ماجرای فروش نفت روسیه با کشتی‌های ایرانی چیست؟/ سایه روشن روابط دو شریک سیاسی

به گزارش شمانیوز و به نقل از سراج24 ، روسیه قبل از حمله نظامی به اوکراین روزانه ۱۱ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی تولید می‌کرد و همچنین ۴.۸ میلیون بشکه در روز، نفت و میعانات گازی به همراه حدود سه میلیون بشکه فرآورده نفتی صادر می‌کرد. حدود نیمی از این محموله‌ها به اروپا و ایالات متحده می‌رفت، در حالی که بازارهای شرقی، به‌ویژه هند، کره جنوبی و ژاپن، تنها سه تا شش درصد نفت مورد نیاز خود را از روسیه تأمین می‌کردند و همچنین سهم روسیه از واردات نفت چین حدود ۱۵درصد بود.

 اتحادیه اروپا در هفته‌های اخیر تحریم‌های سختی را علیه روسیه اعمال کرده است و خبرگزاری رویترز اخیراً سند رسمی را منتشر کرده که نشان می‌دهد دولت روسیه انتظار دارد این تحریم‌ها تولید نفت این کشور را ۱۷ درصد کاهش دهد. این به معنای کاهش دو میلیون بشکه‌ای در روز از صادرات نفت روسیه است.

* همکاری استراتژیک یا رقابت در فروش نفت

پس از تحریم‌های غرب علیه روسیه، تحلیل‎گران معتقد بودند به دلیل تجربه بالای ایران در موضوع فروش نفت تحت تحریم‌های آمریکا این کشور می‌تواند به‌راحتی تجربیات خود را در اختیار روسیه قرار دهد تا بتواند نفت خود را در بازارهای بین‌المللی بفروش برساند.

طبیعتاً به دلیل روابط نزدیک تهران و مسکو قابل انتظار بود که ایران در مقابل فشارهای غربی تا حد توان و تا جایی که منافع ایران اجازه می‌دهد با مسکو همکاری کند؛ اما در روزهای اخیر دو موضوع در خصوص فروش نفت در بازارهای بین‌المللی خودنمایی می‌کند؛ در وهله اول فروش ارزان‌تر نفت روسیه به دیگر کشورها و در وهله دوم استفاده از نفت‌کش‌های ایرانی برای فروش نفت روسیه.

* رقابت دو کشور در فروش نفت به مشتریان عمده

در خصوص فروش نفت تخفیف‌دار، برخی سایت‌ها خبر از تخفیف‌های بالای نفت روسی برای عرضه در بازار جهانی داده‌اند. بنابر گزارش‌ها تعداد محموله‌های سرگردان به حدی افزایش یافته است که تخفیف نفت روسیه به بشکه‌ای ۴۰ دلار رسیده است و در صورت تصویب تحریم نفتی، ماه‌های باقی‌مانده سال فرصت خوبی برای اروپایی‌ها فراهم می‌کند تا از مشکلات لجستیکی روسیه نهایت استفاده را ببرند و طلای سیاه فراوانی را برای ذخایر استراتژیک خود با تخفیف کمتر از ۱۰ دلار خریداری کنند؛ البته این موضوع می‌تواند عرصه را برای فروش نفت ایران تنگ‌تر کند.

* رقابت نفتی در هند

از آغاز درگیری اوکراین و روسیه، هند خرید نفت خام خود از روسیه را افزایش داده است. هند در ماه‌های دسامبر و ژانویه، هیچ نفت خامی از روسیه خریداری نکرده بود، اما در ماه مارس ۳۰۰ هزار بشکه در روز خریداری کرد که در آوریل به ۷۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یافت. در حال حاضر، نفت خام وارداتی هند از روسیه تقریباً ۱۷درصد کل نفت وارداتی هند را تشکیل می‌دهد. قابل ذکر است، میانگین نفتی که هند در سال گذشته از روسیه خریداری کرد تقریباً ۳۳ هزار بشکه در روز بود که پس از تحریم‌ها واردات نفتی از روسیه بیست برابر شده است که به نوعی نشان دهنده دریافت نفت ارزان از روسیه و سود کلان هند از ممنوعیت خرید نفت روسیه در نتیجه تحریم‌های آمریکا بوده است.

* رقابت نفتی در چین

هند پس از چین دومین مشتری بزرگ نفت ایران است و آمارها نشان می‌دهد که صادرات روزانه نفت روسیه به هند از ۳۰ هزار بشکه در سال ۲۰۲۱ به ۷۰۰ هزار بشکه در آوریل افزایش یافته، اما صادرات آن به چین، بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران، افزایش نیافته است.

در مقایسه با هند به نظر می‌رسد شرایط چین کمی فرق دارد و پالایشگاه‌های مستقل چین که به‌عنوان قوری چای نیز شناخته می‌شوند و بیشتر در استان شرقی شاندونگ قرار دارند، خریداران اصلی نفت ایران هستند. این پالایشگاه‌ها از فوریه، واردات نفت خام را کاهش داده‌اند و در ماه آوریل با کمتر از نیمی از ظرفیت خود کار می‌کنند، زیرا افزایش قیمت‌ها و محدودیت‌های ناشی از کرونا، موجب کاهش درخواست برای نفت از سوی این پالایشگاه‌ها شده است.

پالایشگاه‌های چینی عجله‌ای برای خرید نفت ارزان و سنگین روسیه ندارند زیرا نمی‌خواهند در بحبوحه تشدید تحریم‌های روسیه به‌عنوان خریداران نفت مسکو و در نتیجه ناقض تحریم‌ها شناخته شوند زیرا این موضوع می‌تواند به دلیل تحت شعاع قرار گرفتن روابط گسترده چین و غرب در حیطه اقتصادی، در سطحی گسترده‌تر به ضرر چینی‌ها تمام شود . چین که اخیراً روابط نزدیکی با روسیه درزمینه انرژی داشته است، به‌طور رسمی پوتین را به دلیل جنگ اوکراین محکوم نکرده است، اما دولت چین اخیراً در انعقاد قراردادهای جدید با مسکو محتاطانه عمل کرده است.

از سوی دیگر روابط گسترده اقتصادی چین با کشورهای نفتی خلیج فارس باعث می شود که چین چندان هم متمایل به خرید کلان نفت ارزان از روسیه نباشد زیرا با توجه به دید کلان سیاست خارجی چین، ممکن است که این موضوع در بلند مدت به ضرر چین در رابطه با این کشورها شود.

* راست یا دروغ فروش نفت روسیه با کشتی‌‌های ایرانی

موسسه تانکر تراکرز (TankerTrackers) که یک سایت مستقل بوده، محموله‌ها و ذخیره‌سازی نفت خام را در چندین منطقه جغرافیایی و ژئوپلیتیکی، ردیابی و گزارش می‌کند؛ این موسسه در یک توئیت مدعی استفاده روسیه از کشتی‌های ایرانی و ونزوئلایی برای فروش نفت شده است.

این خبر از دو جنبه قابل تحلیل و بررسی است؛ هرچند این خبر تاکنون از سوی مقامات ایرانی تائید یا تکذیب نشده است اما از یک سو در صورت تائید می‌تواند ارسال زنگ هشداری از سوی ایران به غرب تلقی شود که در صورت ادامه تحریم ایران باید منتظر اتحاد کشورهای تحریم شده و زیر پا گذاشتن تحریم‌های آن‌ها باشد؛ از سوی دیگر با توجه به شواهد باید گفت که به دلیل تحریم، ایران خود برای فروش نفت خود با محدودیت‌هایی برای انتقال و فروش نفت مواجه است و دلیلی برای استفاده از کشتی‌های ایرانی از سوی روسیه وجود ندارد.

طبق آخرین آمار منتشر شده، ماه گذشته ۱۸ کشتی، از جمله ۱۱ کشتی باری روسیه، تغییر پرچم داده‌اند. (تغییر پرچم اصطلاحی است که برای بیان تغییر ملیت مالکیت ثبت شده کشورها استفاده می شود تا از این طریق از سوی ردیابی‌ کشورهای تحریم کننده در امان باشند).

 این بیش از سه برابر میانگین ماهیانه تغییر پرچم کشتی‌های روسی است. همچنین این اولین بار است که این رقم بر اساس داده‌های مربوط به ژانویه ۲۰۲۰ دو رقمی می‌شود. اکثر این کشتی‌های تغییر پرچم داده شده، به پرچم جزایر مارشال و سنت کیت نویس تغییر پرچم داده‌اند زیرا کشتی‌هایی که پرچم جزایر مارشال و کشور کارائیبی سنت کیتس و نویس را برافراشته‌اند کمتر مورد توجه و بررسی قرار می‌گیرند.

* سایه روشن روابط نفتی ایران و روسیه

ایران و روسیه پس روابط نزدیک سالیان اخیر که به همکاری نظامی در سوریه منجر شد تحت تحریم‌های نفتی قرار دارند و این موضوع می‌تواند مانند شمشیری دو لبه برای ایران باشد. از یک سو می‌تواند منجر به همکاری و نزدیکی دو کشور درزمینه در هم شکستن تحریم‌های این کشورها شود اما از سوی دیگر باید به این نکته توجه داشت که فشار تحریم‌ها و در نتیجه کاهش درآمدهای روسیه از طریق فروش نفت و همچنین ظرفیت پایین روسیه در ذخیره سازی نفت باعث می‌شود تا این کشور به فروش همراه با تخفیف نفت دست بزند که می‌تواند برای فروش نفت ایران آسیب‌زا باشد.

تخفیف چهل دلاری نفت روسیه که تخفیف بسیار بالایی است، نشان می‌دهد که احتمالاً روزهای سختی برای فروش نفت ایران در پیش خواهد بود. به نظر می‌رسد موضوع اخیر فقط از ابعاد فنی حوزه انرژی قابل بررسی نیست و نیاز است تا دستگاه دیپلماسی نیز وارد عمل شود و راه‌حل جامعی برای حل این موضوع اندیشیده شود؛ چراکه در شرایط فعلی اصلاحات اقتصادی که کشور نیاز به منابع مالی داشته کاهش درآمدها می تواند فشار بیشتری به اقتصاد کشور وارد آورد.

* چرا روسیه باید ریسک کشتی‌های نفتی ایران را قبول کند؟

به گزارش مرکز مقابله با شایعات سایبری سازمان فضای مجازی سراج، در مورد استفاده از کشتی‌های ایران برای انتقال نفت روسیه، با توجه به این که کشورهای دیگری وجود دارند که ریسک کمتری برای فروش نفت روسیه دارند هیچ دلیلی برای استفاده از کشتی‌های تحت پرچم ایران وجود ندارد مگر آنکه پای اتحاد کشورهای تحریمی و ارسال پیام به غرب مدنظر طرفین باشد و تا زمانی که ایران تحت تحریم است و ریسک بالایی برای توقیف کشتی‌های خود دارد، طبیعتاً واسطه‌های نفتی و دولت روسیه دلیلی برای استفاده از کشتی‌های نفتی ایران نخواهند داشت زیرا ریسک کمتر در تجارت یک اصل مهم برای معامله‌گران است و وقتی کشورهای دیگری برای تغییر پرچم وجود دارد که ریسک کمتری دارد انتظار می‌رود روس‌ها پرچم آن کشورها را انتخاب کند.