همه چیز در مورد فیلم عنکبوت
در روز‌های اخیر خبر ساخت فیلمی با موضوع زندگی یک قاتل زنجیره‌ای منتشر شد. این فیلم با نام «عنکبوت»، به کارگردانی آقای ابراهیم ایرج‌زاد است که قرار است به موضوع قاتل زنجیره‌ای معروف به قاتل عنکبوتی بپردازد.
در ابتدا از پیمان معادی برای بازی در نقش اصلی این فیلم نام برده شد اما نهایتاً به‌طور رسمی، محسن تنابنده به‌عنوان بازیگر«عنکبوت» معرفی شد. به بهانه خبر پیش‌تولید این فیلم بد نیست به جزئیات پرونده قاتل فوق بپردازیم و سپس برخی فیلم‌هایی را که در سینمای ایران و جهان به قتل‌های زنجیره‌ای پرداخته‌اند، مرور کنیم. سوژه قاتل زنجیره‌ای یکی از موضوعاتی است که در سینما طرفداران زیادی دارد و خودش به یک زیرژانر تبدیل شده است. فیلم‌های مشهور و فیلمسازان موفقی به این سوژه ورود کرده‌اند.
درست است که در کشورمان با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی، موارد قتل‌های زنجیره‌ای‌اش نسبت به بسیاری از کشورها پایین‌تر است اما از بین همان موارد کم هستند پرونده‌هایی که قابلیت پرداخت سینمایی دارند. تصور کنید فیلمساز کاربلدی باشد که بخواهد به پرونده«خفاش شب» ورود کند. قطعاً در صورت اشراف به موضوع و ساختار سینمایی موفق، خروجی آن فیلمی بسیار جذاب خواهد بود.
بیراهه
سعید حنایی، فردی بود که در شهر مشهد اقدام به قتل زنان می‌کرد. حنایی در اواخر دهه70 دستگیر و در فروردین سال81 اعدام شد. در پرونده وی ۱۱ قتل ثبت شده بود که او پس از دستگیری خودش به پنج مورد دیگر اعتراف کرد. وی طی مرداد ۷۹ تا مرداد ۸۰ به ۱۶ فقره قتل دست زده بود. جالب است بدانید قبل‌تر هم اثری درباره این قاتل ساخته شده است.
مازیار بهاری، روزنامه‌نگار دورگه ایرانی-کانادایی که البته خودش پرحاشیه است و حتی مدتی در ایران در بازداشت بوده، در ایام دستگیری حنایی در مشهد حضور داشته است. مازیار بهاری پس از حملات ۱۱ سپتامبر در سال ۲۰۰۱ در مشهد در انتظار دریافت مجوز برای سفر به افغانستان و پوشش خبری سقوط طالبان بود. در همان دوران بود که سعید حنایی، قاتل ۱۶ زن دستگیر و با افتخار به جنایت خود اعتراف کرد.
مازیار بهاری با همکاری رؤیا کریمی‌مجد توانست طی یک روز با همسر، مادر، فرزند، برادران و دوستان حنایی مصاحبه کند و به این ترتیب این فیلم مستند شکل گرفت. این فیلم مستند «و عنکبوت آمد» نام گرفت. البته به‌دلیل عقبه مازیار بهاری و مشی سیاست‌زده او، کمتر می‌توان به چنین مستندی به‌طور تخصصی مراجعه کرد.
پروژه‌حساس«عنکبوت»
اما برسیم به پروژه جدید ایرج‌زاد به نام«عنکبوت» که این گزارش به بهانه آن به تحریر درآمده است. وی نخستین فیلم بلند سینمایی خود را در تیر سال ۱۳۹۵ با نام «تابستان داغ» مقابل دوربین برد. «تابستان داغ» در همان سال به بخش مسابقه سی‌وپنجمین جشنواره فیلم فجر راه پیدا کرد. «تابستان داغ» دیده شد و موافقان و منتقدان خودش را هم داشت. حالا ایرج‌زاد که خودش زاده مشهد است به سراغ سوژه قاتل عنکبوتی رفته است.
انتخاب بازیگر اصلی این فیلم یعنی محسن تنابنده، انتخاب جذابی به نظر می‌رسد. تنابنده از جمله بازیگرانی است که نه برای فیزیک یا چهره‌اش که بابت توان بازیگری‌اش به شهرت رسیده است. تنابنده همزمان با نقش‌های کمدی مثل «نقی معمولی» در «پایتخت»، نقش‌های جدی موفقی هم بازی کرده است. تا این لحظه جزئیات بیشتری درباره این پروژه منتشر نشده اما با توجه به جزئیات پرونده حنایی می‌توان گفت که ورود به این قصه یک شمشیر دولبه است.
از جهتی ورود به پرونده قاتل عنکبوتی به دلیل شرایط خاص پرونده و همچنین عدم ورود سینمای ایران به چنین سوژه‌هایی بسیار جذاب است؛ اما از سمت دیگر با توجه شخصیت پیچیده حنایی و ادعاهای وی که با پوسته به ظاهر مذهبی بوده، این شائبه به وجود می‌آید که ایرج‌زاد قرار است قصه‌ای یک‌سویه و با مقاصد فرامتنی بسازد؛ مسیری که می‌تواند به گسل‌های اجتماعی دامن بزند. البته تا قبل از ساخت و اکران این فیلم تمام این مسائل صرفاً یک گمانه‌زنی است.
قاتل‌های‌جذاب
همان‌طور که گفته شد در سینمای جهان فیلمسازی با موضوع قتل‌های زنجیره‌ای بسیار جذاب است. در سینمای خودمان به جز دو، سه فیلم مثل «رستگاری در هشت و بیست دقیقه» به کارگردانی سیروس الوند و «رنگ شب» به کارگردانی محمدعلی سجادی تقریباً فیلم جدی دیگری در این حوزه ساخته نشده است؛ اما در خارج از ایران ده‌ها فیلم با موضوع فوق ساخته شده و حتی فیلمسازان معتبری به آن ورود کرده‌اند.
این فیلم‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ دسته اول فیلم‌هایی که براساس یک داستان واقعی ساخته شده‌اند و دسته دوم فیلم‌هایی که صرفاً براساس تخیل فیلمنامه‌نویس رنگ واقعیت گرفته‌اند. درباره دسته اول می‌توان به فیلم‌های ذیل اشاره کرد: Dahmer فیلمی در ژانر نئو نوآر، ترسناک، زندگینامه‌ای، جناییو درام است که در سال ۲۰۰۲ اکران شد. از بازیگران آن می‌توان به جرمی رنر و بروس دیویسن اشاره کرد. داستان این فیلم مربوط به قاتل زنجیره‌ای آمریکایی به نام جفری دامر است. The Snowtown Murder فیلم دیگری در این سبک است.
جان بانتینگ، رهبر یک باند آدم‌کشی بود که از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۹ در استرالیای جنوبی فعالیت داشت. او مانند بسیاری دیگر از قاتلان سریالی، معتقد بود که جهان را از افراد ضعیف و ناخوشایند پاک می‌کند. برخی قربانیان او در بشکه اسید به صورت تجزیه‌شده یافت شدند. Wolf Creek فیلمی در ژانر ترسناک و اسلشر به کارگردانی گرگ مک‌لین است که در سال ۲۰۰۵ منتشر شد. Zodiac یکی از مشهورترین فیلم‌های این دسته است که دیوید فینچر آن را ساخته است.
زودیاک بر اساس کتابی با همین نام به قلم رابرت گری‌اسمیت ساخته شده‌است. Monster فیلمی در ژانر زندگینامه‌ای، جنایی، درام به نویسندگی و کارگردانی پتی جنکینز است. این فیلم داستان واقعی را درباره نخستین آدم‌کشی زنجیره‌ای زن در تاریخ آمریکا، به نام آیلین وورنوس بیان می‌کند. وورنوسی که در سال ۲۰۰۲ به جرم کشتن حداقل هفت مرد در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ میلادی اعدام شد.
Henry: Portrait of a Serial Killer فیلمی در ژانر تریلر روانشناسانه، ترسناک، جنایی و درام به کارگردانی جان مک‌ناتن است که در سال ۱۹۹۰ اکران شد. داستان فیلم کمابیش بر اساس زندگی هنری لی لوکاس و اوتیس تول قاتلان زنجیره‌ای آمریکایی است. Karla فیلمی در ژانر زندگینامه‌ای است که در سال ۲۰۰۶ اکران شد. از بازیگران آن می‌توان به لورا پرپون و میشا کالینز اشاره کرد. این فیلم بر اساس داستان واقعی یک قاتل سریالی به نام پل برناردو و همسرش کارلا هوموکلاست.
فیلم‌های دسته دوم مربوط به قتل‌های زنجیره‌ای که مابه‌ازای واقعی ندارند؛ آن‌‌قدری زیاد هستند که نمی‌توان به همه آن‌ها اشاره کرد، ولی برخی مشهورترین آن‌ها عبارت است از: روانی آمریکایی (۲۰۰۰)، دکتر فیبس خبیث (۱۹۷۱)، ماری آمریکایی (۲۰۱۲)، انسان سگ را گاز می‌گیرد (۱۹۹۲)، جیغ (۱۹۹۶) و خانه‌ای که جک ساخت (۲۰۱۸). در این لیست قطعاً فیلم‌هایی مثل «سکوت بره‌ها» و «هفت» در صدر قرار می‌گیرند.
