بازمانده از دوران دور موسیقی ایران

به گزارش شما نیوز ، تشکیل شعبه موزیک مدرسه دارالفنون و آشنایی شاگردان آن مدرسه با نت و تئوری موسیقی و همچنین ورود برخی از ساز و آلات موسیقی غربی به ایران ازجمله «کلارینت»(قره‌نی)، سبب تحولاتی در موسیقی ایرانی شد. از آن‌جا که بیشتر نوازندگان این ساز(قره‌نی) از تربیت‌شدگان آن مدرسه بودند معمولاً آهنگ‌های اروپایی را با این ساز می‌نواختند ولی معدود نوازندگانی که با موسیقی ایرانی آشنایی داشتند از قره‌نی درجهت نواختن نغمات ایرانی بهره می‌جستند. حسن مشحون می‌نویسد: «یداله میرزا معروف به شاه‌یدی که در نواختن نِی نیز مهارت داشت به ‌نوازندگی این ساز[قره‌نی] مشهور بود؛ و دیگر کسی که نواختن آهنگ‌های ملی را در قره‌نی به‌خوبی از عهده برمی‌آمد قلی‌خان از شاگردان شعبه موزیک بود». ۱ و ۲ حسن رادمرد از استادان موسیقی ایرانی که با اصول موسیقی غربی نیز آشنایی داشت در مورد قره‌نی معتقد بود: «قره‌نی نخستین ساز غربی است که توانسته پرده‌های ایرانی «ربع پرده» را اجرا نماید. نوازنده باید با مهارت و با کمک گوش و فشار لب، صدای صحیح این سه نت را اجرا نماید. نوازندگان ایرانی این ساز توانستند با کمک لب به‌جای «سی بِمُل» صدای «سی کُرُن» را اجرا کنند» ۳ از نوازندگان برتر این ساز می‌توان به حسینعلی وزیری‌تبار، خسروانی کرمانشاهی، ولی‌اله البرز، مهدی شیخ‌الحرم، سلیم فرزان، محمد شیرخدایی، رضا گلشن و اندک‌شماری دیگر اشاره کرد. از قدیمی‌ترین و معدود نوازندگان ساز کلارینت(قره‌نی) که خوشبختانه در قید حیات است عباس تهرانی‌تاش(متولد ۰۹/۰۳/۱۳۰۷) است.

نخستین بارقه‌های موسیقایی در اوان کودکی در او بروز کرد ولی تحصیل جدی موسیقی را ابتدا در محضر سروان مین‌باشیان(افسر موزیک آن زمان) آغاز کرد. سپس در هنرستان عالی موسیقی ثبت‌نام کرد در این حین نزد حسینعلی وزیری‌تبار ردیف‌های موسیقی ایرانی را فرا گرفت. پس از تأسیس رادیو همکاری خود را با این رسانه‌ فراگیر آغاز و در برنامه‌های موسیقی رادیو ارتش نیز شرکت می‌جست.

کار نوازندگی خود را در ارکستر بزرگ مهدی خالدی و همچنین ارکستر برادران نورین دنبال کرد و سپس به ‌ارکسترهای علی‌‌محمد نامداری و شاپور نیاکان پیوست. همچنین با «ارکستر شماره۳» به‌سرپرستی حسین شهبازیان و نیز ارکستر «شما و رادیو» به‌سرپرستی جواد بدیع‌زاده همکاری بسیار داشت و پس از تشکیل برنامه «گل‌ها» به‌همت شادروان داوود پیرنیا، به ‌جرگه نوازندگان ارکستر «گل‌ها» پیوست.

آثار بسیاری از ایشان اعم از تک‌نوازی و هم‌نوازی در آرشیو رادیو موجود است، هر چند که به‌دلیل نبود دستگاه‌های ضبط صدا در اوان تأسیس رادیو بسیاری از آثار اولیه وی در دسترس نیست. عباس تهرانی‌تاش پس از انقلاب در صداوسیما به‌همکاری خود ادامه می‌دهد. تهرانی‌تاش به‌غیر از کلارینت که ساز تخصصی اوست به‌ نواختن اکثر سازهای بادی به‌ویژه ساکسیفون آشنایی کامل دارد. از آثار صوتی او پس از انقلاب می‌توان به آلبوم «تک‌نوازان۱» اشاره کرد که ایشان به‌همراهی هنرمند تمبک‌نواز، ایزد کاویانی به تک‌نوازی و بداهه‌نوازی در مایه دشتی، دستگاه ماهور، دستگاه همایون، بیات ترک، و بیات اصفهان پرداخته است. همچنین آلبوم دیگری به‌نام «تک‌نوازان موسیقی سنتی نوین ایران: آهنگ شادی و آهنگ گل‌افشان» که تهرانی‌تاش با کلارینت خود همراه با ویولن حشمت‌اله جودکی و تمبک عبدی، قطعاتی را بر پایه بداهه‌نوازی و ضربی‌نوازی به‌یادگار گذاشته است.

از آثار تألیفی عباس تهرانی‌تاش، کتابی در دو جلد به‌قلم عبدالحسین نیری است که تهرانی‌تاش مدت‌ها با جمع‌آوری و نوشتن نت آهنگ‌های محلی(فولکلور) و دوبیتی‌های ایرانی، نسبت به‌گردآوری نغمات ناب(و البته رو به ‌فراموش) ایرانی همت گمارد. عمرش دراز باد که وارد دهمین دهه‌ عمر خود می‌شود.

پی‌نوشت:

۱. مشحون، حسن. ۱۳۸۰. تاریخ موسیقی ایران. فرهنگ نشر نو: چاپ اول، ص۶۲۵.

۲. روح‌اله خالقی در جلد دوم سرگذشت موسیقی ایران (صفحه ۲۶۵) نوشته است: «قلی‌خان یاور، افسر موزیک بود که صفحاتی از او باقی است و آواز همایون را به‌تنهایی با قره‌نی نواخته و خوب از عهده برآمده است».

۳. مشحون، حسن. ۱۳۸۰. تاریخ موسیقی ایران. فرهنگ نشر نو: چاپ اول، ص۶۲۶.