سریع‌ترین پروژه شهرسازی ایران کجاست؟/ساختمانی بدون سازه فلزی
ساختمان شهربانی ارومیه یکی از مهمترین بناهای تاریخی و شاخص شهر بوده که در سال ۱۳۱۶ بدون هیچ سازه فلزی ساخته شده است.
به گزارش شمانیوز، بنای تاریخی موسوم به ساختمان شهربانی ارومیه، از جمله معدود ابنیه تاریخی وسیع و بزرگ درون شهری است که بعد از سپری شدن ۸۶ سال از ساخت آن، همچنان با کمترین تغییرات و الحاقات ممکن پابرجاست و یکی از جاذبه‌های بصری و گردشگری شهر به حساب می‌آید.
تاریخ ساخت آن به اوایل دوره پهلوی اول برمی‌گردد دوره‌ای که معماری و شهرسازی در ایران با تلفیق معماری اروپایی و باستان‌گرایی ایرانی رونق گرفت و به وحدت رویه‌ای در سراسر کشور برای ساخت‌وساز و توسعه شهرها بدل شد.
در ادامه پروسه تجددگرایی و نوسازی شهری، در سال ۱۳۱۵ زمینی به مساحت دو هزار و ۳۲۸ مترمربع در مکانی از ارومیه که به میدان ایالت معروف شد توسط دولت وقت خریداری شد و عملیات ساخت‌وساز آن با زیربنای حدود یک هزار و ۸۰۰ مترمربع در یک سال بعد به پایان رسید که یکی از سریع‌ترین پروژه‌های ساخت‌وساز شهری با امکانات و تجهیزات زمان خود بود.
ساختمان شهربانی ارومیه در دو طبقه و به شکل منحنی است، پلان و نقشه کلی آن شبیه عقاب طراحی شده که برگرفته از سبک معماری مهندسان آلمانی است که شیوه رایج معماری زمان خویش بود.
نبود هیچگونه سازه فلزی در ساختمان شهربانی
پیکربندی اصلی بنا، آجری است و در پایه دیوارها سنگ به کار رفته و با ملات شفته آهک سرهم‌بندی و تحکیم شده، هیچ سازه فلزی در آن به کار نرفته و سقف‌ها و بام آن با الوارهای چوب و شیروانی اسکلت‌بندی شده است.
ظاهر بنا ساده و زیباست، نمای کلی ساختمان به سمت یکی از میادین اصلی شهر قرار دارد، ورودی اصلی آن در مرکز بنا واقع شده که با یک درب چوبی بزرگ و دو ستون گچی بلند در مقابل و بالکنی در بالای آن خودنمایی می‌کند.
این ویژگی به همراه ردیف پنجره‌های متعدد چوبی هم‌اندازه و همسان در طرفین وردوی اصلی، زیبایی بصری خاصی برای بیننده به همراه دارد.
با ورود به داخل بنا از درب اصلی، راهرویی در دو سمت راست و چپ مسیر دسترسی به اتاق‌ها را نشان می‌دهد که ابعاد و فضای آنها نیز در هر دو سمت یکسان است.
اتاق‌ها و فضاهای کاربری بنا، همگی در یک سمت راهرو قرار دارند و سمت دیگر راهروها رو به حیاط است، دیوار اتاق‌ها ضخیم است به‌گونه‌ای که اندازه آنها در فضای داخلی ۸۰ سانتی‌متر بوده و طبقه فوقانی نیز به همین منوال دارای فضاها و اتاق‌های یکسان است.
کاربری اولیه برای این پروژه نظامی بود و محل اصلی نیروی ستادی شهربانی ارومیه به شمار می‌رفت، این کاربری همچنان پابرجا ماند و در سال‌های بعد از انقلاب نیز مقر ستاد نیروی انتظامی شهر و استان بود.
ساختمان شهربانی ارومیه در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و درسال ۱۳۸۵ خریداری و به تملک سازمان میراث‌فرهنگی درآمد و مرمت‌های اساسی آن شروع شد.
راه‌اندازی موزه مردم‌شناسی در ساختمان شهربانی
بعد از مرمت، این ساختمان محل استقرار اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی بود تا اینکه در سال ۱۳۹۱ برای حفظ و نگهداری بهتر و همچنین نیازهای موجود، تبدیل به موزه مردم‌شناسی شد.
به گفته عیسی عزیزنژاد رئیس موزه مردم‌شناسی ارومیه، این بنای ارزشمند تاریخی که در بین مردم همچنان به ساختمان شهربانی معروف است در یکی از میادین اصلی ارومیه به‌نام انقلاب (ایالت) قرار دارد که در واقع یکی از چهار ضلع اصلی میدان به شمار می‌رود.
در سمت‌های دیگر این میدان، دو بنای تاریخی دیگر با نام‌های ستاد لشکر و عمارت شهرداری قرار دارند این ابنیه نیز تقریبا در اوایل دوره پهلوی اول و به همان سبک و معماری شهربانی ساخته شدند و همجواری این سه بنا در کنار هم و در یکی از میادین اصلی شهر زیبایی و جلوه خاصی دارد.
علی رمضانپور
