توسعه چابهار و تغییر چشم‌انداز اقتصادی آسیای مرکزی
توسعه بندر چابهار ایران، به‌عنوان یک نقطه عطف تاریخی با پتانسیل تغییر چشم‌انداز اقتصادی افغانستان و آسیای مرکزی محسوب می‌شود. این بندر که به تقویت روابط اقتصادی کشورهای ذینفع و کاهش وابستگی منطقه به مسیرهای سنتی و سیاسی کمک می‌کند، می‌تواند نقشی کلیدی در توسعه اقتصادی کشورهای محصور در خشکی داشته باشد.
یک رسانه هندی نوشت: بندر استراتژیک چابهار که در سواحل جنوب شرقی ایران و در امتداد دریای عمان واقع شده است، به عنوان یک جایگزین امیدبخش برای مسیرهای تجاری سنتی عمل می‌کند و قرار است اتصال منطقه‌ای را بهبود بخشد و تحویل سریع‌تر کالاها را تسهیل کند.
به عنوان مثال بندر شهید بهشتی چابهار در سال ۲۰۲۳-۲۰۲۴ شاهد افزایش ۴۳ درصدی در ترافیک کشتی‌ها و ۳۴ درصدی در ترافیک کانتینر بوده است. انتظار می‌رود که با بهره‌برداری کامل از این بندر، تجارت دریایی و درآمدهای تجاری به میزان قابل توجهی افزایش یابد.
افزایش تجارت و اقتصاد افغانستان
یکی از توسعه‌های کلیدی، اعلام اتصال ریلی از چابهار به افغانستان است. کنسرسیوم توسعه راه‌آهن افغانستان، اتصال قندهار به چابهار از طریق راه‌آهن را در اولویت قرار داده است و از زمان به قدرت رسیدن طالبان، حدود ۵۰۰۰ کیلومتر خط آهن جدید برنامه‌ریزی شده است.
مصطفی رضایی، مدیرعامل کنسرسیوم هم اعلام کرد که راه‌آهن چابهار به میلک انتظار می‌رود تا نیمه اول سال ۲۰۲۵-۲۰۲۶ به بهره‌برداری برسد.
رضایی بر اهمیت این راه‌آهن برای صادرات افغانستان تأکید و بیان کرد که این یک خط استاندارد است که در قلمرو افغانستان ساخته شده و علاوه بر مزایای ارائه شده توسط ایران، مزایای قابل توجهی دارد.
شیرباز کمین‌زاده، رئیس اتاق صنایع و معادن افغانستان نیز این دیدگاه را تایید کرد و خواستار سرمایه‌گذاری و حمایت افغانستان از این پروژه شد تا به کشور کمک کند تا از چالش‌های اقتصادی کنونی خود خارج شود.
کارشناسان اقتصادی و مقامات بر ضرورت تسریع در ساخت راه‌آهن چابهار-قندهار تأکید می‌کنند که می‌تواند با بهبود روابط تجاری و کاهش بیکاری به طور قابل توجهی اقتصاد افغانستان را تقویت کند. در حال حاضر، افغانستان حدود ۲۳۰ کیلومتر خط آهن فعال دارد که انتقالات روزانه به کشورهای مختلف را تسهیل می‌کند.
پیشنهاد: سرکنسول افغانستان در مشهد: در دوره رئیسی تحولات بزرگی در سرنوشت مهاجرین ایجاد شد
دروازه آسیای مرکزی
برای کشورهای آسیای مرکزی مانند قزاقستان و ازبکستان که غنی از منابع هستند، اما به دریا دسترسی ندارند، چابهار یک ارتباط حیاتی با اقیانوس هند و فراتر از آن ارائه می‌دهد.
موقعیت استراتژیک بندر چابهار به این کشورها امکان می‌دهد تا به بازارهای بین‌المللی به شکل موثرتری دسترسی پیدا کنند و نیاز به اتکا به بنادر پاکستان را از بین می‌برد. این موضوع به‌ویژه با توجه به رقابت بین هند و چین که به توسعه بندر گوادر در پاکستان برای کسب نفوذ منطقه‌ای ادامه می‌دهند، اهمیت ویژه‌ای دارد.
مقامات ایرانی به اهمیت استراتژیک چابهار پی برده‌اند. قاسم عسکری‌نسب، مدیرکل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان، به یک خبرگزاری محلی اعلام کرد که چابهار بهترین و ارزان‌ترین مسیر برای ترانزیت به آسیای مرکزی، به ویژه افغانستان، است. دولت ایران قصد دارد چابهار را تا مارس ۲۰۲۴ از طریق زاهدان به شبکه ریلی ملی متصل کند و نقش آن را به عنوان یک مرکز تجاری بیش از پیش تقویت نماید.
کاهش وابستگی به پاکستان و چین
مسیر تجاری جدید از طریق بندر چابهار قرار است به طور قابل توجهی وابستگی منطقه به پاکستان و ابتکار کمربند و جاده چین (BRI) را کاهش دهد. افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی به طور تاریخی برای تجارت دریایی خود به شدت به بنادر پاکستان، به ویژه کراچی و گوادر، متکی بوده‌اند. این وابستگی اغلب با چالش‌های سیاسی و لجستیکی همراه بوده و منجر به تأخیر و افزایش هزینه‌ها شده است.
علاوه بر این، ابتکار کمربند و جاده چین (BRI)، به ویژه از طریق کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) که مورد مناقشه است، به یک نیروی غالب در زیرساخت‌ها و پویایی‌های تجاری منطقه تبدیل شده است. با این حال، نگرانی‌های فزاینده‌ای در مورد بدهی‌ها و نفوذ سیاسی مرتبط با سرمایه‌گذاری‌های چینی وجود دارد.
پیشنهاد: ضرورت توجه به تعاملات منطقه‌ای و اشتراکات فرهنگی-تمدنی در پرونده افغانستان
بندر چابهار به کشورهای آسیای مرکزی یک جایگزین استراتژیک برای BRI ارائه می‌دهد و ممکن است وابستگی آن‌ها به تأمین مالی و نفوذ چین را کاهش دهد. این تنوع در مسیرهای تجاری به این کشورها امکان می‌دهد تا شرایط بهتری را مذاکره کرده و حاکمیت بیشتری بر سیاست‌های اقتصادی خود حفظ کنند.
