سربلندی بانک‌های قرض‌الحسنه در صنعت بانکداری
تجربه جهانی نشان می‌دهد بانکداری اسلامی در مواجهه با شرایط بحرانی، عملکرد بهتری نسبت به بانکداری متعارف از خود نشان می‌دهد. در ایران نیز با وجود اینکه بحران‌هایی مانند بحران مالی سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ تجربه نشده، اما شرایط رکود اقتصادی می‌تواند به‌عنوان چالشی برای نظام بانکی باشد. در چنین شرایطی نیز، بانکداری قرض‌الحسنه به‌عنوان عضوی کلیدی از نظام بانکی کشور که تلاش می‌کند بر اساس آموزه‌های اسلام عمل کند، توفیق بیشتری به دست آورده است.
به گزارش شمانیوز به نقل از روابط عمومی بانک مهر ایران، بحران مالی سال ۲۰۰۷ محک خوبی برای مقایسه عملکرد بانک‌ها و مؤسسات مالی متعارف و اسلامی بود. شواهد مربوط به بحران مالی سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ نشان می‌دهد بانک‌های اسلامی تاب‌آوری بالاتری در برابر این بحران داشتند. یکی از شاخص‌هایی که می‌تواند صحت این ادعا را نشان دهد، شاخص سودآوری بانک‌ها در دوره بحران مالی است. در طول بحران مالی سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ سودآوری بانک‌های متعارف کاهش ۳۴ درصدی را تجربه کرد. این در حالی است که سودآوری بانک‌های اسلامی تنها حدود هشت درصد کاهش یافت.
علاوه بر شاخص سودآوری که عملکرد بهتر بانک‌های اسلامی را نشان می‌دهد، دو شاخص رشد اعتبارات و رشد دارایی‌ها نیز برتری بانک‌های اسلامی در بحران‌های مالی را به اثبات می‌رساند. در بحران مالی سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸، رشد اعتبارات در بانک‌های اسلامی بیش از بانک‌های متعارف بوده است. طی این دوره، بانک‌های اسلامی توانستند رشد ۲۵ درصدی اعتبارات را تجربه کنند. این در حالی است که رشد اعتبارات بانک‌های متعارف، ۱۷ درصد بوده است. همچنین رشد دارایی‌های بانک‌های اسلامی در این دوره، حدود سه‌برابر بانک‌های متعارف بوده است.
بانکداری اسلامی چگونه از بحران‌ها عبور می‌کند؟
یکی از چالش‌های بانکی در زمان وقوع بحران‌های مالی، مسئله خروج سپرده‌های بانکی است؛ تجارب جهانی نشان می‌دهد حجم سپرده‌های خارج شده از بانک‌های اسلامی در دوره وقوع بحران مالی، کمتر از بانک‌های متعارف بوده است. حجم بیشتر سپرده‌ها، این امکان را فراهم می‌سازد تا بانک اسلامی بتواند در زمان وقوع چنین بحران‌هایی، تسهیلات بیشتری را به بخش واقعی اقتصاد تزریق کند. در واقع تجمیع سرمایه بانک‌های اسلامی در دوران بحران مالی نسبت به بانک‌های متعارف، بهتر بوده است.
بانک‌های قرض‌الحسنه نیز به‌عنوان یکی از عناصر کلیدی بانکداری اسلامی، در تحقق این عملکرد موفقیت‌آمیز نقش داشتند. به‌طور کلی بانک‌های قرض‌الحسنه علاوه بر مزیت‌های کلی بانک‌های اسلامی، در دستیابی به اهداف توسعه‌ای نیز نسبت به بانک‌های تجاری، در جایگاه بهتری قرار می‌گیرند.
در بانک قرض‌الحسنه، توزیع عادلانه درآمد و کاهش فقر به‌عنوان یکی از اهداف اصلی مد نظر قرار دارد. با توجه به اینکه در بانک قرض‌الحسنه، تجهیز و تخصیص منابع با استفاده از عقد قرض‌الحسنه انجام می‌شود، این عضو خانواده بانکداری اسلامی می‌تواند در توزیع درآمد و به‌دنبال آن کاهش فقر در جامعه، تأثیرگذار باشد.
بانک قرض‌الحسنه، سرآمد بانک‌های اسلامی
آنچه که از تجربه جهانی بانکداری اسلامی مرور شد، در رابطه با بانک قرض‌الحسنه مهر ایران نیز صادق است. با اینکه بحران مالی به دلیل توسعه پایین نهادهای مالی ایران، تأثیر چندانی بر اقتصاد ایران نداشت، اما رکود اقتصادی و نرخ سود بالای سپرده‌های بانکی، دو چالش اساسی به شمار می آیند؛ چالش‌هایی که بانک قرض الحسنه مهر ایران موفق شده به‌خوبی بر آن‌ها فائق آید.
بر اساس قانون عملیات بانکی بدون ربا، به سپرده‌های قرض‌الحسنه سودی تعلق نمی‌گیرد. در نتیجه جذب سپرده قرض‌الحسنه در نظام بانکی کشور، که در آن سود سپرده‌های بانکی بین ۱۵ تا ۲۰ درصد تعیین شده است، نمی‌تواند چندان آسان باشد. این در حالی است که از طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸، منابع بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، ۵۰۰ درصد رشد یافته است. همچین سرمایه بانک نیز در این بازه زمانی از ۱۵هزار میلیارد ریال به ۲۵هزار میلیارد ریال رسیده است.
موفقیت بانک مهر ایران به استناد آمار
عملکرد بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در سایر شاخص‌های اصلی نظام بانکی نیز نشان‌دهنده قرارگیری آن در جایگاهی برابر با بانک‌های متعارف کشور و حتی بالاتر از آن‌ها است. در شرایطی که وضعیت استحکام مالی بانک‌های ایران در جایگاه ۱۲۲ از بین ۱۳۸ کشور جهان قرار دارد، قرار گرفتن نام یک بانک ایرانی که بر مبنای عقد قرض‌الحسنه فعالیت می‌کند در رتبه نخست بانک‌های ایران و رتبه برتر مؤسسات کاملاً اسلامی جهان، نشان از عملکرد متفاوت این بانک دارد.
بر اساس صورت‌های مالی سال ۱۳۹۵، میانگین نسبت کفایت سرمایه بانک‌های ایرانی حدود پنج درصد است. این در حالی است که نسبت کفایت سرمایه بر اساس استانداردهای بین‌المللی در بانک‌های سایر کشورهای جهان باید حداقل برابر با ۱۳ درصد باشد. با این وجود، بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، با نسبت ۴۰ درصدی کفایت سرمایه در سال ۱۳۹۵، تفاوت قابل توجهی با سایر بانک‌های کشور دارد. نسبت کفایت سرمایه که با یک بیان ساده، از تقسیم سرمایه بانک به دارایی بانک به‌دست می‌آید، نشان‌دهنده توانایی بانک برای حمایت از سپرده‌گذاران در برابر زیان‌های احتمالی است.
عملکرد بانک قرض‌الحسنه مهر ایران در شاخصی‌هایی مانند نسبت مطالبات به مصارف نیز قابل توجه است. نسبت مطالبات به مصارف این بانک در طول حیات حدود ۱۲ ساله‌اش، کمتر از یک درصد بوده است. با توجه به رکود سال‌های اخیر در اقتصاد ایران، بانک قرض‌الحسنه مهر ایران توانسته در هر سال، رشد منابع قرض‌الحسنه را نیز تجربه کند.
در سال ۱۳۹۶ منابع بانک قرض‌الحسنه مهر ایران، رشد ۸۲ درصدی داشته است. این میزان در سال گذشته ۵۵ درصد بوده و همچنین تا پایان بهمن ماه سال جاری، این بانک رشد ۶۳ درصدی را در منابع خود تجربه کرده است.
آنچه گفته شد نشان می‌دهد بانک‌های اسلامی در سطح جهانی و بانک‌های قرض‌الحسنه در کشورمان عملکرد موفق‌تری نسبت به بانک‌های متعارف داشته‌اند. بانک قرض‌الحسنه مهر ایران نیز به استناد آماری که بازخوانی شد، یکی از سرآمدان این عرصه بوده است. مهر ایران امیدوار است با ترویج فرهنگ قرض‌الحسنه در کشورمان، بتواند بیش از پیش خدماتش را به جامعه ایرانی عرضه کند.
