بازده چهارصد درصدی بانک تجارت چگونه محقق شد؟

بانک تجارت به لحاظ میزان سرمایه یکی از بزرگترین شرکتهای بورس به شمار می رود. سهام این شرکت به عنوان یکی از پر بیننده ترین نمادهای بورسی، با بازده قیمتی 86 درصدی در سال 1398،  طی دو سال اخیر بیش از 400 درصد رشد در ارزش بازار داشته که این امر با توجه به حجم سرمایه این بانک، در شاخص کل بورس نیز تأثیر گذار بوده است.

التهابات به وجود آمده در سال های 95 و 96 دامن بانک تجارت را نیز گرفت به گونه ای که این بانک نیز علیرغم اتکای بیشتر به درآمدهای ارائه خدمات، همچون اغلب بانک های کشور زیان ده شده و مشمول ماده 141 قانون تجارت شد. اما افزایش سرمایه سنگین بانک از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها در ماه های پایانی سال 97 باعث شده وتجارت ضمن تبدیل شده به بزرگترین شرکت بورسی به لحاظ سرمایه ثبت شده، از شمول ماده 141 قانون تجارت نیز خارج شود.

هر چند عملکرد بانک تجارت در نه ماهه سال جاری نیز به دلیل عدم شناسایی بخش عمده ای از در آمدها (ازجمله درآمد تسهیلات و تسعیر ارز) با زیان همراه بوده اما شواهد و قرائن حاکی از بهبود چشمگیر در عملکرد بانک است؛ بر اساس صورت های مالی نه ماهه، زیان خالص بانک در این دوره 1270 میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل نصف شده است.

هر چند صورت های مالی سال 98 بانک تجارت هنوز اعلام نشده است اما گزارشات ماهانه و همچنین شفاف سازی های این بانک بر روی سایت کدال می تواند تصویر نسبتا واضحی از عملکرد آن در سال 98 به نمایش گذارد. بر اساس گزارشات ماهانه تراز عملیاتی بانک (اسپرد میان نرخ سود تسهیلات و سپرده ها) تنها در دو ماه فروردین و خرداد منفی بوده است. نکته دیگر در این زمینه جهش درآمد سپرده های بانک در سه ماهه پایانی است که می تواند وزن درآمدهای مشاع را در عملکرد بانک سنگین تر کرده و از زیان خالص بانک به مقدار قابل توجهی بکاهد.

بر اساس داده ها جمع درآمدهای حاصل از تسهیلات اعطا شده از سوی بانک در سال 98، رقمی بالغ بر 19 هزار میلیارد تومان بوده که در مقایسه با سال قبل از آن با رشد حدود 19 درصدی همراه شده است. در سوی مقابل با توجه به رشد قابل توجه حجم سپرده ها، سود پرداختی به سپرده گذاران در این دوره به عدد 16.8 هزار میلیارد تومان رسیده که این عدد نیز نسبت به سال 97 با رشد 17 درصدی مواجه بوده است. با تکیه بر این اعداد، تراز عملیاتی وتجارت در سال 98 مبلغ  2.4 میلیارد تومان بوده که نسبت به تراز سال 97 بهبود عملکرد 41 درصدی را نشان می دهد. این موضوعات حاکی از آن است که وتجارت موفق شده علیرغم شرایط نه چندان مطلوب اقتصادی در سال 98، اسپرد عملیاتی خود را تا حد قابل قبولی بهبود بخشد.

در حوزه درآمدهای غیرمشاع، هر چند اطلاعات موجود مربوط به 9 ماهه نخست سال است اما تداوم عملکرد نه ماهه در سه ماهه پایانی نیز می‌تواند کارنامه ای قابل قبول از مدیریت بانک بر جای گذارد. افزایش حدود 22 درصدی جمع درآمدهای غیرمشاع و رساندن آن به رقم 2550 میلیارد تومانی دیگر دستاورد بانک تجارت در نه ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل است. در میان منابع درآمدی بانک از محل فعالیت های غیرمشاع، درآمد کارمزد با رقمی بالغ بر 1100 میلیارد تومان مهم ترین قلم بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل جهش 47 درصدی را تجربه کرده است. این موضوع نشان می دهد بانک تجارت که روزگاری به لحاظ ریالی بیشترین درآمد مربوط به خدمات را داشت بار دیگر در تلاش است تا جایگاه خود را در این حوزه بازیابد. منبع درآمدی که می تواند ریسک تحمل شده از سوی بانک را به شدت کاهش داده و کیفیت و پایداری سود را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.سود و وجه التزام فعالیت های غیرمشاع بانک نیز به عنوان دومین منبع درآمدی غیر مشاع، در نه ماهه با مبلغ 800 میلیارد تومان، رشد 17 درصدی را تجربه کرده است.

با توجه به آن که سود سهام بخشی از شرکت های سرمایه پذیر بانک در سه ماهه چهارم سال شناسایی می شود رشد قابل توجه در این رقم بسیار محتمل است. علاوه بر این، بانک تجارت در سه ماهه پایانی سال اقدام به فروش قسمت عمده ای از سهام خود در شرکت لیزینگ ایران و بخشی از سهام خود در شرکت توسعه مولد نیروگاهی جهرم نموده است. همچنین در اسفندماه وتجارت اقدام به واگذاری سهام شرکت خورشید درخشان هشتم توس نمود که بر اساس اطلاعات منتشر شده، بانک می تواند تنها از این محل سودی معادل 850 میلیارد تومان شناسایی نماید. این موضوع نیز موجبات رشد بیش از پیش درآمد سرمایه گذاری ها را فراهم می آورد.

در بخش هزینه ها نیز مقایسه عملکرد نه ماهه نسبت به سال قبل نشان از عملکرد قابل قبول بانک تجارت دارد. آمار ها نشان می دهد؛ در این دوره هزینه های کارکنان که با 2500 میلیارد تومان بزرگترین قلم هزینه ای وتجارت است نسبت به مدت سال قبل تنها 18 درصد رشد کرده با توجه به رشد حقوق اعلام شده در خور تحسین است. افزایش 12 درصدی دیگر هزینه های اجرایی بانک نیز با توجه به تورم موجود در نه ماهه نخست سال 98، حاکی از کنترل شدید هزینه ها توسط بانک است. اما مهم تر از این موارد افت حدود 27 درصدی هزینه های مالی است. این موضوع نشانه بهبود نسبی شرایط نقدینگی در بانک و کاهش نیاز بانک به وام گیری از سایر بانک ها و بانک مرکزی است. با فرض تداوم روند رشد هزینه های غیر سپرده ای در نه ماهه به کل سال، رسیدن رقم جمع هزینه ها به عدد 7 هزار میلیارد تومان در پایان سال 98 منطقی است.

با توجه به ارقام مورد اشاره به ویژه در زمینه بهبود تراز، سود سهام دریافتی و درآمد فروش سهام، می توان گفت بانک تجارت در ماه های پایانی، بخش عمده ای از زیان ماه های ابتدایی سال را پوشش داده و می تواند عملکرد سال 1398 را با  زیان حداقلی (و یا حتی سود) گزارش نماید. آنچه مسلم است با فرض تداوم روند رشد درآمدها و مهار هزینه ها می توان به سودآوری بانک در سال های بعد امیدوار بود. نکته ای که سهامداران نمی بایست از آن غافل شوند آن است که این بانک بیشترین مطالبات از دولت را دارد به گونه ای که حدود یک پنجم از دارایی های این بانک مطالبات از دولت است. هر چند مانده این حساب در سال های اخیر همیشه روندی رو به رشد داشته اما وصول احتمالی این رقم میتواند انقلابی در بانک تجارت ایجاد کرده و تحول قابل توجهی در جریانات وجه نقد ورودی و تحقق درآمد های بانک ایجاد نماید.