ناترازی ارزی چطور ایجاد می‌شود؟

 مهدی دارابی مدیر گروه پول و بانک مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در نخستین روز از همایش اقتصاد ایران با اشاره به ناترازی های موجود در اقتصاد اظهار داشت: از ابتدای دهه ۵۰ مازاد تقاضای کل در اقتصاد کشور ایجاد شد که می‌توان آن را در رشد نقدینگی بالاتر از تولید مشاهده کرد بطوری که در نیم قرن گذشته رشد نقدینگی بیش از ۲۵ درصد و تقاضا نیز ۲۰ درصد رشد داشته که مازاد بر تولید است.

وی با بیان اینکه هیچ گونه تولید داخلی پاسخگوی این تقاضاها نیست، تصریح کرد: پس وقتی مازاد تقاضا وجود داشته باشد ما افزایش قیمت را داریم و در بازار داخلی به شکل تورم و در بازار ارز به شکل افزایش نرخ ارز خود را نشان می دهد بطوری که مردم سالی ۲۰ درصد نقدینگی و افزایش قدرت خرید دارند، اما چون در بازار کالا مطابق با این رقم تنها سه درصد کالا وجود دارد و بیشتر از این کالاها در جامعه رشد نکرده است با افزایش تقاضا مواجه هستیم.

دارابی ادامه داد: بنابراین وقتی کالاهای داخلی پاسخگوی نیاز جامعه نباشد، مردم به سراغ کالاهای خارجی می روند که این کالا به ازای صادرات در اختیار مردم قرار می‌گیرد، پس کالا های خارجی نیز کفاف تقاضا را نمی‌دهد. وی با بیان اینکه در دهه ۵۰ کمبود ارز از طریق رانت نفتی جبران شد، گفت: رشد رانت نفتی ناشی از افزایش قیمت نفت در رشد GDP لحاظ نمی‌شود.

در دهه های ۵۰ و ۸۰ رانت نفتی ناترازی و مازاد تقاضای کل کشور را پوشش میداد. در سال ۱۳۵۷ کاهش ۷۰ درصدی در تولید محصولات نفتی داشتیم. مدیر گروه پول و بانک مرکزی پژوهش های مجلس اضافه کرد: سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ با اینکه رانت نفتی نسبت به سال ۱۳۸۶ کاهش پیدا کرده بود اما از محل سود سپرده بانکی و در نتیجه کاهش تقاضای مقطعی جبران شد در واقع مردم تقاضای خود را به سال آینده موکول کردند و با اینکار به غیر مداخلات ارزی کاهش تقاضای سود سپرده بانکی را نیز داشتیم.وی با تاکید براینکه برای کنترل نوسانات باید بازار رسمی داشته باشیم، تشریح کرد بازار رسمی باید بصورت حداکثری با استفاده از یک نظام پرداخت های بین المللی حمایت شود؛ اما مهم ترین سیاستی‌ که از ایجاد یک نظام پرداختی رسمی، تشکیل بازار رسمی متشکلی که بتواند انواع قراردادها و معاملات را در خودش جای بدهد و بتواند هدایت قیمت را از بازار غیررسمی بگیرد، مانع سیاست تثبیت نرخ اسمی ارز است.

دارابی تاکید کرد: براین اساس راهکارها هیچ گونه تغییری از ۵۰ سال قبل نکرده است, پس مانعی در ارائه راهکارها نداریم اما سیاستی مداوم و به غلط اتخاذ می شود که باعث بروز نوسانات می شود.مدیر گروه پول و بانک مرکز پژوهش های مجلس در پایان گفت: در کشوری که دچار شوک های متعددی است و یک ناترازی شدید در واردات نسبت با صادرات دارد کنترل های ارزی توصیه می شود، اما این کنترل در ایران به ابزار دائمی تبدیل شده است درصورتی که در کنترل ارزی ابزار دائمی، نامتعارف است پس ما باید از کنترل های ارزی صرفا استفاده کنیم تا بتوانیم مداخله مقداری در بازار ارز داشته باشیم.