این بیماری کشنده و خطرناک فقط در ۱۰ استان بروز پیدا می کند

سالک از طریق نیش پشه خاکی آلوده منتقل می شود سالک یکی از بیماری های بومی در ایران است وکانون های اصلی در استان های خراسان ، سیستان و بلوچستان، گلستان، سمنان، اصفهان، فارس ، یزد، بوشهر، هرمزگان و خوزستان است و سالانه بیش از 51 هزار نفر به این بیماری مبتال می شوند و مخزن اصلی بیماری جوندگان موش های صحرایی به طور تصادفی سگ ها  و بیماران مبتال می باشند .

تعریف بیماری سالک

سالک یک بیماری پوستی است که توسط انگل تک سلولی به نام لیشمانیا ایجاد و توسط گزش و خونخواری پشه خاکی از حیوانات آلوده )جوندگان و سگ( و یا انسان مبتال به انسان سالم منتقل میشود و عالیم بیماری معمولا 3 ماه تا یک سال بعد از گزش ظاهر میگردد.

عامل انتقال بیماری

حشره ناقل پشه بسیار کوچکی به اندازه 3-2 میلی متر است که به نام پشه خاکی نامیده میشود حشره بالغ روزها در پناهگاههای تاریک، گرم ونسبتاً مرطوب مانند زیر زمین منازل، شکافهای عمقی دیوار، داخل درزهای سقفهای چوبی و بیرون از منزل در اصطبلها، اطراف تودههای زباله، کودهای دامی و سایر انباشتهای پس مانده منازل، اماکن متروکه، النه جوندگان و غارها به فراوانی وجود دارند.

اهمیت بیماری

ایجاد زخمهای با منظره زشت که به مدت طوالنی در محل باقیمانده )عموماً در نقاط باز بدن و بیشتر در صورت( که پس از بهبود نیز اسکار )جای زخم( از خود باقی می گذارد واز نظر زیبایی وایجاد عوارض روحی در بیمارمشکل عمدهای ایجاد مینماید، ضمن اینکه بروز زخم در نقاط حساسی نظیر پلک چشمها و الله گوش و لبها و بینی ممکن است به نقص این اعضاء بیانجامد،

آلودگی ثانویه زخم موجب عفونت باکتریایی شده که نیاز به درمان آنتی بیوتیکی داشته و ممکن است جان بیماررا به خطر بیاندازد، همچنین در بعضی از انواع منتشر محتاج درمانهای طوالنی بوده و گاهی عدم بهبودی وجود دارد. زیانهای اقتصادی ناشی از درمان، عوارض دارویی و تزریقات طوالنی دردناک از سایر مسائلی است که به اهمیت بیماری میافزاید.

راههای انتقال بیماری به انسان

شایع ترین نوع سالک نوع روستایی است که مخزن آن موشهای صحرایی میباشد و حدود کمتر از 22 % موارد به سالک نوع شهری مبتال میشوند که مخزن آن بیماران مبتال میباشند. پس از خونخواری پشه خاکی از مخرن مربوطه، آلوده شده و در خونخواری مجدد موجب انتقال آن به انسان میشود.

علائم بیماری

بیماری در محل گزش پشه به صورت جوش کوچکی پس از طی دوره کمون )2 -1 ماه( ظاهر شده که رفته رفته بزرگتر شده و به زخم تبدیل میشود که این زخم بسته به نوع آن 12 -8 ماه طول کشیده و پس از آن بهبود مییابد وبه جای آن اسکار باقی میماند )در نوع شهری هم دوره کمون و هم طول مدت بیماری طوالنی تر است.

درمان سالک

دو نوع روش درمانی وجود دارد. اکثر موارد با درمان موضعی شامل تزریق گلوکانتیم در اطراف ضایعه و سرمادرمانی)کرایوتراپی( بهبود مییابند. در مواردی نیز فقط گلوکانتیم به صورت عضالنی تجویز میشود به هر حال جای زخم باقی میماند پس هرچه زودتر درمان شود جای زخم کوچکتر میماند.

روش پیشگیری

پیشگیری از بیماری در گرو حفاظت فردی از تماس نیش پشه خاکی است. که این کار با استفاده از توری، پشه بند آغشته به حشره کش، حشره کشها و همچنین دفع صحیح زبالهها جهت کاهش تولید مثل پشه خاکی وهمچنین به سازی محیط زیست انجام میشود در نوع روستایی مبارزه با جوندگان و در نوع شهری بیماریابی ودرمان بیماران اهمیت دارد.

منبع : gums.ac.ir