای اجتماعی و امور خیریه مشارکت داشته باشد و از این‌رو به همراه تعدادی از همسران اعضای دولت وقت، در سال 1378، مؤسسه خیریه «به‌آفرین فردا» را تأسیس کرد؛ مؤسسه‌ای که مختص دانش‌آموزان دختر مقاطع تحصیلی راهنمایی و دبیرستان است و عضویت و حمایت از فرزندان ایتام از اولویت‌های اصلی آن. بعد از اتمام دوران ریاست‌جمهوری خاتمی و با وجود فعالیت‌های گسترده خاتمی، خصوصاً در سال 88، هیچ خبری از صادقی نبود و به نظر می‌رسد او به زندگی آرام سابق و به دور از هیاهوی سیاست خود بازگشته است. اعظم‌السادات فراحی/ محمود احمدی‌نژاد روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد و همراهی اعظم‌السادات فراحی با او، در دوره اول ریاست‌جمهوری همانند سایر رؤسای جمهور بود؛ فراحی نیز حضور قابل‌تأملی در رسانه‌ها نداشت و تنها در برخی سفرهای با همسر خود همراهی داشت و در سفرهای استانی نیز از برخی موسسات خیریه و بهزیستی بازدیدهایی داشت. مهم‌ترین اقدام فراحی در این دوره، نوشتن نامه به سوزان مبارک، همسر حسنی مبارک، دیکتاتور سابق مصر در جریان حملات رژیم صهیونیستی به غزه در سال 1387 با هدف کمک به مردم فلسطین و بازکردن گذرگاه رفح جهت جلوگیری از وقوع یک فاجعه انسانی بود.
با این وجود روند در حاشیه بودن، از دور دوم ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد تا حدودی تغییر کرد. فراحی هم‌پای فضای انتخاباتی ایجادشده توسط سایر کاندیداها و حضور همسران آنها در کنارشان در ایام تبلیغات، تلاش کرد تا نقش بیشتری داشته باشد و از این‌رو در برخی از برنامه‌های تبلیغاتی در کنار همسر خود حضور یافت. در ادامه روند تازه شکل‌گرفته، در آذرماه سال 88، اعظم‌سادات فراحی در اجلاس «همسران سران جنبش عدم تعهد» که در ایتالیا با موضوع «امنیت غذایی و نقش زنان در تلاش جهانی برای مقابله با گرسنگی» برگزار شده بود، شرکت و سخنرانی کرد و در حاشیه این نشست نیز با همسران رؤسای جمهور برخی کشورها مانند سنگال، عراق، پاکستان و... دیدار داشت. حضور سیاسی پررنگ فراحی در این دوره را می‌توان در دعوت از او برای شرکت در جلسات شورای فرهنگی اجتماعی زنان، به پیشنهاد منیره نوبخت، مسؤول این شورا نیز دید. اعظم‌السادات فراحی در تابستان 91 میزبان همسران برخی از مقامات شرکت‌کننده در شانزدهمین اجلاس سران جنبش غیر متعهدها بود. او در کنار پذیرایی ناهار و بازدید از نمایشگاه صنایع دستی برج میلاد، با برخی از این زنان نیز دیدارهای دوجانبه‌ای داشت. تغییر نوع حضور و فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی فراحی، در کنار حضور تقریباً مستمر او در مراسمات مختلف مربوط به زنان به همراه محمود احمدی‌نژاد و تعریف‌های رییس‌جمهور از همسر خود، اعظم‌السادات فراحی را در سال 1390به عنوان یکی از خبرسازترین زنان کشور از سوی خبرگزاری وفا، معرفی کرد. در این میان برخی گمانه‌زنی‌ها حکایت از آن دارد که انتخاب مرضیه وحیددستجردی به وزرات بهداشت و پیشنهاد تعدادی زن دیگر برای برخی وزارت‌خانه‌های دیگر، نشان از نقش اثرگذار فراحی در اقناع همسر خود برای تابوشکنی سی و چندساله در جمهوری اسلامی ایران دارد. پایان‌بخش این حضور متفاوت، لوح تقدیری بود که در پایان دولت دهم از طرف محمود احمدی‌نژاد و به نمایندگی همه اعضای کابینه، به پاس قدردانی از تلاش‌ها و حمایت‌های فراحی از دولت و رییس‌جمهور، به او اهدا شد. موسوی، عارف، قالیباف تغییر رویه‌ای که از ایام انتخابات سال 88 کلید خورده بود و با نقش‌آفرینی فراحی در دوران ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد پررنگ‌تر شده بود، در انتخابات 92 نیز خود را نشان داد. حضور کاندیداها به همراه همسرانشان یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی بود که می‌توانست جلب‌توجه کند. در این دوره، بعد از همراهی زهرا رهنورد در سال 88 با میرحسین موسوی، شاهد همراهی حمیده مروج با محمدرضا عارف بودیم.
در کنار این حضور زهرا مشیر، همسر محمدباقر قالیباف در دوران ریاست قالیباف بر شهرداری تهران به عنوان مشاور شهرداری مشغول به فعالیت بود.
صاحبه روحانی/ حسن روحانی با وجود تمام اتفاقات بیان‌شده، انتخاب حسن روحانی به نوعی بازگشت به عقب تلقی می‌شد. صاحبه عربی (روحانی)، همسر حسن روحانی، زنی است که در تمام سال‌های حضور روحانی در فضای سیاسی کشور، تنها و تنها در قامت یک زن خانه‌دار حضور داشته است و تا همین اواخر نیز عکسی از او در رسانه وجود نداشت.
شاید تنها حضور و فعالیت پررنگی که از صاحبه روحانی در دوران ریاست‌جمهوری قابل یادکردن است، ضیافت او برای زنان در کاخ سعدآباد به مناسبت روز زن است. ضیافت زنانه‌ای که با حضور همسران وزرا، سفرای خارجی مقیم تهران و زنان دولتی بوده و با حواشی فراوانی همراه شد. حاشیه‌هایی مانند رقص لزگی دختران، کنسرت زنان، شوی لباس گران‌قیمت و... در روز میلاد حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها که همگی باعث شد با وجود جوابیه نهاد ریاست‌جمهوری، صاحبه روحانی از نقش‌آفرینی‌های این‌چنین چشم‌پوشی کند. (در همین زمینه: جشن میلیاردی همسر رئیس‌جمهور در روزهای پایانی انصراف مردم از یارانه) (در همین زمینه: جشن پرحاشیه همسر رئیس‌جمهور؛ تحلیل مواضع منتقدین و مدافعین) شاید بتوان آخرین خبری که در مورد صاحبه روحانی در رسانه‌ها منتشر شد را عیادت او از آیت‌الله مهدوی‌کنی، رییس مرحوم مجلس خبرگان رهبری دانست. منبع: مهر خانه
