رقابت آثار کودک و آثار نوجوان باهم قابل‌درک نیست
کارگردان‌های حاضر در بیست‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک‌ونوجوان از شرایط برگزاری این دوره از جشنواره می‌گویند.
امروز؛ سه‌شنبه ۱۴آذرماه، پنجمین‌روز از بیست‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک‌ونوجوان را پشت‌سر می‌گذاریم. امروز، آخرین روزی است که آثار حاضر در جشنواره روی صحنه می‌روند و فردا مراسم اختتامیه این جشنواره برگزار می‌شود. درنتیجه می‌توان به تحلیلی نسبی درباره بیست‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک‌ونوجوان دست‌یافت. به‌بهانه این جشنواره با امید نیاز، زهرا مریدی و اسداله اسدی سه‌کارگردانی که در این دوره از جشنواره حضور دارند، به گفت‌وگو پرداخته‌ایم و با این سه‌هنرمند عرصه تئاتر، پیرامون شرایط تئاتر کودک‌ونوجوان، کیفیت جشنواره‌هایی که در ایران برگزار می‌شوند و شرایط نامساعد تئاتر خیابانی و جایگاه آن، صحبت کرده‌ایم. امید نیاز: جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان در شهرستان همدان هنوز بالغ نشده است
به گزارش شما نیوز ،
امید نیاز که به‌عنوان نویسنده و کارگردان با نمایش «بچه‌های خاکستری» از شهرستان اصفهان در بخش مسابقه بین‌الملل بیست‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک نوجوان حضور دارد، ضمن اعلام این نکته که کمک‌هزینه‌های جشنواره مبالغ مشخصی ندارند، گفت: اصلا نمی‌دانم این‌که می‌گویند کمک‌هزینه‌ها تا سقف ۱۰میلیون تومان است، چه‌معنایی دارد؟! گروه‌ها نباید بدانند قرار است چه‌میزان پول دریافت کنند تا بر اساس آن برنامه‌ریزی کنند؟! گروه‌ها بسیار آسیب می‌بینند. از یک‌سو نمی‌دانند چه‌میزان کمک‌هزینه به آنها پرداخت می‌شود و از سویی‌دیگر برای گروه‌های شهرستانی محدودیت‌هایی را درزمینه اعضای گروه اعمال می‌کنند. با این شرایط، شان هنرمندان رعایت نمی‌شود. بارها دیده‌ام چون تعداد اعضای گروه یک نفر از میزانی که تعیین کرده‌اند، بیشتر بوده است، اجازه حضور در هتل را به هنرمند نداده‌اند! همچنین بحث‌هایی بر‌سر ژتون غذا سر‌می‌گیرد که اصلا در شان هنرمندان ما و کشوری که داعیه هنر دارد، نیست!
وی در‌ادامه به بودجه جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان اشاره کرد و گفت: طبق برآوردها، اعلام شده است یک‌میلیاردوهشتصدمیلیون تومان برای برگزاری جشنواره بودجه در نظر گرفته شده است. پس بودجه جشنواره کجا خرج می‌شود؟ هر‌طور حساب می‌کنم، می‌بینم سیصد الی چهارصد میلیون تومان از این مبلغ باقی می‌ماند.
کارگردان «بچه‌های خاکستری» در ادامه این مشکلات را تنها منحصر‌به جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان ندانست و گفت: اغلب با گروه‌های آلمانی و ایتالیایی تئاتر کار می‌کنم. به جرات می‌گویم که ما اصلا در ایران تئاتر نداریم. تمام جشنواره‌هایی که برگزار می‌شوند، شبه‌جشنواره هستند. من در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر هم شرکت کرده‌ام. این جشنواره هم مثل یک بازی است که چند‌گروه در آنها شرکت کنند، مبالغ اندکی را مثل پولی که به گدا می‌دهند، به آنها پرداخت کنند و در جای دیگری باقی‌مانده بودجه را میان خود تقسیم کنند. چرا هیچ‌گاه برآوردی از هزینه‌هایی که شده است و بودجه جشنواره‌ها منتشر نمی‌شود؟ در تمام جشنواره‌ها دیده‌ام افراد زیادی که اصلا ربطی به جشنواره ندارند، در هتل حضور دارند تا عکس بگیرند و بگویند در جشنواره حضور داشته‌اند. این افراد از امکاناتی که باید در اختیار گروه‌ها قرار داده شود، استفاده می‌کنند.
وی در ادامه افزود: یک‌سری آدم ثابت همیشه در همدان هستند. به‌عنوان‌مثال افراد مشخصی هر‌سال آثار را انتخاب می‌کنند! می‌گویند این جشنواره هنری است؛ بقول امانوئل کانت، هنر زمانی معنا دارد که از‌آن، آزادی تفکر متولد شود. وقتی هنری را بازدید می‌کنیم و برای آن چهارچوب در نظر می‌گیریم، از نظر فلسفی از خلاقیت آن کاسته‌ایم. بهتر است داعیه تئاتر کودک‌ونوجوان را نداشته باشیم و ادای آدم‌هایی که بسیار به این نوع تئاتر اهمیت می‌دهند را درنیاوریم چون این جشنواره به‌شدت سمبولیک است؛ محض خالی نبودن عریضه، در مدت‌زمان پنج‌روز یک جشنواره را برگزار می‌کنیم. سوالی که پیش می‌آید این است که آیا دبیران محترم جشنواره‌های ایران فستیوال‌های خارجی را دیده‌اند؟! اگر دیده‌اند چرا از این تجربیات استفاده نمی‌کنند و اگر ندیده‌اند، چرا دبیر جشنواره‌های مهم ایران می‌شوند؟ سال گذشته که با یک‌گروه ایتالیایی در جشنواره حضور داشتم، می‌دیدم که آنها به ما می‌خندند! ما فقط جشنواره برگزار می‌کنیم. جشنواره‌ها ما را گم کرده‌اند. انگار در بیابانی هستیم و صرفا برای زنده ماندن در این جشنواره‌ها شرکت می‌کنیم.
این هنرمند عرصه تئاتر برگزاری جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان را نشانه پویایی این‌گونه تئاتری ندانست و گفت: من در بخش بین‌الملل حضور دارم که بالاترین بخش یک جشنواره است اما معتقدم جشنواره‌های ما ازجمله جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان در حد یک شوخی هستند. جشنواره زمانی معنا پیدا می‌کند که در طول‌سال برای گروه‌ها برنامه داشته باشیم. به‌عنوان‌مثال از سال‌گذشته اداره‌کل هنرهای نمایشی برای هنرمندان برگزیده دور قبل جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان چه‌کار کرده است؟! اصلا این مرکز برای هنرمندانی که پتانسیل اصلی تئاتر ایران هستند، چه برنامه‌ریزی‌ای دارد؟ هر‌سال در زمان برگزاری جشنواره‌ها یاد هنرمندان می‌افتند و بلافاصله بعد از اختتامیه آنها را فراموش می‌کنند تا سال‌آینده. نمی‌توان نام این کار را جشنواره گذاشت. تئاتر باید به گروه‌ها انگیزه تولید آثار جدید و خلاقیت بدهد. در ایران جشنواره‌های فراوانی برگزار می‌شود که انگار تمام آنها از سر رفع‌تکلیف برگزار می‌شوند. این معضل تنها به تئاتر محدود نمی‌شود و در سینما هم همین شرایط حکم‌فرماست. ما به‌شدت جشنواره‌زده هستیم.
کارگردان نمایش «مردگان مشغول کارند» درباره امکانات سخت‌افزاری تئاتر همدان، گفت: این شهر پتانسیل‌های خوبی دارد اما انتظار داشتیم در این مدت همدان بتواند جشنواره را تجربه کند، پوست بیندازد و خود را ارتقا دهد اما به‌نظر من شیب‌کندی را پیش گرفته است. سالن‌های همدان پتانسیل تبدیل شدن به سالن‌های حرفه‌ای را دارند اما هنوز این اتفاق نیفتاده است.
در ادامه امید نیاز از شرایط برگزاری جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک‌ونوجوان همدان انتقاد کرد و گفت: در جشنواره برلین که شرکت کرده بودم، به مسئولان برگزاری گفتم که به یک ماشین نیاز دارم. یک ماشین اپل دنده‌اتوماتیک برای من آوردند که اعتراض کردم و گفتم یک ماشین کهنه می‌خواهم. به من گفتند که همان ماشین را کهنه و خراب کنم! اما در دور قبل جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان، به‌دنبال کابل تبدیل یک‌به‌دو بودم و در تمام سالن چنین چیزی وجود نداشت!
وی در ادامه افزود: در همین دوره تا پیش از آن‌که به همدان برسم، اندازه در سالن اجرایم را نمی‌دانستم! در تمام فستیوال‌ها، دیده‌ام که پلان سالن را در اینترنت قرار داده‌اند تا گروه‌ها بدانند با چه مختصاتی مواجه می‌شوند اما اصلا ما چنین چیزی را نداریم. نمی‌دانم دبیرخانه دائمی جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان در طول‌سال چه‌کاری انجام می‌دهد! این‌که پلان سالن‌ها را دربیاورند و آنها را در اینترنت منتشر کنند، بیش از یک‌هفته زمان نمی‌برد. از دید من جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان در شهرستان همدان هنوز بالغ نشده است.
کارگردان «۱+۱» تلفیق تئاتر کودک‌ونوجوان با یک‌دیگر را نامناسب دانست و گفت: اصلا این کار کارشناسانه نبوده است. از یک‌سو هفت‌کار از تئاتر کودک انتخاب کرده‌اند و هفت اثر از تئاتر نوجوان. پس تصور بر‌این بود که کار‌کودک و کار‌نوجوان به‌صورت جداگانه داوری شوند اما درنهایت به دو‌مسابقه تئاتر ایران و بین‌الملل رسیده‌ایم که آثار کودک و آثار نوجوان در کنار‌هم داوری می‌شوند. اصلا این دو نوع تئاتر را نمی‌توان باهم مقایسه کرد چون مولفه‌های بسیار متفاوتی دارند. حتی اصول نمایشنامه‌نویسی کودک با اصول نمایشنامه‌نویسی نوجوان متفاوت است. رقابت این دو نوع تئاتر باهم بسیار اشتباه است. جشنواره از بی‌تدبیری رنج می‌برد. هر‌سال آرزو می‌کنیم که شرایط خوب شود و هر‌سال درجا می‌زنیم و شرایط اصلا خوب نمی‌شود!
زهرا مریدی: اجرای عمومی آثار خیابانی؛ معضلی که ادامه دارد
زهرا مریدی که به‌عنوان کارگردان با نمایش خیابانی «آش مهربانی» از تهران در بخش تئاتر خیابانی بیست‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک نوجوان حضور دارد، درباره شیوه اجرایی این نمایش گفت: چون رشته دانشگاهی من تئاتر عروسکی بوده است، در اغلب نمایش‌های من عروسک حرف اول را می‌زند، شخصیت‌های نمایش «آش مهربانی» عروسک هستند.
این هنرمند تئاتر ضمن ابراز نارضایتی از اجرای عمومی نداشتن نمایش‌های خیابانی، گفت: خود من همین الان می‌توانم پنج نمایش خیابانی را اجرا کنم چون اجرای عمومی آنها برگزار نشده است و تمام ابزار و عروسک‌ها را نگاه داشته‌ام. برای تولید نمایش‌های خیابانی زحمت کشیده می‌شود. به‌عنوان‌مثال تولید «آش مهربانی» کار ساده‌ای نبود چون این نمایش، عروسکی است و در آثار عروسکی ساخت عروسک‌ها هم به دشواری‌ها و هزینه‌های کار می‌افزاید. البته چندی پیش فراخوانی را برای اجرای عمومی نمایش‌های خیابانی دیدم اما در‌آن نوشته شده بود که نمایش‌ها نباید در‌هیچ جشنواره‌ای اجرا شده باشند. از‌سویی دیگر در فراخوان بخش خیابانی جشنواره‌هایی همچون تئاتر کودک‌ونوجوان نوشته شده است که نباید این آثار اجرای عمومی تجربه کرده یا در جشنواره دیگری اجرا شده باشند. این قوانین را درک نمی‌کنم. معمولا آثاری که در جشنواره‌ها حضور پیدا می‌کنند، از میان آثار بسیار زیادی که به دبیرخانه ارسال می‌شوند، انتخاب می‌شوند. فکر نمی‌کنم فراهم‌کردن امکان اجرای عمومی برای هفت یا هشت نمایشی که از فیلترهای زیادی گذشته‌اند و از‌سوی هیات انتخاب و... موردقبول واقع شده‌اند، کار دشواری باشد! متاسفانه هیچ‌کس مسئولیت این کار را قبول نمی‌کند.
وی در ادامه افزود: چندی‌پیش که شهرام نوشیر؛ مدیر دفتر تئاتر خیابانی بود، تصمیم گرفت برای سی‌نمایش خیابانی امکان اجرای عمومی فراهم کند. در مدت یک‌ماه این نمایش‌ها در تمام پارک‌های تهران اجرا می‌شدند. اتفاق خوبی بود که هر نمایش ۱۰اجرای عمومی را تجربه می‌کردند. البته در آن‌زمان باوجود این‌که با تمام ادارات هماهنگی انجام شده بود، پلیس جلوی ما را می‌گرفت! واقعا انجام این هماهنگی‌ها کار دشواری است اما اگر ارگان یا نهادی این‌کار را انجام دهد، اتفاق خوبی برای تئاتر خیابانی می‌افتد.
محمدرضا مالکی: کمک‌هزینه جشنواره یا هدیه‌ای ناقابل به اعضای گروه
محمدرضا مالکی که به‌عنوان کارگردان با نمایش «سفر شادی» از شهر تهران در بخش مسابقه تئاتر ایران بیست‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک نوجوان حضور دارد، ضمن اعلام این نکته که نمی‌توان آثار کودک و آثار نوجوان را در کنار‌هم داوری کرد، گفت: اصلا نمی‌دانم چرا چنین کاری انجام گرفته است. از نمایشنامه گرفته تا طراحی صحنه، گریم، لباس، شیوه بازیگری و... آثار نوجوان کاملا با آثار کودک متفاوت است و رقابت برگزار کردن میان این دو‌نوع کار، درست نیست. برای انتخاب آثار حاضر در بخش بین‌الملل یا تئاتر ایران، خود گروه‌ها در فرم اولیه تقاضا می‌دادند! بهتر بود گروهی که بازبینی آثار را برعهده داشتند بر اساس شرایط اجرا و مختصات نمایش‌ها آنها را تفکیک کنند چون کارگردان‌ها تمام‌آثار حاضر در جشنواره را نمی‌شناسند و درنتیجه نمی‌توانند خودشان انتخاب کنند که در بخش تئاتر ایران باشند یا بین‌الملل!
کارگردان «سفر شادی» انتخاب آثار جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک‌ونوجوان از میان آثار بخش مرور را مثبت ارزیابی کرد و گفت: از میان آثاری که در‌طی یک‌سال در سراسر ایران اجرا شده‌اند نمایش‌هایی انتخاب می‌شوند. پس گروه آماده است و به تمرین چندانی نیاز ندارد و می‌تواند نمایشی پخته را روی‌صحنه ببرد. اگر قرار باشد تولیدات تازه در جشنواره حضور داشته باشند، شاهد خواهیم‌بود که آثاری ناآماده به جشنواره ورود می‌کنند. از سویی‌دیگر حضور آثاری که اجرای عمومی را تجربه نکرده‌اند و تنها برای حضور در جشنواره آماده شده‌اند، فشاری مضاعف به گروه‌ها وارد می‌کنند.
مالکی در پاسخ به این سوال که آیا بازبینی از طریق فیلم، اجحاف در حق گروه‌هایی که بنیه‌مالی کمتری دارند، نیست، گفت: گروهی که نمی‌تواند از پس هزینه‌های فیلم‌برداری باکیفیت از اجرا بربیاید، نمی‌تواند اثری را آماده کند که در حدواندازه‌های یک جشنواره معتبر و بین‌المللی باشد. فیلم‌برداری هزینه چندان زیادی ندارد. خود من با هزینه‌ای معقول از نمایش «سفر شادی» فیلم‌برداری کردم. همچنین معتقدم که اگر فیلم‌برداری درستی از کار شود، تفاوت چندانی با اجرای زنده نخواهد داشت و اعضای هیات انتخاب می‌توانند به‌راحتی بر‌اساس آن، کارهای موردنظر را انتخاب کنند.
این کارگردان و بازیگر تئاتر ضمن اعلام این نکته که کمک‌هزینه‌های جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان اندک هستند، گفت: این جشنواره به آثاری اختصاص دارد که اجرای عمومی خود را گذرانده‌اند و این‌گونه تصور می‌شود که این گروه‌ها هزینه‌ای در پیش ندارند اما بسیاری از آثار همچون نمایش ما، حدود یک‌سال قبل اجرای عمومی داشته‌اند و نوعی بازتولید محسوب می‌شوند. البته خودم چندان پیگیر میزان کمک‌هزینه نشده‌ام چون در‌هر جشنواره‌ای که شرکت می‌کنم، هزینه‌ها را از مبلغی که داده می‌شود کسر می‌کنم و باقی را میان اعضای گروه تقسیم می‌کنم. البته به هرکدام از اعضای‌گروه در‌حد یک هدیه می‌توانم بپردازم!
مینا صفار
