تحقیق و توسعه پل ارتباطی میان صنعت و دانشگاه

به گزارش شمانیوز به نقل از روابط عمومی شرکت فولاد خوزستان، در چند سال‌ گذشته کشور ژاپن با صرف حدود 80 درصد هزینه‌های تحقیق و توسعه در بخش تجاری و کسب‌وکار به‌عنوان کشوری موفق در حوزه تجارت مطرح شد و پس‌ازآن نیز کشورهای کره‌جنوبی، چین، آمریکا، آلمان و انگلیس به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. علاوه بر کسب‌وکار، موسسات آموزش عالی کشورها نیز در زمینه تولید علم و ایده‌های نوآورانه با سهمی قابل‌توجه حدود 4 تا 25 درصد از بودجه کل را به خود اختصاص می‌دهند.

امروزه رقابت‌پذیری در اقتصاد پیشرفته، از طریق تولید، جذب و تجاری‌سازی دانش تعریف می‌شود. بدیهی است که فعالیت‌های تحقیق و توسعه از مهم‌ترین شاخص‌های اندازه‌گیری نوآوری، بهره‌وری و تکنولوژی به‌شمار می‌آیند. گفتنی است که تخصیص بودجه بخش تحقیق و توسعه براساس سیاست‌های اقتصادی و امنیتی در سال‌های گوناگون متفاوت خواهد بود. به‌عنوان نمونه، کشور آمریکا بخش قابل‌توجهی از این بودجه خود را به توسعه تکنولوژی، ساخت سلاح‌های جنگی و امور دفاعی تخصیص داده است؛ بنابراین کشورها براساس اولویت‌ها و سیاست‌های اتخاذ شده این سهم را به حوزه‌های کشاورزی، علوم پزشکی و... اختصاص می‌دهند. داده‌های تحقیق و توسعه اغلب ازسوی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی اروپا، تعریف، گردآوری و مقایسه می‌شوند.

میزان مطابقت تحقیق و توسعه در صنعت فولاد با استانداردهای جهانی

ایران در مقایسه با دیگر کشورهای جهان در فعالیت‌های تحقیق و توسعه جزو کشورهای در حال رشد است، اما دستیابی به جایگاه بهتر و ارتقای آن، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، منسجم و عزم و اراده جدی در راستای اجرای برنامه‌هاست. با فرهنگ‌سازی در زمینه تحقیق و توسعه به‌عنوان یک پارامتر مهم و موثر در توسعه اقتصادی و علمی کشور، دستاوردهای مطلوبی در حوزه صنعت حاصل خواهد شد.

در چند سال گذشته توجه ویژه‌ای به امر تحقیق و توسعه در حوزه صنعت فولاد از سوی دولت و مدیران سازمان‌ها شده است. صرف هزینه برای برگزاری همایش‌های کاربردی و نوآورانه، برقراری ارتباط بین صنعت و دانشگاه، توسعه ارتباط بنگاه‌های دانش‌بنیان و حمایت از آن‌ها در صنعت فولاد و داخلی‌سازی برخی تجهیزات، مصداق این مسئله است.

نقش راهنمای فراسکاتی OECD در فعالیت‌های تحقیق و توسعه کشور

در سال 1961 سازمان توسعه و همکاری اقتصادی اروپا OECD، با 34 عضو تاسیس شد. ژوئن سال 1963 میلادی در شهر فراسکاتی ایتالیا دستورالعملی واحد به‌منظور ارزیابی ساختارهای تحقیق و توسعه ازسوی دانشمندان آن حوزه، ابداع و منتشر شد. هدف این دستورالعمل، آشنایی مخاطبان با مفاهیم مربوط به شاخص‌های علم و تکنولوژی است که چگونه مستقل از کیفیت و کمیت توسعه، تعریف می‌شوند و در سطح بین‌المللی برای مطالعات تطبیقی به‌کار می‌روند.

نخستین‌بار این راهنما در کشور برای مطالعات آماری سال 1373 مورد استفاده قرار گرفت و به نشر گزارش تحقیقات ملی منجر شد. در آن زمان، مطالعات قیاسی فقط ازنظر شاخص پرسنل تحقیقات و اندازه‌گیری توان تحقیقاتی کشور انجام می‌شد. در سال 1390 نیز گزارشی با عنوان «آشنایی با اندازه‌گیری هزینه‌های تحقیق و توسعه براساس راهنمای فراسکاتی» ازسوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر شد.

ویرایش ششم راهنمای فراسکاتی در 8 فصل، 526 بند و 11 پیوست، در سرفصل‌های زیر ارائه شده است.

• هدف و دامنه کاربرد
• تعاریف و توافق‌های اصلی
• طبقه‌بندی بخش‌ها
• توزیع براساس عملکرد
• سنجش کارکنان تحقیق و توسعه تجربی
• اندازه‌گیری هزینه‌های اختصاص‌یافته به تحقیق و توسعه تجربی
• روش‌شناسی سنجش
• تخصیص بودجه دولتی در تحقیق و توسعه تجربی براساس اهداف اجتماعی و اقتصادی

این دستورالعمل، فعالیت‌ها و فرآیندهای تحقیق و توسعه را به‌طور بنیادین مطالعه، رصد و بستری برای ارتقا و هدفمندی تحقیق و توسعه و ارزیابی آن‌ ایجاد می‌کند که تنها در برخی از دانشگاه‌ها و شرکت‌های معتبر داخلی نهادینه شده است. اجرای دستورالعمل فراسکاتی، نیاز به سازوکارهای خاص دارد و علاوه بر این، اجرای آن در اثربخشی و توسعه فعالیت‌های تحقیق و توسعه، نقش بسزایی خواهد داشت که تاکنون در حوزه صنعت کشور عملی نشده است. براساس نیازهای موجود در سازمان‌ها، نظام‌مندی مطلوبی ایجاد شده که قسمتی از دستورالعمل فراسکاتی را شامل می‌شود و نتایج مطلوب فعلی بیانگر اثربخشی نظام‌های موجود است.

اثر تحقیق و توسعه بر صنعت فولاد

اتوماسیون و ابزار دقیق، کمپرسورهای خاص، نسوزهای ویژه و البته الکترودهای گرافیتی از جمله مواردی هستند که صرف هزینه ارزی و وابستگی به دیگر کشورها را به‌دنبال دارند. صنعت فولاد کشور با حمایت دولت، توجه به بخش‌های خصوصی و دانش‌بنیان، ارتباط صنعت و دانشگاه و توجه عمیق به تحقیق و توسعه توانسته موفقیت‌های بسیاری در زمینه ساخت تکنولوژی پرد در احیا، کوره پاتیلی، کاتالیست‌ها و هزاران قطعه مکانیکال یا الکترونیکی و برقی را کسب کند. در حال حاضر نیز اقداماتی برای ساخت الکترود گرافیتی و کک‌ سوزنی در همکاری مشترک صنعت فولاد با دانشگاه‌ها انجام‌شده که این امر واردات الکترود گرافیتی را به حداقل می‌رساند. شرکت فولاد خوزستان با مشارکت برخی از شرکت‌های داخلی درصدد ساخت کمپرسورهای ویژه مانند برندهایی مانند ارزن و زیمنس است.

ارتباط صنعت فولاد با دانشگاه

با وجود تحریم‌ها، امکان ارتباط مستقیم با دانشگاه‌های معتبر خارجی وجود ندارد؛ درحالی‌که این امر به ارتباط موثر دانشگاه‌ها و شرکت‌های بزرگ فولادی کشور، انعقاد تفاهم‌نامه‌ها، قراردادهای باز و قراردادهای انحصاری در زمینه‌های مختلف برای رفع نیازهای شرکت‌های فولادی منجر شده است. براساس شناسایی، اولویت‌بندی و تناسب نیازها، شرکت فولاد خوزستان با متخصصان دانشگاه‌ها قراردادهای زیادی منعقد کرده که برخی از این قراردادها در حال اجرا هستند یا خاتمه یافته‌اند.

عملکرد فولاد خوزستان با تحقیق و توسعه

واحد تحقیق و توسعه فولاد خوزستان براساس ساختار تدوین شده و شرح وظایف ابلاغ شده، قسمت عمده فعالیت‌های خود را به موضوع کاهش هزینه‌های بهره‌برداری، تولید قطعات مورد نیاز، کاهش آلودگی ‌زیست‌محیطی، بازیافت ضایعات، بهبود رویه‌ها و توسعه تکنولوژی موجود، تجاری‌سازی ایده‌های برتر و اقتصادی و افزایش کیفیت محصولات اختصاص داده که به کاهش قابل‌توجه هزینه‌ها در این شرکت منجر شده است. در مواردی هم که فعالیت‌هایی مبتنی بر افزایش کیفیت انجام می‌شود، نتایج آن به‌طور مستقیم بر رشد فروش محصولات و رضایت‌مندی مشتریان اثر خواهد داشت.

سیاست‌گذاری برای رشد واحد تحقیق و توسعه

اعتقاد به یک نظام مشترک و سیستم تحقیق و توسعه واحد در کشور مانند دستورالعمل فراسکاتی، امری اجتناب‌ناپذیر است که سبب توسعه دانش و آگاهی و اجرای صحیح فرآیندهای تحقیق و توسعه می‌شود. فرهنگ‌سازی در سازمان‌ها، به‌منظور رسیدن به پیشرفت اقتصادی حائز اهمیت است. تدوین برنامه‌های دقیق مطابق با نیازهای کشور به‌طور کلان و نیازهای بخش‌های گوناگون به‌طور خاص، می‌تواند منجر به بودجه‌بندی درست و مناسب شود. ضمن اینکه، تخصیص بودجه مناسب برای این امر، حیاتی است. موضوع مهم دیگر در این زمینه بهره‌گیری و حمایت جدی از دانشمندان در حوزه تحقیق و توسعه است. اجرای جدی یعنی اعتقاد به اهمیت اجرای تحقیق و توسعه، پیگیری برنامه‌ها، ارزیابی فعالیت‌های اجرا شده و بهبود آن‌ها، می‌تواند این چرخه را تکمیل کند و به رشد و اثربخشی تحقیق و توسعه کشور منجر شود. علاوه بر موارد مذکور، دیگر موضوع قابل‌توجه برای ارتقای این حوزه، ایجاد یک موسسه خصوصی یا دولتی به‌منظور ارزیابی واحدهای تحقیق و توسعه در کشور است.

تحقیقات بازار در فولاد خوزستان