انتقاد جدی به طرح مسکن ملی و اشکالات ان

دکتر پروین‌پور می‌گوید: «‌مسکن مهر نهضتی در مسکن‌سازی کشور بود و خروجی آن بیش از 2‌میلیون واحد شهری و روستایی بود. در حالی که مسکن ملی ساخت 400هزار واحد را در دستور کار دارد که نیاز بازار مسکن کشور را برآورده نمی‌کند.»

طرح مسکن ملی از روز شنبه به‌طور رسمی جزئیاتش اعلام شد و از امروز نیز ثبت‌نام آن در کشور آغاز شد. ثبت‌نام‌ها امروز برای استان‌های سیستان‌و‌بلوچستان، قم، خراسان شمالی و خراسان جنوبی شروع شده و پس از آن استا‌ن‌های کردستان، کهگیلویه‌و‌بویراحمد و گلستان انجام می‌شود. بنا‌بر آنچه اعلام شده ظرف یک ماه آینده تمام مردم 32‌استان کشور فرصت ثبت‌‌نام را خواهند داشت.

در سال‌های اخیر به‌دلیل وضعیت خاص اقتصادی ناشی از شرایط سیاسی، انتظارات تورمی سرمایه‌ها را به سمت خرید ملک سوق داد. این در حالی بود که علاوه بر آپارتمان‌های کوچک متراژ نرخ معاملات املاک کلنگی نیز رو به افزایش گذاشت. در کنار این رشد نرخ‌ها، قیمت زمین نیز که بیشترین سهم در تعیین قیمت املاک را به خود اختصاص داده است با شیب تندی بالا رفت.

دولت روحانی از همان ابتدای روی کار آمدنش به‌جای پرداختن به مسأله مسکن به نقد طرح‌های دولت‌های قبلی در این زمینه پرداخت. مسکن مهر طرحی بود که این دولت از ابتدا تاکنون از نقد تند و تیز آن دریغ نکرده است. موضع تند آن‌ها علیه این طرح به اندازه‌ای بود که در طول پنج سال وزارت عباس آخوندی بر وزارت راه، به ادعای خودش حتی یک واحد هم از مسکن مهر افتتاح نشد.

اگرچه طرح مسکن مهر نیز مانند هر طرح دیگری نواقصی داشت اما فواید و مزایای آن آنقدر برای مردم زیاد بود که دولت روی کار می‌توانست با رفع این نقص‌ها آن را ادامه دهد، اما این اتفاق صورت نگرفت. بحران ارزی اواخر سال‌96 سبب 2 تا 3‌برابر شدن قیمت مسکن در کشور شد. مردم قشر متوسط از کلانشهرها به شهرهای حاشیه‌ای مهاجرت کرده و بسیاری دیگر نیز در اقصی نقاط کشور دچار چالش شدند.

طرح‌هایی که در حد ایده باقی ماند

در این سال‌ها دولت روحانی طرح‌های زیادی را در حد نام بردن از آن‌ها، معرفی کرد. مسکن اجتماعی از جمله آن‌ها بود اما هیچ‌یک از آن‌ها نه اجرایی شد و نه آنقدر حساب شده و دقیق بود که بتواند جایگزین مناسبی برای مسکن مهر و راه‌حل درستی برای برون‌رفت از وضعیت بحرانی فعلی باشد. سرانجام زمستان گذشته بود که دولت از طرحی با نام مسکن ملی سخن گفت. صحبت‌های اولیه در این‌باره این شائبه را به‌وجود آورده که احتمالاً این طرح نسخه‌ای ناشیانه از همان  مسکن مهر سابق باشد.

تفاوت مسکن مهر و ملی

درباره تفاوت طرح مسکن ملی با مسکن مهر گفته‌اند، در طرح مسکن ملی دیگر ساختمان‌ها، بلندمرتبه و ۱۰ یا ۱۵‌طبقه ساخته نخواهد شد. تعداد طبقات طرح مسکن ملی در نهایت هفت طبقه خواهد بود. زمان ساخت واحدهای جدید نیز در این طرح 2‌سال برآورد شده است که البته مشخص نیست چگونه توان عملیاتی کردن این وعده به‌وجود خواهد آمد و این طرح نیز با تغییر این دولت به سرنوشت مسکن مهر دچار نخواهد شد.

اما یکی از نقدهایی که به مسکن مهر وارد بود کمبود زیرساخت‌ها و سرانه فضاهایی مانند فضای درمانی،آموزشی و تفریحی است و البته خارج از شهر بودن این واحدها را نیز علتی برای نامناسب بودن این طرح می‌دانستند. همه این نقدها در حالی به مسکن مهر وارد شد که اکنون مسکن ملی نیز در چنین شرایطی اجرایی خواهد شد. به‌طور مثال در کلانشهرها مسکن ملی؛ در شهرهای اطراف ساخته می‌شود. برای تهرانی‌ها در شهرهای پرند و پردیس و برای شیرازی‌ها در شهر جدید صدرا. این شهرهای جدید دقیقاً همان شهرهایی است که برای نخستین‌بار کلنگ مسکن مهر در آن‌ها به زمین خورد. کارشناسان در این‌باره می‌گویند که حتی جانمایی ساخت مسکن‌های این طرح نیز مانند مسکن مهر است. در نتیجه می‌توانستند به جای اجرای طرحی جدید همان طرح مسکن مهر را ادامه می‌دادند و نواقص آن را رفع می‌کردند.

بر اساس طرح مسکن ملی ۱۰۰‌هزار واحد مسکن در بافت‌های فرسوده شهری، ۲۰۰‌هزار واحد در شهرهای جدید و ۱۰۰‌هزار واحد نیز در شهرهای کوچک و با جمعیت کمتر از ۱۰۰‌هزار نفر ساخته خواهد شد. طرح ملی مسکن با هدف خانه‌دار کردن ۶‌دهک جامعه طراحی و در حال عملیاتی شدن است. تولید مسکن برای دهک‌های یک و 2 که توسط نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد و بهزیستی صورت می‌گیرد که در این رابطه وزارت راه به میزان گسترده زمین ارائه کرده است.

دکتر افشین پروین‌پور، کارشناس حوزه مسکن درباره تفاوت‌های طرح ملی مسکن با مسکن مهر گفت: «مسکن مهر نهضت مسکن‌سازی در کشور بود. ساخت تعداد زیادی مسکن متناسب با تقاضای آن زمان در دستور کار قرار گرفت و خروجی هم 2میلیون واحد مسکونی شهری و روستایی بود. اما آنچه این روزها تحت عنوان مسکن ملی در دستور کار قرار گرفته، بنا دارد در این 2‌سال 400هزار واحد مسکن بسازد و بازسازی کند. این تعداد هیچ تناسبی با نیاز بازار ندارد، چرا که نیاز ما می‌گوید باید سالانه 2‌میلیون مسکن بسازیم و سالی 200هزار نیازی از بازار کل کشور را تأمین نخواهد کرد».

سود عجیب وام مسکن ملی

این کارشناس مسکن ادامه داد: «یکی از ایرادات اصلی طرح مسکن ملی، سود تسهیلات18 درصدی است که می‌خواهند برای این مسکن بدهند. این مقدار بسیار زیاد است و نه تنها برای خانوارهای کم درآمد مناسب نیست بلکه خانواده‌های متوسط هم به مشکل برخواهند خورد.»

وی افزود: «اگر قرار است این طرح خانوارهای کم‌درآمد و دهک‌های پایین جامعه را خانه‌دار کند، باید تسهیلات قرض‌الحسنه به متقاضیان داده شود. چون خیلی از افراد توانایی سپرده‌گذاری 30درصد و بازپرداخت 18درصدی را ندارند. هر خانوار برای ساخت یک واحد از خانه‌های این طرح به یک آورده 100‌میلیون تومانی نیاز دارد که بسیار زیاد است.» این کارشناس حوزه مسکن‌وشهرسازی اظهار کرد: «جزئیات نشان می‌دهد که قرار بر این است واحدها که ساخته شد به قیمت بازار به متقاضیان داده شود نه قیمت تمام شده و این می‌تواند برای خانواده‌ها بسیار گران شود. به‌طور مثال دولت سهمیه و زمین رایگان می‌دهد و انبوه‌سازان اقدام به ساخت مسکن‌ها می‌کنند و این واحد مسکونی را بعد از اتمام قیمت‌گذاری کرده و قیمت زمین و سود ساخت را همگی اضافه می‌کنند و به صورت اقساط از افراد مبلغ آن را می‌گیرند.

در صورتی که طرح مسکن مهر با قیمت تمام شده واحدها را در اختیار افراد قرار می‌دادند اما الان انبوه‌ساز و دولت مشترکا مالک مسکن‌ها هستند و پس از ساخت، آن را قیمت‌گذاری کرده و هزینه آن را از متقاضی می‌گیرند. این اصلاً به نفع متقاضی نیست و سود آن به حساب دولت و انبوه‌ساز می‌رود، این هم یک فرق اساسی این طرح با طرح مسکن مهر است.»

پروین‌پور درباره اینکه ممکن است برخی مسکن‌ها را خود متقاضیان بسازند، گفت:« سازنده اگر حرفه‌ای نباشد کیفیت ساخت پایین می‌آید اما در تیراژهای بالا انبوه‌سازان اصولی‌تر می‌سازند. اما این روش بوروکراسی و مراحل اداری طولانی دارد که حتماً زمانبر است این در حالی است که اگر خود متقاضیان بخواهند مسکن‌ها را بسازند سریع‌تر آن را به پایان می‌رسانند، چرا که می‌خواهند هرچه زودتر در آن ساکن شوند. ضمن اینکه این نوع ساخت مراحل اداری ندارد اما احتمال اینکه کیفیت ساخت پایین بیاید، زیاد است.»